İmparatorların gözde şehri Sagalassos

İçinde barındırdığı hamam, tiyatro, kütüphane, konut, meclis binası ve yüzlerce yıldır akan çeşmesiyle dikkati çeken Sagalassos, Roma'nın 5 önemli seramik üretim merkezinden birisi olma özelliğini taşıyor. Büyük İskender'in fethiyle adını duyuran ve antik Yunan'da Pisidya'ya başkentlik yapan Sagalassos'ta, kazı ve restorasyon çalışmaları da devam ediyor. Antik kent, zamana meydan okuyan yapısıyla misafirlerini tarihi bir yolculuğa çıkarıyor. Sagalassos Antik Kenti, antik dönemde Pisidia olarak bilinen bölgede yer alır. Dağlık bir alanın bitişiğinde yer alan kentte ilk yerleşim izleri günümüzden 12.000 yıl öncesine kadar uzanır. Sagalassos Antik Kenti, orijinal yapı taşlarının neredeyse tamamının bulunabildiği anıtsal yapıları ile son derece iyi korunmuş durumdadır. Diğer yandan, kentin planı, üzerinde kurulmuş olduğu teraslı yapı düşünüldüğünde oldukça çarpıcıdır ve bu yapı ile uyumlu ve etkileyici bir anıtsal merkez inşa edildi. Ayrıca, en az bin yıllık seramik üretimi ile Sagalassos antik dönemlerdeki en uzun seramik üretimi merkezi olarak UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alır. Sagalassos, Türkiye'nin güneybatısında, Burdur'un Ağlasun ilçesinde bulunur. Antalya'dan yalnızca yaklaşık 100 km uzaklıktadır. Antik kent dağ eteklerine, denizden 1450 ile 1600 metre yükseklik arasına kuruldu. Güneyinde Akdeniz, kuzeyinde Anadolu platosu yer alır. Hemen doğusunda 2271 metredeki zirvesiyle Akdağ yükselir. Antik kentin civarında pek çok verimli ova vardır. Bunlar zamanla kent topraklarına dâhil olur. Bunlardan en önemlisi ve Sagalassos idaresine ilk katılan (MÖ 2. yüzyıl başında) Burdur Ovasıdır. Böylece kentin tarım alanı büyük ölçüde genişler ve bu durum ileriki yıllarda Sagalassos'un Anadolu Roma yol ağına bağlanmasına olanak sağlar. Ardından, Augustus Dönemi'nde Bağsaray ve Çelitkçi vadileri de kentin idaresi altına girer. Kentin tarihinin en parlak zamanı olan Roma İmparatorluk Dönemi'nde, Sagalassos, Anadolu'nun yol ağına bağlandı. Bu sayede kent, hem Anadolu'nun içlerine hem de Ege ve Akdeniz limanlarına ulaştı. Kentin ekonomisinin temelini tahıl ve zeytin kadar, çam ağacı ve kırmızı astarlı, kaliteli seramik kap kacak üretimi ve ihracatı oluşturur. Tüm bu koşullar insanları refah içindeki, yeniliğe açık bu kente çeker, Sagalassos'un itibarı giderek artar. Deniz seviyesinden bin 750 metre yüksekte, bir kartal yuvasını andıran derin vadilere hâkim kent, binlerce yıldır antik suyun aktığı Antoninler Çeşmesi, agoraları, Roma hamamları, Macellum yapısı, üzerinde dans eden kızlarla bezeli Heroon yapısı, kütüphanesi ve yaklaşık 9 bin kişilik tiyatrosuyla ilgi çekiyor. Bölgede insana ait ilk izler MÖ 10 000'e kadar uzanır. Burada bilinen en eski yerleşik düzen ise MÖ 6500'e aittir. Bu tarihte seramik eşya yapımı da başlar. Ağlasun Vadisi'ndeki ilk tarım yerleşimi MÖ 4000'den hemen önceye tarihlenir. MÖ 3000'den önce yerleşimler arasında bir ağ oluştuğu ve her birinin kendi topraklarını kontrol ettiği bilinir. Sagalassos'un tarihinde en etkili isim büyük olasılıkla Roma'nın ilk imparatoru Augustus'tur. Kendisinin kente doğrudan müdahalesi yok ancak onun zamanında kurulan barış ortamı yatırımlara olanak sağlar; vergi sisteminde reforma gidilir; İmparatorun yaptırdığı yeni yol Sagalassos'u denize bağlar. İklim de bu dağlık bölgede bugün olduğundan daha ılık ve yağışlı hale gelir ve nüfus önemli ölçüde artar. Sagalassos'un seçkinleri bu ortamın sunduğu çeşitli olanakları ve ekonomik fırsatları görür. Pisidya'nın diğer kentlerinden farklı olarak Roma kimliğini benimserler. Birinci yüzyılda Sagalassos altın çağını yaşar. Kenttin simge yapısı Antoninler Çeşmesi'nden içilen suyun insanları güzelleştirdiğine ve bu sudan içenlerin birbirine âşık olduğuna inanılır. Sagalassos'un on üçüncü yüzyılda terk edilmesinin ardından, kentin harabeleri 1706 yılına kadar keşfedilmeden kalır. Bunları yeniden keşfetmesi XIV. Louis'nin görevlendirdiği bir Fransız diplomatla olur. Harabelerin Sagalassos kentine ait olduğu ise ancak 1824'te bir yazıt okunduğunda belirlenir. 1884-1885'te, Kont Lanckoroński kentteki ilk bilimsel araştırmaları yürütür. 19. yüzyıla gelindiğinde artık 'Sagalassos' bilinen bir antik kenttir. Ancak kısa sürede kent bir kez daha unutulmaya yüz tutar ve o sıralarda Türkiye'nin deniz kıyılarındaki büyük antik kentlerde başlayan kazıların gölgesinde kalır. Yirminci yüzyıla gelindiğinde arkeologların yalnızca belirli yönlerini incelediği kentte, 1983 yılında Stephen Mitchell idaresinde bir geniş araştırma başlatılır. 1986'da Marc Waelkens'ın da katıldığı ve sonradan başkanlığını yürüttüğü yüzey araştırması dört yıl sürer. 1990 yılında Marc Waelkens'a Sagalassos'ta kazı yapma ve kent topraklarında araştırma yürütme izni verilir.