Japonya’da yabancılara bakış: Gaijin Kültürü

🔶 Japonya, çalışkanlığın, aile kavramının, yaşlılara saygının ve nezaketli olmanın yaşamda özen gösterilmesi gereken kültürel değerler olduğunu savunan bir ülkedir. Japonya'da bulunan ortak kültürel temalar arasında sosyal gruplara ve doğum yerine dayalı bir kimlik duygusu, insanlarla kibar ve alçakgönüllü bir iletişim, hayatta karşılaşılan zorluklara çözüm odaklı bir yaklaşım, sanatsal faaliyetlerin takdir edilmesi yer alır. 🔶 Tüm bunların içinde doğduğun yere dayalı kimlik duygusu oluşumu Japonların, 'yabancılara' bakışını da ortaya koyar. Ülkede var olan gaijin kültürü insanların yabancı insanlara davranışını belirler. Modernlik adı altında geleneğin reddi 🔶 Gaijin, 'yabancı' anlamına gelen Japonca bir kelimedir, ancak Japon kültüründeki bazı karmaşık çağrışımlarla ilişkilendirilir. Yabancı insanlara atıfta bulunan benzer şekilde oluşturulmuş kelimeler arasında Gaikokujin ('yabancı ülke insanı') da bulunur. Bu kelime ise tipik olarak Japonya dışındaki etnik kökenlerden gelen tüm yabancılara atıfta bulunmak için kullanılır ve gaijinden daha kibar, resmi bir ifade olduğu düşünülür. 🔶 Fakat Japonya'da çok uzun süre yaşamış dahi olsanız Japoncayı anadiliniz gibi konuşsanız, hatta Japon vatandaşlığını bile alsanız her zaman yabancı olarak görülürsünüz. Orada, Japon olmayan herkes 'gaijin' yani 'yabancı'dır. 🔶 Gaijin teriminin kendisinin aşağılayıcı bir anlamı olmamasına rağmen, Japon tavrının ayrıcalıklığını vurguladığı gerekçesiyle birçok Batılı bu kavramı oldukça ayrımcı olarak algılar. Anlam bakımından 'ötekini' ifade ettiği ve yabancıların 'ötekileştirildiği' söylenir. 🔶 Japonlar ise gaijin sözcüğünü kullanırken kötü bir niyette olmadıklarını savunur. Bunu da Uchi-Soto kavramı ile açıklarlar. Uchi-Soto kavramı, Japon toplumunu anlamanın anahtarıdır ve Japonların Japonya'daki yabancıları nasıl gördüklerini net bir şekilde anlamaya yarar. Ahmet Kabaklı'nın Kültür Emrperyalizmi Eserinden dikkat çeken cümleler 🔶 Uchi kelimesi 'ev' anlamına gelirken, soto kelimesi 'dışarıyı' ifade eder. Temeli, insanları grup içi ve grup dışı olmak üzere iki gruba ayırma fikrinden yola çıkar. Aile, yakın arkadaşlar, iş arkadaşları ve işteki üstleriniz uchi (grup içi) olarak kabul edilir. 🔶 Fakat, müşterileriniz ve gaijinler (yabancılar) 'soto' (grup dışı) olarak kabul edilir. Japonlara göre yabancılar her zaman 'soto' yani dışarıdadır ve Japonlar her zaman 'uchi' yani içeridedir. Bu geleneğe göre de her iki gruptaki insanlara yönelik davranışlarda farklılık gösterir. 🔶 Uchi-Soto kültürüne göre dış gruptakilerle konuşurken, dış grubun onurlandırılması ve iç grubun alçakgönüllü olması önemlidir. Bunun en belirgin yansıması iş hayatında görülür. Müşterinizi övmek için kendi patronunuzun, yöneticinizin pozisyonunu ve değerini alçaltırsınız. 🔶 Japonca tüm bunları aktarabileceğiniz özelliklere sahip bir dildir. Dış gruptan birine karşı daima saygılı, mütevazı ve kibar olmak zorundasınız. Bu nedenle, Japonlar işlerinin dışında yabancılarla nasıl iletişim kuracaklarını kestiremedikleri için kendilerini kaybolmuş hissederler. 🔶 Birçoğu sosyal yaşamda yabancılardan çekinir, İngilizce konuşacağı korkusu ile yabancılardan uzak durur. Yabancıların Japon toplumunun içine entegre olmasının zor olmasının bir diğer nedeni de budur. 🔶 Özellikle yaşlı Japonların yabancı insanlarla etkileşiminin sınırlılığı, Japonların İngilizce konuşmaya olan büyük korkuları ve çekinceleri olmasından dolayı yabancılar Japonya'da nadir de olsa olumsuz deneyimler yaşayabilirler. Tabii her Japon böyle saf ve masum duygularla yabancıları reddetmiyor. 🔶 Her toplumda olduğu gibi ayrımcılık Japonya'da da mevcut. Yabancılara ev verilmediği, yabancı ile evlenen Japonların ailesi ve sosyal çevresi tarafından dışlandığı, iş yerinde pozisyonunun yükseltilmediği de bilinen bir gerçektir. 🔶 Tüm bunların tam tersinde gaijinlere karşı aşırı hayranlık besleyen Japonlar da var. Bilhassa beyaz Amerikalı ve Avrupalı yabancılara hayran olup, birçok sebeple onlarla etkileşime girmeye çalışan bu Japonlara 'gaijin hunter' denir. 📌Gaijin hunter nedir? Yabancı avcısı anlamına gelir. 🔶 Birçok Japon'un İngilizce konuşma korkusu olsa da kimileri dilini geliştirmek için gaijinleri konuşma pratiği yapma yollarından görür. Diğer bir sebepse melez bebeklerin Japon eğlence dünyasında ilgi görmesinden kaynaklanıyor. Japon televizyon kanallarında ve reklam panolarında, eğlence ve moda dünyasında 'Hafu'ların (yarım melez) sıklıkla yer aldığı görülür. Kentleşmenin İnsan Psikolojisine Etkileri 🔶 Bu, tüm melez bebeklerin güzel olduğu ve Japon olmayan bir kişiden çocuk sahibi olmanın popüler olmasının, bebeğin diğer Japonların dikkatini çekmesini ve aynı zamanda eğlence sektöründe var olmayı üstlenmeye hazır olmasını sağlayacağı inancına yol açıyor. 🔶 Gaijinlerin ve melezlerin bu kadar göz önünde olduğu bir toplumda yabancıların şöhret sahibi olması da bir o kadar olasıdır. Japonya'da yabancıysanız iyi ya da kötü, özel bir ilgi görürsünüz. Bazı Japonlar sizinle nasıl iletişim kuracağını kestiremediği için sizden çekinir ve uzaklaşır, bazılarıysa sizi göklere çıkarır. 🔶 Her iki durumda da yabancı olduğunuz için saygı ve nezaketle karşılanırsınız. Ama yakın arkadaşlık ilişkileriniz bile yüzeysel ve mesafeli olur. 🔶 Kimse çoğunluktan dışlanmış, reddedilmiş gibi hissetmek istemez ama ne yazık ki Japonya'da yaşayan bir yabancı saygının bir duvara dönüştüğünü, etkileşimsizliğin insanı nasıl yalnızlığa sürüklediğini deneyimler. Japonya'da hayatını sürdüren bir yabancıysanız daima 'yabancı' olarak kalırsınız. Kültür ihracatına dönüşen K-Pop tehlikesi Peki Türkiye'de durum nasıl? 🔶 Bizim için bir yabancının bir Türk ile evlenmesi, Türkçe konuşması, cümlelerinin sonuna 'inşallah', 'maşallah' eklemesi, bizim kültürümüze ait olan yemekleri zevkle yemesi bile bizim o kişiyi bizden biri olarak görmemiz için yeterlidir. Türk kültürü, bu bakımdan daha samimi ve kucaklayıcıdır. 🔶 Japonya'da yabancılara olan saygı bir tür psikolojik duvar işlevi görmesinin yanı sıra geleneksel toplumsal örgütlenmeyi devam ettirmeye yöneliktir. Japonların belki de yüzyıllardır kimliklerini bu şekilde korumasında bu kültürün de payı yüksektir.