Kadim Türkistan'da "Ya Ramazan" geleneği

KAZAKİSTAN'DA JARAPAZAN 🔹 Jarapazan kelimesi 'ya Ramazan' manasına gelmektedir. Kazak Türkçesinin dil unsurları eklendiğinde bu isme dönüşmüştür. 🔹 2011 yayınlanan yılında yayımlanan Kazak Edebi Dilinin Sözlüğü'nde 'Jarapazan', Ramazan ayında köy köy gezip bahşiş ve sadaka almak için söylenen merasim şiirine verilen isim olarak kayıtlıdır. Diğer bir anlamıyla örf ve adetlerin tümüne verilen addır. Müslüman ülkelerde Ramazan gelenekleri: Fas 🔹 Jarapazan, Kazakların tabiriyle 'Ramazan ayında' söylenen yırlardır. Ramazan'ın ilk gününden bayrama kadar olan süre içerisinde büyük bir heyecan ve coşku ile uygulanan gelenektir. Yır ne demek? Yır cümlenin içindeki anlama göre değişkenlik gösterir. Burada Ramazan ayından bahsettiği için 'ezgi' anlamı da taşır. 🔹🔹🔹 Bir kelgen on eki ayda şahır ramazan, Qılıñız ramazanda jandı qurban! Üş ayda endi bizge kelam Quran, Muxammed ümbetine şahır ramazan! Bu gelen on iki ayda bir Şehr-i Ramazan, Kılınız Ramazan'da canı kurban! Bu ayda indi bize Kelâm-ı Kur'an, Muhammed ümmetine Şehr-i Ramazan. JARAPAZANŞILAR 🔹 Kaynaklarda Jarapazan'ın gece yarısı söylendiğinden bahsedilmektedir. Ramazan ayına mahsus bir gelenek olduğu bilindiğinden iftar ve sahur vakitlerinde icra edildiği bilinmektedir. 🔹 Bu geleneği devam ettiren kesim daha çok çocuklar ve gençlerdir. Bulundukları mahallede kapı kapı dolaşarak Jarapazan yırlarını söylerler ve karşılığında iyi dilek ve çeşitli hediyeler ile uğurlanırlar. Jarapazan geleneğini hususi olarak icra edenlere 'Jarapazanşı' adı verilir. Türk lehçelerinde 'oruç' KIRGIZİSTAN'DA CARAMAZAN 🔹 Türk dünyasında yaygın olarak söylenen Ya Ramazan geleneği Kırgızistan'da da idrak edilmektedir. Sözlüklerde 'oruç vaktinde dilek olarak çoluk çocuk ile söylenen gelenek yırı' olarak tanımlanmaktadır. 🔹 Kırgız Türklerinin 'Caramazan' olarak bildiği 'ya Ramazan' geleneği daha çok Kırgız çocukları tarafından söylenmektedir. 🔹 Caramazan geleneğine göre Ramazan ayının 15. gününden itibaren gençler ve çocuklar toplanır, at üzerinde veya yaya olarak kapı kapı dolaşır. Gençler; dua, dilek ve niyetlerini geleneksel müzik aletleri eşliğinde dile getirir. 🔹 Kırgız yırlarından derlenen ve Ramazan ayına özgü şiirler ile harmanlanan Caramazan söyleyenler, daha çok yoksul insanlardan oluşur. Kırgız Türkleri bu adetleri ile mübarek ayda birbirine destek olmaktadırlar. 🔹🔹🔹 Esselam aleyküm, Caramazan, On eki ayda bir kelgen orozo can. Selamun aleyküm Ya Ramazan, 12 ayda bir gelen oruç can. Türk lehçelerinde 'Ramazan' ÖZBEKİSTAN'DA YO RAMAZON 🔹 Özbek Türklerinde 'Yo Ramazon' olarak bilinen 'ya Ramazan' mübarek oruç ayında mani ve koşuk söyleme geleneğine verilen isimdir. Bu sözlü kültür Kazak ve Kırgızlarda olduğu gibi Özbek Türklerinde de mevcuttur. 🔹 Yo Ramazon, gençler ve çocukların yatsı vaktinde kendi mahalle ve köylerinde kapı kapı dolaşarak selam verip dilek ve isteklerini söylemelerinden oluşur. 🔸🔸🔸 Quyoshni ham kuldirib, Qalbga surur to`ldirib, Do`stlarni suyuntirib, Ramazon keldi, Ramazon! G`aflat oyi emas bu, Nafrat oyi emas bu, Rahmat oyi demak bu, Ramazon keldi, Ramazon! 🔹🔹🔹 Güneşi güldüren, Kalbi sevinç ile dolduran. Dostlarını sevindiren, Ramazan geldi, Ramazan! Gaflet ayı değil bu, Nefret ayı değil bu, Rahmet ayı demek bu, Ramazan geldi, Ramazan! 🔹 Gittikleri evlerden herhangi bir yanıt almazlarsa 'bor mi javob, yo'qmi javob / Bera qoling tezda javob' (Var mı cevap yok mu cevap, hızlıca verin cevap) şeklindeki söylemleri ile bir dönüş beklerler. 🔹 İşte tam o esnada ev sahibi dışarı çıkar ve Ramazancılara sıcak ekmek, bir avuç iğde, kurum üzüm veya ceviz verir. Tabii hediyeler bunlar ile sınırlı değildir. İsteyen halk para, türlü türlü yiyecekler sunar ve maniyi söyleyenlere iyi dileklerde bulunurlar. Türkistan'ın gözbebeği 10 cami DOĞU TÜRKİSTAN'DA RAMİZAN 🔹 Doğu Türkistan'da Uygur Türkleri tarafından Türkistan'ın Ramazan ayında mani, şarkı söyleme geleneği olan 'Ramizan' sözlü kültürün en önemli parçasıdır. Bu kutlama koşukları mübarek ayın geldiğinin habercisidir. 🔹 Ramizan koşuklarını icra edenlere 'Ramizan eytquçiları' adı verilmektedir.. 🔹 Doğu Türkistan'da Ramazan'ın son 15 gününde çocuklar, mahallelerindeki evleri dolaşarak koşuklar, maniler söyler istek, dileklerini bu şekilde belirtirler. 🔹 Sözlü gelenek, Doğu Türkistan'da yaşayan Uygurların Çin hükümeti tarafından baskı altında tutulmasından dolayı çok rahat gerçekleştirilmese de ellerinden geldiği kadar bunu yaşatmaya çalışırlar. ➡ Xuş mubaräk käldila şu ramizan! ➡ Hoş geldi şu Ramazan Yüzyıllardır devam eden Çin zulmü TÜRKMENİSTAN'DA YAREMEZAN 🔹 Türkistan'da coşku içinde söylenen 'ya Ramazan' geleneği, Türkmenistan'da 'Yaremezan' olarak karşımıza çıkar. 🔹 Ülkenin sokaklarında söylenen sözlü kültürün bir unsuru olan bu koşuklar, Ramazan ayının on dördüncü günü, gün batımından yatsı namazına değin çocuklar tarafından bir hocanın önderliğinde kapı kapı dolaşılarak söylenen manilerdir. 🔹 Kapısında 'Yaremezan' söylenen evin sahibi gönlünden ne koparsa gelen Ramazancılara hediye eder. Bu şekilde bütün evler büyük bir heyecan ile gezilir. 🔹 Kazak, Kırgız, Özbek Türkçesinde bentler ile söylenen bu yırlar, Türkmen Türkçesinde birbirinden bağımsız dörtlükler şeklinde yer almaktadır. Yaremezan ayları, Geldi-geçer bayları, Merediñ on dördüne, Yalkım saçar ayları. Ya Ramazan ayları, Geldi geçer zenginleri, Martın 14'üne, Işık saçar ayları. Türkmen boylarının filozof ozanı: Mahtumkulu