İslam mimarisinde kuş motifi

🔶Türk mimari süsleme sanatında kuş figürünü incelemeden, ilk olarak kuş sembolizmi yeri üzerinde durulmalıdır. Kuş tasvirlerinin çıkış noktasına bakıldığında Orta Asya geleneklerinde hayvan üslubu, totemizm; çıkmaktadır. 🔶 Bozkır hayvan kültü, Selçukluların göçebe ruhuna hitap ederken; Uygurlarda, Göktürklerde, Altaylarda yırtıcı kuşlar, adaleti simgelemektedir. OSMANLI'NIN BALKANLAR'DA YAŞAYAN 10 ESERİ 🔶 Kartal ise, mitolojide hükümdarlığı ifade etmektedir. Hatta Şamanizm ile ilişkilendirerek kuşların koruyuculuğuna inanılırdı. Orta Asya'da ki Türk toplulukları; Gök Tanrı inancı ile bağlı olarak, kuşu Tanrının temsilcisi olarak kabul etmişlerdir. 🔶 Türk toplumunda ise kuş figürü; iyilik, bereket, güç, kahramanlık sembolü olarak, Orta Asya Türklerinden günümüze ulaşan pek çok tasvirde uygulanmıştır. 🔶 Bozkır topraklarında yaşayan Türkler dini inanışları, yaşadıkları coğrafyanın etkisi ile önemli eserler sergilemişlerdir. ↪ Türk Sanatında kuş figürü saray, kale, medrese, mezar, türbe ve cami gibi yapıtlarda alçı, seramik, taş, çini ve ahşap üzerine işlenmiştir. AVRUPA'NIN ORTASINDA KAPANMAYAN YARA SREBRENİTSA 🔶Kuş, İslam mimarisinde en sık tasvir edilen figürlerden biridir. Devlet Kuşu, Simurg gibi kuşların haricinde tavus, güvercin, sülün, ördek, kaz ve leylek mimari tezyinatta karşılaşılan kuşlar arasında sayılır. 🔶 İslam mimarisine incelendiğinde yapıların girişlerinde simetrik kuşların konumlandığı görülür. Bu yapılardaki kuş motifleri, iç mimaride duvar bezemesi olarak yerini alır. 🔶 Devlet kuşu olarak da anılan Hüma Kuşu, İslam sanatında çift başlı kartla olarak isimlendirilir. Anadolu Selçuklu eserlerinde ve diğer beylik ve devletlerin eserlerine bakıldığında sırt sırta vermiş tek gövdeli ve yahut iki ayrı kuş ile temsil edilen söz konusu figürler bulunur. ➡ Bunlar kartal, doğan, şahin türlerine benziyor olsalar da genelde hep muhayyel bir kuştur. ÜSKÜP'TEKİ OSMANLI ESERLERİ 🔶Selçuklu Kartalı olarak ifade edilen 'devlet kuşu' motifinin erken tarihli örneklerine Gazneli dönemi eserlerinde rastlanır. Gazneli Dönemi alçı plakalarda çok sayıda efsanevi ve realist hayvan tasvirleri bulunmaktadır. Bunlar arasında çift başa sahip, kanatları açık olan kuş figürü oldukça dikkat çekici bulunur. ➡ Bunlar motif olarak, plakayı çevreleyen kenar bordürün sol üst bölümünde yer alır. 🔶 İslam mimarisinde devlet kuşu motifi, bilhassa Türlerin inşa ettiği eserlerde görülür. Türkler, Anadolu'yu fethetmelerinin ardından imar ettikleri en erken tarihli yapılardan itibaren eserlerinde devlet kuşu figürüne yer vermişlerdir. 🔶 Anadolu'da Birinci Beylikler Devri'ne takabül eden Artuklu, Mengücekoğulları gibi beyliklerin eserlerinde kuş motifleri göz alıcı ve heybetli formlarıyla yer alır. KOSOVA'NIN OSMANLI DÖNEMİNDEN KALMA MİMARİLERİ 🔶 Bunun örnekleirnden biri Anadolu'nun en erken tarihli Türk Devri yapılarından olan Erzurum Emir Saltuk Kümbeti'dir. Burada kuş figürü, kümbetin dış tezyinatına dahil olup kasnakta açılmış üçgen kesitli nişlerden birindedir. Yapıda, 'devlet kuşu' motifinin tekli tasviri kullanılmıştır. 🔶 Cephede verilen kartal figürü, geniş kanatları ile heybetli bir görünüm sunar. Hatta Emir Saltuk Kümbeti'ndeki on iki hayvanlı Türk takvimi ile ilişkilendirilmiştir. 🔶 Devlet Kuşu'nda önem arz eden iki örnek; Diyarbakır Surlarında, Artuklu Hükümdarı el-Melik es-Salih Mahmud Dönemi'ne tarihlenen, Ulu, Beden ile Yedi Kardeş burçlarındadır. BOSNA SAVAŞI ÖNCESİNDE BÖLGEDEKİ GERİLİMLERİN TARİHSEL KÖKENLERİ 🔶 Her ikisinde de silindirik olan burçların alttan ve üstten çerçevelenmiş üç satırdan oluşan kitabelerinin üst orta hizasında birer devlet kuşu figürü bulunur. 🔶 Devlet kuşu motifinin en ihtişamlı örneklerinden bir diğeri; Mengücek Beyliği eseri olan Divriği Ulu Camii'nin batı taç kapısındadır.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İslam mimarisinde kuş motifi