Kırgızların Boz Üyleri

BOZ ÜY ◾ Günümüzde Türkistan coğrafyasında kullanılan bu çadır türünün kullanımı oldukça yaygındır. Otağların yanı sıra yerleşik evleri de bulunan insanlar, kış mevsimi geldiğinde yaylalardaki çadırlarından şehirlerdeki evlerine göç etmektedirler. ◾ Türkistan coğrafyasının kuzeybatısında varlıklarını sürdüren Kırgızların 'Boz Üy' adını verdikleri çadır, varlığını günümüze kadar korumuştur. Depremzedelere yuva: Boz Üyler ve Yurtlar ER CAK ◾ Boz Üylerin iç kısımları itina ile düşünülüp, yapılmıştır. Oturma yerleri Er Cak, Tör ve Epçi Çak olmak üzere 3 bölüme ayrılmıştır. ◾ Çadırın girişinin sol tarafında erkeklerin oturma yeri olan ve bu anlama gelen Er Cak bölümü bulunmaktadır. Burası küçük ve orta yaştaki erkeklerin yeridir ve onlara ait eşyalar yer almaktadır. TÖR ◾ Üylerin kapısının tam karşısında bulunan saygın insanların oturduğu yer anlamına gelir. ◾ Burada misafirler ve aile büyükleri ağırlanmaktadır. Ailenin kullandığı giyim eşyalarıyla dolu 'cük' adında sandıklar yine burada yer almaktadır. Türk dünyası tek yürek EPÇİ ÇAK ◾ Boz Üy'ün kadınlar için ayrılan oturma alanıdır. Epçi Cak girişte sağ tarafta bulunmaktadır. Burada hasır perdenin arkasında Boz Üy'ün kileri de vardır. BOZ ÜYLERİN KISIMLARI ◾ Boz Üyler genel olarak ahşap malzemelerden inşa edilmektedir. Ağaç malzemeler ile oluşturulan iskeletin üzerine keçe, hasır ve nadir olsa da hayvan derileri ile kaplanır. ◾ Boz Üylerin üzerine kapladıkları bu malzemeler, çok sert geçen kış şartlarına karşı oldukça dayanıklıdır. Kışın ısıtırken yazın serin tutmaktadır. Türk dünyasında 'birlik' KEREGE ◾ Kerege, 'Boz Üylerin üst duvarını teşkil eden ağaçtan yapılan kafes' olarak karşımıza çıkmaktadır. ◾ Buz Üylerin iskeleti olan 'kerege' kafes şeklindedir. Bunun nedeni çadıra yuvarlak bir görünüm katmaktadır. Keregeyi 'kanat' ismini taşıyan kısım meydana getirmektedir. ◾ Keregeler kalitelerine göre; tor köz, cel köz, ara köz olarak üçe ayrılmaktadır. Özellikle boz üylerin güçlü ve kaliteli olmasını keregenin küçük olmasını sağlamaktadır. Buna da 'tor köz kerege' adı verilmektedir. KANAT ◾ Kanat, 'Boz Üylerin keregesine gerilen bez' anlamına gelmektedir. Kerege ve kanat birlikte üylerin tavanını oluşturmaktadır. ◾ Boz Üylerin büyüklüğü kullanılan kanat sayısına göre değişkenlik göstermektedir. Eski Türkçe aile sözlüğü BOSOGO ◾ Bosogo, Boz Üylerin kapı çerçevesi veyahut eşiğine verilen addır. Cer bosogo ise 'kapı söğesinin alt kısmı' anlamına gelmektedir. ÇİY ◾ Boz Üylerin bir parçası olan ve Kırgız geleneklerinde mühim bir yeri teşkil eden 'Çiy', 'üylerin etrafına dolanan hasır' anlamına gelmektedir. ◾ Çiyler, çok çeşitli şekillerde ve boyutlarda olabilmektedir. Manas diyarı Kırgızistan KAALGA ◾ Kaalga, Boz Üylerin Kırgız motifleri ile süslenmiş iki kanatlı ahşap kapısına verilen bir isimdir. Türk inanışına göre kapı girişi doğuya bakacak şekilde inşa edilmektedir. KEREGE ÇALGIÇ ◾ Boz Üylerin bir kısmı olan Kerege Çalgıç, 'kerege ile tuurduk arasından geçen şerit' anlamına gelmektedir. Türk lehçelerinde 'afet, felaket' TEGİREÇ ◾ Boz Üylerin içi tamamıyla bir ev mentalitesi ile dizayn edilmektedir. Bu neden ile üylerin iç kısmında 'tegireç' adı verilen 'dokuma kilimler' bulunmaktadır. TÜNDÜK ◾ Tündükler, Boz Üylerin tavanındaki ahşap dairedir. Genel olarak Türk otağlarının 'gece açıklığı' anlamına gelen 'tepe penceresi'dir. Ortak değerlerimiz 'vatan' UUK ◾ Uuk, 'Boz Üylerin kubbesindeki sırıklara' verilen isimdir. Kanat kısmının üstünde yer alan 'uuk' sırıklar ile üyün kubbesini yani tündüğünün yükseltmesini sağlamaktadır. ◾ Uuklar keregeye bağlanmaktadır. Baş tarafları ise tündüğe bağlandığında üyler meydana gelmektedir. UUKTUN BOOSU ◾ Uuktun boosu, Boz Üylerin sırıkları yani çadırları ayakta tutan uukların bağlanmasını sağlayan iplere verilen isimdir. Türk lehçelerinde 'deprem' TUURDUK ◾ Tuurduklar, Kırgız motiflerinin ağırlıklı olarak kulalnıldığı ve 'Boz Üylerin keregeyi örten keçe' anlamına gelmektedir. ÜZÜK ◾ Üzük, Boz Üylerdeki tuurdukun tündük ile arasından kullanılan keçelere verilen isimdir. Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler