Kökbörü nedir, nasıl oynanır?

Van'ın Erciş ilçesinde yaşayan Kırgız Türkleri, en eski Türk savaş oyunu olan 'kökbörü'yü yurt içinde ve yurt dışında oynayarak gelecek kuşaklara aktarıyor. Afganistan'ın Pamir Yaylası'ndan 36 yıl önce göç ederek Ulupamir Mahallesi'ne yerleşen Kırgız Türkleri, geleneklerini yaşatmak için Van Valiliği ve Erciş Kaymakamlığının da desteği ile Ulupamir Kökbörü Spor Kulübü ve Derneğini kurdu. Kırgız Türkleri, kulüp ve dernek çatısı altında çeşitli etkinlikler ve sportif faaliyetler gerçekleştiriyor. Kırgızistan'da milli spor olarak kabul edilen kökbörü (oğlak kapma) oyununu özel günlerde ve düğün törenlerinde oynayan Kırgızlar, yurt içinde ve dışında düzenlenen yarışmalarda da ata sporlarını yapmanın heyecanını yaşıyor. Oyunda iki takıma ayrılan biniciler, yerdeki oğlak postunu kapmanın mücadelesini verirken, çekişmeli geçen, post parçalanıncaya kadar devam eden mücadele renkli görüntülere sahne oluyor. 5 BİN YILLIK ATA SPORU Kulüp başkanı Yakup Timur, yaptığı açıklamada, yaklaşık 5 bin yıllık ata sporlarını yaşatmak için büyük çaba gösterdiklerini söyledi. Yurt içinde ve dışında düzenlenen yarışmalarda hem Türkiye'yi temsil ettiklerini hem de bu sporu gelecek kuşaklara aktardıklarını anlatan Timur, şöyle devam etti: 'Bu spor aslında bir savaş oyunu. Çocuklara 7 yaşından itibaren öğretiyoruz. Kökbörü 'mavi kurt' demek. Eskiden obadaki erkekler savaşlara giderdi. Obada bulunan sürü kadınlara kalıyordu ve sürüye kurtlar saldırıyordu. Savaştan dönen erkekler kurtları avlıyordu. Atlarla canlı yakalıyordu. Yakaladıkları kurtları birbirlerine atarak bir oyun haline getirdiler. Günümüzde ise bu bir spor haline geldi.' Timur, geçen yıllarda Türkiye'yi Kırgızistan ve Kazakistan'da düzenlenen yarışmalarda temsil ederek başarılı sonuçlar aldıklarını dile getirdi. 'KAYITLI 72 SPORCUMUZ VAR' Timur, kökbörü oyununu Türkiye'de güzel noktalara taşımak istediklerini vurgulayarak, şunları kaydetti: 'Zaten yakın bir zamanda Unesco Kültür Mirası Listesi'ne alınmıştık. Türkiye'de bu spor için federasyon kurup büyük şehirlerde yarışmalar düzenlemek için çalışmalar yapılıyor. İnşallah istenilen sonuç elde edilir. Biz de bunun yanında günde üç dört saat antrenman yapıyoruz. Oyuncuların zinde, kondisyonlarının yerinde olması ve atları diri tutmak için sürekli çalışıyoruz. 34'ü derneğe kayıtlı 72 sporcumuz var. Gençlerimizi yetiştirerek bu sporu gelecek kuşaklara aktarıyoruz.' KÖKBÖRÜ NEDİR? Kökböri'de atlılar, kesilmiş bir oğlağı veya başka bir hayvan yavrusunu birbirinin pençesinden almak için kurtlar gibi mücadele ederler. Orta Asya Türkleri'nde güvey ile gelin bir istikamette at yarışı yani beyge yapar, ok atar, güreş tutarlardı. Eski çağlarda Türkler kendi sembolleri olan kutsal kurda 'Kök-böri' yani 'Gök-kurt' demekteydiler. Türkistan'da çok bilinen ve oynanan bu oyuna 'Gökböri', 'Kökpari', 'Oğlak/Ulak', Afganistan'da 'Oğlak, Buz-Kaşi', Kazaklarda 'Kökbar' gibi adlar verilmektedir. Anadolu'da ise 'Öndül Kapmaca' 'Pösteki' adını taşımaktadır. 'Kökpar' veya 'Oğlak Tartış' olarak bilinen, Farslılarca 'Buzkaşi' diye de adlandırılan 'Kökbörü' Orta Asya'da oynanan 'Türklerin en eski savaş oyunlarından' biridir. Savaş zamanlarında evde kalan gençlerin savaş yeteneklerini ve at üzerindeki hünerlerini kaybetmemesi için oynanan bir oyundur. Bu oyun ciritin atasıdır. Zamanla düğünlerde oynanmaya başladı ve sonrasında geleneksel hale geldi. Şu an en canlı olarak Kırgızistan, Kazakistan oynuyor. 'KÖKBÖRÜ' NASIL OYNANIR? Oyun atlar üzerinde 6'şar kişiyle iki takım halinde oynanır. Oğlağın içini saman ve kum ile doldurularak ağırlığı 30-40 kilo olur. Post tek oyunda kullanılıyor. 12 adam ortada hakem komutuyla birlikte postu kapmaya çalışıyor ve ardından karşılıklı kalelere bırakmaya çalışır. ÖZEL TAKTİKLER Öteki spor oyunlarında olduğu gibi bu oyunun da kendine özgü oyun taktikleri mevcuttur. Bunlar savunma ve hücum olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Savunma taktiğiyle oynayan takım ağırlığı kendi sahasına taşırken, hücum ağırlıklı oynayan takım oyuncularının daha çok skor peşinde olduklarını söylemek mümkündür. İleri seviyede oyuncular ise oldukça ağır (normalde 'içki'nin ağırlığı 30-35kg, kimi zaman ise 60 kg.'a kadar çıkmakta) topu, basketbol oyunundaki gibi havadan paslaşmaktadır. İşte özellikle bu yöntemle sürdürülen oyunlar izleyiciler üzerinde etkileyici olmakta ve yoğun ilgiyi toplayıp heyecanlı geçmektedir. Ayrıca karşıt takımlardaki oyuncuların 'içki' için giriştikleri mücadeleler de izleyicilerin coşmalarına yol açmaktadır. Bazen ise topu elinde tutamayan oyuncu 'içki'yi sağ ya da sol ayağının diziyle atın vücudu arasında sıkıştırmaktadır. Bu durumlarda ondan bu topu alabilmek oldukça güç bir iş haline gelmektedir.