Leonardo da Vinci'nin bilinmeyenleri

Leonardo da Vinci, yaşadığı yıllardan beri çok yönlü ve sırlarla dolu bir kişilik olarak bilinir. Bu nedenle onun bu ilginç ve gizemli hayatı birçok kişinin ilgisini çekmiş ve farklı açılardan inceleme konusu olmuştur. Leonardo da Vinci'yi ünlü Mona Lisa tablosuyla yani ressam kimliğiyle biliriz. Ancak ressamlığının yanında; filozof, astronom, mimar, mühendis, matematikçi, heykeltıraş, müzisyen, kartograf ve yazardır. Leonardo 1452'de Floransa yakınlarındaki Vinci köyünde dünyaya geldi. Vinci adı, Vincio Irmağı kenarında yetişen sazdan geliyordu. Öyle ki gerek kodekslerinde, gerek Mona Lisa gibi yapıtlarında soyadını simgeleyen bu sazların girişik desenlerini kullanmıştır. 5-6 yaşındayken bir mimarın yanında çalışmış, ilk hesap, geometri ve yapı bilgilerini bu mimardan öğrenmiştir. 14-15 yaşlarındayken Verrocchio'nun çırağı olmuş, atölyesinde çalıştıktan sonra doğal fenomenlere olan ilgisi büyümüştür. 1472'de ise bağımsız çalışmaya başlamıştır. Leonardo sanat adamı olduğu kadar bilim adamıydı: sayısız kâğıdı felsefi, bilimsel denemelerle, notlarla dolduran, geometrik, mekanik, anatomik taslaklarla, yazılacak kitap, yapılacak makine tasarılarıyla kaplayan adam; bu notları, saygısız bakışlardan korumak için, ancak ayna karşısında okunabilen ters harflerle yazan, üstelik gizli tutup kimseye göstermeyen-ya da pek seyrek gösteren bir insandı. (Koyré, 2002: 129) II. BEYAZIT'A BOĞAZİÇİ İÇİN BİR KÖPRÜNÜN PROJESİNİ GÖNDERDİ Dük Muro'ya yazdığı mektubunda kendisine on konuda hizmet edebileceğini yazan Vinci, bunlardan dokuzunu mühendislik bilgileriyle, onuncu konuyu ise plastik sanatlar olarak belirledi. 1482'de Dük Moro'nun (Dük Ludo-vico Sforza) hizmetine girdi. 1482'de Milano'ya gitti ve on altı yıl boyunca dük Ludovico Sforza'nın himayesinde kaldı. Dükün sarayında matematikçi Pacioli ile tanıştı, Milano'nun Fransızlarca ele geçirilip düşürülmesine kadar 20 yıl ona hizmet etti. Mühendis, ressam ve yontucu olarak görev yaptı. Venedik'e geçen Leonardo, Türk hücumlarına karşı İzonzo tepelerinde istihkâmlar yapma görevini aldı. Sultan II. Beyazıt'a (1502) Boğaziçi için bir köprünün projesini gönderdi. 1506'da Milano'ya döndü, ilk büyük anatomi kitabını yzdı. 1515'de yorgun ama üretken olarak Fransa kralının davetini kabul eden yaşlı usta, son yıllarını Cloux'da geçirdi. Sağ elinin parmaklarına felç gelen Leonardo, resim ve heykeli bırakarak; park yapmak, sulama kanalları inşa ettirmek gibi eylemlerin plan projelerinde çalıştı. 2 Mayıs 1519'da vefat etti. İNSANIN MEKANİK İÇYAPISINI ORTAYA ÇIKARMAYA ÇALIŞTI Çizimleri, düşünceleri ve icatları bizlere Leonardo da Vinci'nin iyi okullarda okuduğunu düşündürüyor olsa da aslında hiçbir zaman okula gitmedi ve tüm eğitimini evde aldı. Dünya üzerinde en fazla replikası yapılmış olan iki resim de (Mona Lisa ve The Last Supper -Son Akşam Yemeği) da Vinci tarafından çizildi. Elden ele dolaşma mevzusu uzun olan el yazmalarının bazıları 19. yüzyılın sonlarında bulundu, çevrildi ve yayımlandı. Kelimeleri duyduğu gibi yazdı, Latinceyi 40 yaşından sonra kendi çabasıyla öğrendi. Bu dildeki geometri, optik, fizik ve tıp kitaplarını okudu. Askeri, mühendislik ve müzik aletleri tasarımı üzerine çalıştı, insan gücü yerine kullanılabilecek makine tasarımlarına yoğunlaştı. Ayrıca dalgıç giysisi, kuşatma kulelerine su pompalayan makineler, uçak, helikopter, paraşüt türünden araçlar, bisiklet tasarladı. Işığın kırılma olgusunu gözlemledi. Hayvan ve insan cesetleri üzerinde araştırmalar ve çizimler yaptı. İncelediği kadavralarla insanın mekanik içyapısını ortaya çıkarmaya çalıştı. KANIN DOLAŞIMINI KEŞFETTİ Leonardo, Harvey'den 100 yıl önce kanın dolaşımını keşfetti. Güncelerinde rastladığımız 'Güneş hareket etmiyor' ifadesinde, Leonardo'nun, daha sonra Galileo'nun başını kiliseyle onca derde sokacak Kopernik kuramlarını önceden bulduğunu görürüz. (Gombrich,1997: 294) Kontak lens düşüncesi üzerine çalıştı. Işığın dalgasal nitelikte devinme olasılığı üzerine de çalıştı. Renklerin uzaklık-yakınlık etkisine göre ufka doğru soluklaştığını buldu. Fotoğraf makinesinin icadına giden yolu da Leonardo da Vinci açmıştır. İğne deliği görüntü oluşumunu perspektifle ilgili çalışmalarında; 'varsayalım ki, güneş, bir binayı, bir meydanı ya da doğal güzelliğe sahip bir alanı aydınlatsın. Böyle aydınlanan bir mekânın karşısında duran, gölgedeki bir evin duvarına minik bir del aydınlatılan tüm nesnelerin görüntüleri ışıkla bu delikten taşınır ve evin iç duvarında ters olacak şekilde belirir' ifadesiyle tanımlar. 300 YIL ÖNCE İLK BİSİKLETİN PLANLARINI ÇİZDİ 1480'li yıllarda, zırhlı bir aracın ve ilk bisikletler kullanıma başlamadan 300 yıl önce ilk bisikletin planlarını çizdi. Gökyüzünün neden mavi olduğunu, havanın ışığı yaydığını söyleyerek açıklayan ilk kişidir. Da Vinci'nin en ünlü eseri olan Mona Lisa, 1911'de Louvre Müzesinden çalındıktan sonra günümüzdeki ününe kavuştu. Eserin, aslında ressamın kendisi olduğuna dair söylentiler vardır ve da Vinci'nin Mona Lisa'nın dudaklarını tamamlaması ressamın 10 yılını almıştır. Dünyanın en ünlü ressamları arasında sayılmasına rağmen, Leonardo da Vinci'ye ait olduğu bilinen yalnızca 15 adet resim bulunmaktadır. Bir eliyle resim çizerken, diğer eliyle tersten yazı yazabiliyordu. Da Vinci'nin herhangi bir icadının o yaşarken yaşama geçirildiğine dair bir kanıt yok; aynı şekilde o hayatta iken hiçbir yazısı yayımlanmamış. 2003 yılında, bir İngiliz kanalı olan Channel 4 tarafından hazırlanan bir Leonardo da Vinci belgeseli için, da Vinci'nin icatları onun çizimlerine birebir uyacak şekilde hayata geçirdi, bazı icatlar başarılı bir şekilde çalışmış olsa da bazıları denendikten sonra kullanışsız bulundu. MATEMATİKÇİ OLMAYANLARIN YAZILARINI OKUMASINI İSTEMEZDİ Leonardo da Vinci, matematikçi olmayanların yazılarını okumasını istemezdi. O'na göre makine icat etmek, resim için eskiz yapmak, anatomiyi incelemek, evreni kopyalamak benzer şeylerdi. Hepsinde her öğeyi parçalarına ayırıp, özelde evrenseli aramak gerekiyordu. Da Vinci'nin son sözleri ise 'Eserlerim ulaşmaları gereken doruk noktasına ulaşamadı...' olmuştu. En son güzelliğe ulaşmadıkça eserlerini ortaya koymaya değer bulmuyordu. Yüz yirmi cildi bulan ve bunun ancak 3500 yaprağı zamanımıza kadar gelebilmiş olan eserlerini hayattayken yayınlamaması da aynı sebebe dayanır. Kaynak: Leonardo da Vinci'de Sanat, Bilim Ve Etkileşimi - Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Aralık 2009, Cilt:11 Sayı:2 (123-142) ESERLERİ İtalya'da yer alan Duomo di Milano katedralinin mimarı Leonardo da Vinci'dir. Bilime bakış açısı gözleme dayalı olan Leonardo da Vinci, bilim ve mimari alanda yaptığı çalışmaları 13.000 sayfalık bir defterde topladı. 30'dan fazla kadavra inceleyen Leonardo, edindiği gözlemleri 200'den fazla çizimle resmetti. Bu çizimleri ölümünden sonra, 'Resim Üzerine Tezler' adıyla yayınlandı. Buluşlarını sıralarsak; yer çekimi-cisimlerin düşmesini, manivela hakkında ilk kanunları, sürtünmenin kayan ve yuvarlanan cisimlerde farklı oluşunu, rezonans kanununu (keman teli titreşime maruz bırakılırsa, bu titreşim buna denk olan cisimlerde kendiliğinden gerçekleşir) sesin havanın dalgalanmasından kaynaklandığını, ısınan havanın hafiflediğini (balonlar yapmayı denedi), buharın itici gücü sayesinde gemilerin hareket ettirilebileceğini, perspektif hakkında temel kanunları, uçak ve paraşütün ilk ilkelerini, ışığın yansıma kanunlarını (geliş açısı yansıma açısına eşittir) bulmuştur. Hem resimsel hem de görevsel anatomi ile ilgilenmiştir. 1472 yılında yaptığı ilk resim olan Arno Vadisi, ardından gelen İsa'nın Vaftizi, Aziz Jerom, Müneccim Kralların Tapınması, Kayalıkların Bakiresi, Erminli Kadın, Anghiari Savaşı, Gezegenlerin Dansı ve Son Yemek sanatçının resim dalında verdiği diğer eserleridir… VİTRUVİUS ADAMI (VİTRUVİAN MAN) Vitruvius Adamı (Le proporzioni del corpo umano secondo Vitruvio) adını verdiği çiziminde, insan vücudunun oranlarını ön plana çıkarmıştır. Kolları ve bacakları açık, çıplak bir erkek figürünün bulunduğu çizimde, iç içe geçmiş bir dair ve kare bulunmaktadır. Tam merkezde bulunan çıplak erkek figürü ve geometrik şekillerle birlikte, insan ve doğanın bütünleşmesi anlatılmıştır. 1492 yılında yapıldığı tahmin edilen resim veya eskiz çizim, Venedik'teki Gallerie dell'Accademia'da yer almaktadır. BEŞARET (THE ANNUNCİATİON) Arapça kökenli bir kelime olan beşaret; müjde, güzel haber, büyük haber ve ilan gibi anlamlara gelmektedir. Hristiyanların kutsal kitabı İncil'den esinlenerek yapılan tabloda, Cebrail meleği Meryem Ana'nın karşısında diz çökmüş ve bir haberi müjdelemektedir. Cebrail'in elindeki beyaz zambaklar, Meryem'in bakireliğini ve temizliğini simgeler. Meryem'in yüzündeki şaşkın ifade, Cebrail'i beklemediğini gösteriyor. Gerçek boyutu 217 X 98 cm olan ve 1472-1475 yılları arasında yapılmış olan tablo, şu anda Floransa'daki Uffizi Galerisi'nde sergilenmektedir. MONA LİSA La Gioconda (İtalyanca) veya La Joconde (Fransızca) gibi isimlerle de bilinen Mona Lisa, insanlık tarihinin en başarılı tablosu olarak görülmektedir. 1503 yılında yapılmaya başlanan tabloda sfumato tekniği kullanılmıştır. Bir pano üzerine, yağlı boya kullanılarak yapılmış olan tablo, şu anda Fransa'daki Louvre Müzesi'nde yer almaktadır. Leonardo da Vinci 77 X 53 cm boyutunda olan tabloyu, yapım aşamasında hiç yanından ayırmadı ve gittiği tüm seyahatlerde yanında taşıdı. Mona Lisa, belki de hakkında en çok spekülasyon çıkan tablolardan biridir. Tablodaki kadın figürü hakkında çok fazla söylenti ve rivayet bulunuyor. Ancak en genel ve kabul görmüş bilgi, tablodaki kadının Fransız bir tüccarın eşi olduğu yönünde. SON AKŞAM YEMEĞİ (THE LAST SUPPER) Orijinal adı Il Cenacolo or L'Ultima Cena, Son Akşam Yemeği, Leonardo da Vinci'nin Milano dükü Lodovico Sforza'nın isteği üzerine yaptığı bir tablodur. Gerçek boyutu 4,5 X 8,8 metre olan tablo, Hz. İsa'nın çarmıha gerilmesinden önceki yediği son akşam yemeğini anlatıyor. Bu da literatürde Aşai Rabbani Ayini olarak geçiyor. Santa Maria Dele Grazie'nin duvarına yapılmış olan resim aslında bir tablo değil. Ancak Leonardo da Vinci'nin, Mona Lisa'dan sonra gelen en ünlü eseri sayılıyor. İSA'NIN VAFTİZİ (THE BAPTİSM OF CHRİST) İtalyan ressam Leonardo da Vinci'nin bir diğer önemli tablosu ise 1475 yılında resmettiği, İsa'nın Vaftizi tablosudur. Leo'nun bu eseri de az önce anlattığımız Beşaret gibi dini öğeler içermektedir. Hz. İsa, İncil'e göre Ürdün'de yer alan, Şeria ırmağı kıyısında, vaftizci Yahya tarafından vaftiz edilmiştir. Tabloda sağ tarafta duran kişi Yahya'yı temsil eder. Yahya'nın sol elinde 'Tanrı'nın ışığı üzerinde olsun' anlamına gelen, 'Ecce Agnis Dei' yazılı bir kuşak bulunmaktadır. İsa'nın başında ışıklarla birlikte inen beyaz güvercin Tanrı'yı ifade eder. Sol tarafta bulunan iki melek ise, yardımcı meleklerdir. Leonardo da Vinci bu tabloyu ustası Verrocchio ile birlikte yapmıştır. (Kaynak: paratic)