Lirik doğrunun peşinde olan bir göz

Fotoğrafları ilk bakışta basit bir anlatım gibi gelir ama sonra sizi gizli derinliğine hapseder. Gölgeler, grafiksel oyunlar, sade anlatımlar sizi ölümsüz bir estetikle buluşturur. Henri Cartier-Bresson'un onun için söylediği 'Bugün yaptığımız her şeyi, o çok daha önce yapmıştı.' sözü, Kertész'in fotoğraf sanatı için değerinin vurgulanması bakımından önemlidir. 'Biçimsel buluşların muhteşem ve orijinal niteliğinin yanında Kertész'in çalışmalarının daha zor anlaşılabilen, ancak kuşkusuz daha az önemli olmayan bir yönü de vardır. Bu da sanatçının yaşamın sevimliliğinden ve dünyanın güzelliğinden aldığı özgür ve çocuksu haz duygusudur.' 1894'te Budapeşte'de doğan Andor (Macarca André) sekiz yaşındayken babasını kaybeder. Dayısı Lipot Hoffman onun ve diğer iki erkek kardeşinin eğitimini üstlenir. Budapeşte Ticaret Akademisi'nden mezun olan Kertész, Budapeşte Borsası'nda çalışmaya başlar. Andre Kertesz dünyanın en önemli fotoğrafçıları arasında sayılır. Yetmiş yılı aşkın fotoğraf kariyeri boyunca özellikle küçük formatlı kameralar kullanarak, iddiasız bir üslupla günlük yaşama ilişkin fotoğraflar çekmiştir. HAYAL GÜCÜNÜ ORTAYA KOYAN YEPYENİ KADRAJLAR Bilinen ilk fotoğrafı olan uyuyan genç adam sanatının temelini oluşturacak olan iki özelliğin habercisidir. Genç bir adam halka açık bir yerde, belki de bir kahvede, masa başında, gazete okumaktayken uyuyakalmış. Yüzündeki ifade, kişiliği, ışıkla gölgenin onu ve giysilerini eritişi, gömleğinin açık yakası, masanın üzerindeki gazete, sağlığı ve yorgunluğu, hepsi fotoğrafta görsel olarak mevcut. I. Dünya Savaşı'nda, Avusturya-Macaristan ordusuna alınınca, askerlerin günlük yaşantılarını resimler. Siperlerde uzun bekleyişler, bitmez tükenmez yürüyüşler. İster taşra manzaralarının ister dostlarının fotoğrafı olsun hepsinde Kertész'in heyecanını hissederiz. Kertész, İnek ve Asker (1917) ve İkarus'a Benzeyen Kardeşim (1919) adlı fotoğraflarında Leica (fotoğraf makinası markası) görüşün habercisi olan ve hayal gücünü ortaya koyan yepyeni kadrajlar kullanır. Kertész 1925'te Macaristan'dan Paris'e gelir ve Montparnasse mahallesine yerleşir. Edebiyat ve sanat çevresine (Mondrian, Chagall, Zadkine, Foujita, Colette vb.) girer ve Macar arkadaşlarının, sanatçı atölyelerinin ve sokakta olan bitenlerin fotoğrafını çekmeye başlar. Park ve bahçelerde, Seine nehri kıyılarında gezinir, dostlarıyla ya da Macar arkadaşlarıyla Dôme kahvesinde buluşur. Yeteneği kısa zamanda kabul görür ve 1927'de bir avangard galeri olan Au Sacre de Printemps'da ilk sergisini açar. Sonraki yıl Man Ray, Nadar, Eugene Atget ve Berenice Abbott'un da aralarında bulunduğu sanatçılarla Salon de L'Escalier'de Birinci Uluslararası Bağımsız Fotoğraf Sergisi'nde yer alır. 1929'da Stuttgart'taki Film und Foto sergisine çağrılır. Gerçeküstücü çevresine yakınlığıyla bilinen Bifur adlı dergide çalışır. MONDRİAN'S GLASSES AND PIPE Ressam arkadaşı Piet Mondrian'ın stüdyosunda çektiği bu fotoğraf, ilk olarak Au Sacre du Printemps Galerisi'nde sergilenir. Bu fotoğraf özellikle L'Esprit Nouveau Dergisi'nde açıklanan yeni modern düşünce sistemiyle örtüşür. Anlatmak istediği, dünyadaki bütün nesnelerin lirik bir güzelliğe sahip olduğudur. Keskin beyaz masanın ısrarlı açısallığı, gözlükler, kâse ve pipodaki eğriler ile dengelenir. MEUDON FOTOĞRAFI Kertész, daha az ışık şartlarında kullanılan, kolay ve anları yakalamada daha pratik olduğu gerekçesiyle 1928 yılından itibaren, Leica makinesiyle fotoğraf hayatına devam eder. Andre Breton'un büyücülük olarak tarif ettiği ünlü Meudon fotoğrafını Leica ile çeker. Bu mucizevi enstantanede, yoğun konsantrasyonla, Alman bir ressamı sokağın ortasında elinde sarılmış resmiyle, viyadükten geçmekte olan trenle aynı kareye yerleştirir. AMERİKA'DAKİ PROFESYONEL HAYATINDAN VAZGEÇER Kertész, 1936'da Yahudi olması ve Hitler'in Nazi partisinin yükselişi nedeniyle 3 yıl önce evlendiği karısı Elisabeth ile New York'a gider, o dönemin en büyük ajansı Keystone Ajansı'yla kısa bir süre çalışır. House & Garden, Harper's Bazaar, Vogue ve Coronet gibi dergiler için çalışır. PM Gallery (1937) ve Art Institute of Chicago'daki (1946) sergileri ve Alexey Brodovitch tarafından tasarlanan Day of Paris (1945) kitabının yayımlanması, Kertész'i ABD'de öncü fotoğrafın başlıca temsilcilerinden biri olarak kabul ettirmeye yetmez. 1944'te Amerikan vatandaşı olur. Ekonomik nedenlerden dolayı bu yıllarda yaratıcı işlerinden feragat etmek zorunda kalır. 1949 – 1962 yılları arasında Conde Nast dergi grubu için özellikle iç mimari fotoğrafları çeker. Anlaşılmadığını, istediği gibi fotoğraflar çekemediğini görür ve melankolik yapısı nedeniyle Amerika'daki profesyonel hayatından vazgeçer ve Avrupa'ya döner. Kertész, belki tüm diğer fotoğrafçılardan daha çok, küçük kameranın özel estetiğinin farkına varmış ve bunu kullanmıştır. Analitik fotoğraflarla çok ilgilenmemiş, daha çok eliptik görüşün ortaya çıkarılmasının peşine düşmüş, beklenmedik detayların, geçici anların fotoğrafını çekmiştir. Daha çok üst açıyla çektiği fotoğrafları, yatay olarak ortadan ikiye bölen ufuk çizgisinin üstünde daha sakin, tenha bir alan bırakırken, altında örümcek ağındaki sinekler gibi insanları yakalamış, küçük figürler halinde onlara yer vermiştir. EPİK DEĞİL, LİRİK DOĞRUNUN PEŞİNDEDİR Portrelerden still life fotoğraflara, bükeyli aynalar kullanarak çektiği bozulmuş nü fotoğraflardan fotoröportajlara birçok farklı tarz ve yöntem deneyen Kertész, dünya fotoğrafçılığının biçimlenmesinde etkili olmuş, özellikle Fransa'da Henri Cartier-Bresson, Robert Capa ve Brassaï gibi fotoğrafçıların üsluplarının oluşmasında rol oynamıştır. Bresson ustası Kertész için şunları söyler: 'Yaptığımız her şeyi, o çok daha önce yapmıştı.' 1984'te eserlerini korumak isteyen Kertész, tüm negatiflerini ve kişisel belgelerini Fransa Kültür Bakanlığı'na bağışlar. 28 Eylül 1985'te New York'taki evinde hayata gözlerini kapar.