Merhametin kuş evleriyle vücut bulduğu 8 mimari yapı

◾ Bazı kuş evlerinde sakaların, serçelerin beslenmesi için yemlikler, suluklar, inip çıkabilmeleri için merdivenler, başlarını çıkarıp etrafı kolaçan edebilmeleri için balkonlar bulunur. Bu evlerin en güzel örnekleri ise İstanbul Üsküdar'daki Yeni Valide, Ayazma-Selimiye camilerinde ve Topkapı Sarayı'ndaki Darphane'nin iç avlusundaki binada yer alır. ◾ Üsküdar Yeni Valide Camii'nin bütün cephelerinde bulunan kuş evlerinden ikisi ise cami şeklindedir. ◾Yeni Valide Camii, diğer bilinen adıyla Valide-i Cedid Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinde Uncular Caddesi ve Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerinde II. Mustafa ve III. Ahmet'in annesi Emetullah Râbi'a Gülnûş Sultan tarafından yaptırılmış olan camiidir. İstanbul'daki camilerin ilginç hikayeleri ◾ Sultan I. Mahmud tarafından yaptırılan İstanbul Taksim Maksemi'nde de giriş cephesinde konsollara oturan birbirinin simetriği iki kuş evi bulunur. ◾ Maksem kapısının sağında kalan cephedeki I. Mahmud Çeşmesi, dönemin çeşme stilindedir. Boş bırakılmış kitabeliğin altından başlayan çeşme aynalığının üst kısmı istridye kabuğu formuyla ve hemen bu bezemenin bittiği noktadan itibaren ise bir sıra palmet dizisi, bir sıra da mukarnasla cephe hareketlendirilmiştir. ◾ Cami, Ayazma adıyla bilinen semtte, Ressam Ali Rıza Bey ve Mehmet Paşa Değirmeni sokakları arasındadır. Sultan 3. Mustafa tarafından yaptırılmıştır. Caminin Ressam Ali Rıza ve Mehmet Paşa Değirmeni sokaklarına açılan üç avlu kapısı vardır. ◾ Harpuştalı yüksek kapılar birer tak halinde olup, mabet gibi kesme taştandır. Arazi meyilli olduğundan cümle kapısına, Selimiye Camisi'nde olduğu gibi, kesmetaş korkuluklu ve iki taraşı bir rampa ile çıkılır. Bu kapıların iç ve dış alınlarına ayetler yazılmıştır. İki yan kapıların duvarlarına da birer kuş evi yapılmıştır. 'Şehzadebaşı Camisi'ne dair az bilinen gerçekler ◾ Mabedin önünde, sekiz ince mermer sütunun taşıdığı üç kubbeli bir revak vardır. Ortadaki beşik kubbedir. Son cemaat yerinin etrafı, som mermer bir korkulukla çevrilmiştir. Cümle kapı sının iki yanında ikişer pencere ve bu pencerelerin arasında, üzerinde ayet yazılı, mihrapçıklar vardır. Üstte ve kapının iki tarafında birer selâ köşkü yapılmıştır. ◾ Arazinin meylinden dolayı, son cemaat yerine, yarım daire şeklinde, oniki mermer basamakla çıkılır. Hünkâr mahfelinde mavi -beyaz renkte çinili duvar ve gayet sanatkârane bir kavukluk bulunmaktadır. Cami cephelerindeki kuş evleri birer sanat şaheseridir. Mezarlığında üsküflü iki taş yanında saray ricalinin kabirleri yer almaktadır. Yanda yangın havuzu da vardır. ◾ İstanbul Laleli semtindeki Laleli Cami'nin alt kapısının yanındaki III. Sultan Mustafa'nın türbesinde kuş evlerinin estetik güzelliği ve binanın köşesindeki konumu hayranlık uyandırır. ◾ Fatih'in Laleli semti Ordu Caddesi üzerinde bulunan türbe, Sultan 3. Mustafa tarafından 1763 yılında mimar Tahir Ağa'ya yaptırılan ve Laleli Camisi ismi ile tanınan imaret, sebil, muvakkithane, han, hamam ve dükkanlardan oluşan külliyenin bir bölümü. 'Osmanlı'da merhametin sembolü: Kuş evleri' ile ilgili videoyu izlemek için tıklayın ◾ Sultan 3. Mustafa (1757-1774), bu külliyenin yanına daha önce kendisi için de bir türbe ekledi. Bu nedenle 1774 yılında öldüğü zaman kendi yaptırdığı türbesine gömüldü. ◾ Sultan 3. Selim de (1761-1808) öldüğü zaman babası olan Sultan 3. Mustafa'nın bu türbesine defnedildi. ◾ İstanbul'da Sultan III. Selim tarafından yaptırılan Selimiye Camii'nin duvarlarında ve cami ayaklarında yer alan köşk biçiminde iki kuş evinin, geniş ve büyük kafeslerle çevrili olduğu görülür. ◾ Büyük Selimiye Camii; İstanbul Boğazı'nın Anadolu yakasında Üsküdar Selimiye Kışlası karşısında 1801 – 1805 tarihlerinde Sultan III. Selim tarafından inşa ettirilmiştir. Üsküdar, Selimiye kışlası yanında bulunan camii Sultan 3.Selim tarafından yaptırılmıştır. ◾ Cami inşa edilirken aynı zamanda sebil, çeşme ve vaktin doğru tespiti için kullanılan muvakkithane ile birlikte inşa edilmiştir. Selimi adıyla anılan tomar ipekli, diba, kadife ve kumaş imalathaneleri camiye akar sağlamak için yaptırılmıştır. ◾ Kumaş tezgâhlarının bulunduğu alan 1894 depremi ile yıkılmıştır ve bugün çocuk parkı olarak kullanılmaktadır. 1801 tarihli Üsküdar Selimiye Câmii'nin iki ayağı üzerinde küfeki taşından iki katlı kuş evinin ajur (antika) işlemeli pencereleri göz alıcıdır. Sultan III. Selim'in Lâleli'deki türbesinde de iki kuş evi bulunur. Selimiye Camisi'nin 'manevi şifreleri' ◾ Türk mimarisinin önemli örneklerinden olan kuş evlerinin genel amacı onları fırtınadan, yağmurdan, çamurdan, yakıcı güneşten korunmalarını sağlamaktı. Bu nedenle yapıların soğuk ve sert rüzgârlardan korunaklı cephelerinde, insan ve hayvanların erişemeyeceği yüksekliklere inşa edildiler. Çoğunluğu taştan, ahşaptan, pek azı da tuğladan yapılan evler, iki grup olarak sınıflandırılır. ◾ Birincisi ve çoğunluğu, bina cephelerinden dışa taşkın yapılan hücre veya odacıklar şeklinde olanlardır. Buna örnek ise Üsküdar Ayazma Camii, Eyüp Şah Sultan Sebili'dir. Mektebin, cadde avlu ve Zal Mahmud Paşa haziresine bakan cephelerinde mermer sö'veli dörder penceresi vardır. Kesme taş ve tuğla hatıllı olarak yapılan bu güzel eserin cadde tarafında ve pencerelerin üzerine pek zarif bir kuş saray yapılmıştır. ◾ Bunlar, bazen konsollar üzerine cumba şeklinde ileri doğru uzatılmış tek katlı köşk veya yalı görünümünde minik yapılara ya da çok katlı saraylara benzerler. İkinci grup kuş evleri ise, bulundukları binaların cephe duvarları arasına niş şeklinde oyulmuş odacıklar halindedirler. ◾ Seyyid Hasan Paşa Medresesi'nde bulunan çift minareli kuş evinin yapımı, tuğladan ve sıvadan yararlanılarak oluşturulmuş. Burada rampalar ve birbirine geçişli odacıklar ile kuşların etrafı seyredecekleri kafes pencereler bulunuyor. ◾ Sadece câmilerde değil, diğer resmi ve sivil mimari örneklerinde de kuş evlerine rastlanılır. 1745 tarihli Seyyid Hasan Paşa Medresesi'nin duvarındaki kuş evleri, malakâri tekniği ile diğerlerinden ayrılır. İki minareli cami şeklinde inşa edilmiştir. Bereketzâde Medresesi'nde de iki tonozla örtülü köşk şeklinde bir kuş evi vardır. ◾ Kuş evlerinin içinde en önemlisi Topkapı Sarayı Darphane-i Amire binasında inşa edilen, çok katlı sarayı andıran, oymalı sırça köşk kuş evi. Bu kat kat, iç içe ve olağanüstü bir mimari kompozisyonunun iç avlusunda yer alan dış duvar yüzündeki kuş evi, özenle yapılmış ince ve usta bir işçiliğin örneği. Topkapı Sarayı'nın bir asırlık fotoğrafları ◾ Sarayda, serçelerin korunacağı, içinde dolaşabileceği, inip çıkabileceği yollar estetik bütünlük içinde sergilenir. Burada klasik mimarinin ötesinde romantizme vuran bir hayal, bir masal mimari görülür. ◾ Basamak basamak yükselen bu yapıda başlangıç ve bitiş diğer kuş evlerinden ayrı bir özelliği temsil eder. Bu eser kuşlar için düşünülen ve yapılan eserlerin onlara en yakını, en uygunu da denebilir. Bunları yapan ustalar bilinmiyor. Alçak gönüllülüğü sanattan üstün tutan kimselerin eserleri.

Merhametin kuş evleriyle vücut bulduğu 8 mimari yapı

Üsküdar, Valide-i Cedid Camii