İslam sanatının merkezi: Türk ve İslam Eserleri Müzesi

📌Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet Meydanı'nın hemen kenarındaki tarihi bir sarayda yer alıyor. Kanuni Sultan Süleyman'ın veziriazamı İbrahim Paşa'nın sarayında. 📌Evkaf-ı İslamiye Müzesi adıyla Süleymaniye Külliyesi içinde yer alan İmaret Binası'nda 27 Nisan 1914'te ziyarete açılan müzenin adı, Cumhuriyet'in ilanından sonra 1924'te Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak değiştirildi. 📌 Müze, 1983 yılına kadar faaliyetlerini İmaret Binası'nda sürdürdükten sonra Osmanlı sivil mimarisinin önemli yapılarından biri olan Sultanahmet Meydanı'ndaki Pargalı İbrahim Paşa Sarayı'na taşındı. 📌 Bu kıymetli saraydaki müzede, İslam dünyasının farklı köşelerinden toplanmış, nadir eserler sergileniyor. 📌 Müzeye geçmeden önce İbrahim Paşa ve sarayına dair yazılan dizelerin ilginç hikâyeden bahsedelim: 'Dünyaya iki İbrahim geldi. Biri put kırdı, öteki put dikti' Şair Figani'ye atfedilen bu dizelerde put dikmekle suçlanan kişi, Kanuni'nin veziriazamı İbrahim Paşa'ydı. 📌 O dönem, içinde bulunduğumuz sarayda var olan heykellere dair hoşnutsuzluğun ifadesiydi. İbrahim Paşa, sanata oldukça ilgiliydi. Bundan kaynaklı olmalı ki Budin seferinin dönüşünde kralın av kasrında bulunan heykellerini payitahta getirir. Kendi sarayın bahçesine koydurur. Fakat onun ilgisi, halk nezdinde hoş karşılanmaz. Dilden dile bu dizelerin yayılmasına, put dikmekle suçlanmasına neden olur. 📌 Zaten Paşa'nın ölümünden sonra da saray bahçesindeki heykeller yok oldu. Hadi müzeyi gezmeye başlayalım👇 📌El yazması Kur'anların, usturlapların sergilendiği Dört Halife ve Emeviler Dönemi Salonu'ndayız. 📌 Burada oldukça ilginç bir eser daha var. 7. yüzyıla ait mesafe taşı... 📌 Kudüs ve Şam arasındaki mesafeyi bildirmek için Emevi halifesi tarafından yaptırılır. Üzerinde 'Müslümanların emiri Abdullah Abdülmelik. Allah günahlarını affetsin. Buradan Şam'a kadar 107 mil mesafe vardır.' yazar. 📌 İslam'ın ilk döneminden günümüze ulaşan nadir eserlerden biri. Kudüs'ten getirilen bu eser, hat sanatının başlangıcını da temsil eder. 📌 Müzenin en nadide koleksiyonlarından birindeyiz. Şam Evrakları Salonu'nda... 📌 Şam Emeviyye Camii'nde bir yangın çıkar. Burada muhafaza edilen tarihi arşiv de yangın ve su nedeniyle zarar görür. Evrakların korunması için 1911 yılında o dönem Osmanlı sınırları içerisindeki Şam'dan İstanbul'a gönderilir. Eserleri incelediğinizde yangının izlerini kolaylıkla görebilirsiniz. 📌 Oldukça hacimli olduğundan cam bölmede sadece en erken dönemli eserler sergilenir. 7. -8. yüzyıllara ait Kur'an sayfaları, ahşap ciltler, vekâletnameler, padişah fermanları bunlardan bazıları... 📌Kısacası bu evraklar, İslam sanatının gelişimini izleyebileceğiniz eşsiz bir hazine... Peygamberimizin mübarek ayak izi, sakal-ı şerifler, Hz. Ali ve Hz. Osman'a ait Kur'an-ı Kerimler ve daha fazlası... 📌 Müzenin en değerli kültür hazinesinin önündeyiz. Cizre Ulu Camii kapısı ve tokmağının... 📌 Günümüze ulaşan az sayıda Selçuklu eserinden biri. Eşsiz icatlarıyla dünyaya nam salan büyük mühendis Cezeri'ye ait bu kapı. Onun 'Otomata' adlı eserindeki çizimlere göre yapıldı. 📌Kitabesinde 'Bizim büyüğümüz Ebul Kasım Mahmut Sencer Şah'a Allah kuvvet versin' yazılı. Bundan hareketle Sultan Sencer döneminde yenilendiğini anlaşılır. 📌Kapıdaki her motifin bir anlamı var. 12 köşeli yıldızlar evrenin sonsuzluğuna gönderme yapar. Tokmaklardaki ejderler, Orta Asya ve Selçuklu geleneğinde çokça görülen motiflerden biri. Kötülükle savaşı sembol ediyor. Aradaki aslan kafası ise yere ve göğe hâkim olan hükümdarı simgeler. 📌 Tokmağın bu özgün yorumu eserin değerini daha da artırıyor. 📌 Sergilenen kapı tokmağının diğer teki, 1969 yılında yerinden sökülerek yurtdışına kaçırılır. Yapılan araştırmalarda Danimarka'daki David Samling Müzesi'nde olduğu tespit edilir. İadesine yönelik çalışmalar 1990'dan beri devam etse de müze yetkililerin tutumu nedeniyle henüz geri alınamadı. 📌Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nin dünya çapında yankı uyandırmasının sebeplerinden biridir burası. 📌7 metre uzunluğundaki Ayet'el Kürsi yazılı Kâbe kuşağı... İki Kâbe kapı örtüsü... Eyyübi dönemine ait hac vekâletnamesi... Sultan Abdülmecid'in bizzat yazdığı hat levha... Sergilenen özel emanetler arasında... 📌 Tabi burada muhafaza edilen kutsal emanetler bunlarla sınırlı değil. 📌Peygamberimiz, Recep ayının 27. gecesinde yüce Allah'ın davetiyle Cebrail (as) vasıtasıyla Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya götürülür. Oradan da ilahi huzura yükselir. 📌 Miraç olarak bilinen bu hadisede, bastığı kayaya mübarek ayak izinin nakşolduğu inanılır. 📌Görmüş olduğunuz kadem-i şerif de bu ilahi olayın mukaddes izidir. 📌 Cam bölmede Peygamber Efendimizin mübarek sakal-ı şerifleri sergileniyor. Efendimiz sakalını kısalttığında ya da saçını kestiğinde etrafındaki sahabeler daha yere düşmeden onları almaya çalışır, aziz hatıra olarak saklanırdı. Sevgi ve bağlılıklarının tezahürüydü bu. 📌 Sakal-ı şeriflerin bir tekine sahip olmak bütün dünyaya değişilemeyecek kadar şereflidir. İşte bu mukaddes hatıralar muhafaza edilirken oldukça özen gösterilir. 📌 Değerli sandıklarda 40 kat bohçanın içerisinde korunur. Her katı açılırken salavat getirilir. Tamamen görünür hale geldiğinde 40 kez salavat getirilmiş olur. Salonun dikkat çekici emanetlerinden bir diğeri Hz. Ali'ye ait Kur'an-ı Kerim. Sure başlarındaki tezhip kendi dönemine ait. Hemen yanında da Hz. Osman'a ait parşömen üzerine yazılmış Kur'an-ı Kerim yer alır. Bu cam bölmede ayrıca Peygamberimizin hayatını anlatan Siyer-i Nebi yine peygamberimizin soyunu gösteren şecere, İbnü'l Arabi'nin meşhur eseri El- Fütûhâtü'l Mekkiye gibi kıymetli eserleri bir arada görebiliyoruz. 📌 Türk ve İslam Eserleri Müzesi Müdürü Ekrem Aytar, İslami kökenli ve Türk medeniyetine ait eserlerin yurt dışına kaçırılmasının böyle bir müzenin de doğmasına sebebiyet verdiğini aktardı. Evkaf Nazırı Ürgüplü Mustafa Hayri'nin bir heyet oluşturduğunu ve bu eserleri yurt dışına kaçırılmasını önlendiğine dikkat çeken Aytar 'Osmanlı'nın İslami kökenli camileri tekkeleri türbeleri medreselerinde bulunan eserleri tespit etmişler ve bunların İstanbul'a naklini sağlamışlardır. Bunların gün geçtikçe sayıları artınca Süleymaniye Külliyesi içerisinde bulunan Darüzziyafe'de sergilenmesi gündeme gelmiştir. 27 Nisan 1914 yılında Sultan V. Mehmet Reşad'ın cülus yıl dönümünde Süleymaniye İmarethanesi karşısındaki Evkaf-ı İslamiye Müzesi ismiyle yani İslami Vakıf Eserler Müzesi altında toplanan bu eserler, sergiye çıkarılmıştır. 1960'lı yıllarda şu anda içerisinde bulunduğumuz İbrahim Paşa Sarayı, restorasyona alınmıştır. Restorasyon 1983 yılında tamamlanmıştır.' dedi. 📌 Sultanahmet Meydanı'nı dünyanın merkezi olarak ifade eden Aytar, burada yer alan Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nin ülkemizin ve dünyanın sayılı müzelerinden biri olduğunu belirtir. 📌 Müzenin envanterinde 40 binin üzerinde eserin kayıtlı olduğunu dile getiren Aytar, her koleksiyondan ayrı birer müze çıkartmanın mümkün olduğunu belirtir. Müzeye girildiğinde kronolojik olarak bir sırayla yani İslamiyet'in ilk erken döneminden Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar, cumhuriyete kadar ilerlediğini belirtir. 📌 Müzede ilk Türkçe mealli Kur'an-ı Kerim de sergileniyor. Karahanlılar dönemine ait olan bu Kur'an-ı Kerim. Arapça ayet-i kerimeler altında kırmızı harflerle yine Arap harfleriyle Karahanlı Türkçesiyle meali yazar. Editör - Sunucu: Burcu Sandıkçı