Osmanlı'ya damga vuran fotoğrafçılar

1813 yılında Londra'da dünyaya gelen İskoç asıllı James Robertson, 40 yıl Osmanlı Darphanesi'nde görev yapmış, aynı zamanda da çekiş olduğu İstanbul manzaraları ve Kırım Savaşı fotoğraflarıyla, kendisi fotoğraf tarihimizde önemli bir yer edinmiştir. Osmanlı Darphanesi'nin yenilenmesi çerçevesinde, baş hakkak ve modelci olarak 1841 yılında İstanbul'a gelmiş Robertson zamanının en büyük gravür ustası olan William Wyon tarafından, İngiltere Kraliyet Darphanesi'nde yetiştirilmiştir. Osmanlı'da 40 İngiliz Sterlini maaş alarak memurluğa başlayan sanatçı tarafından hazırlanan model ve kalıplara dayanılarak üretilen ilk yeni altın paralar, 17 Ocak 1843 tarihinde basılmıştır. Bu konudaki çalışmaları Sultan Abdülmecid tarafından taltif edilecek ve kendisine bir İftihar Nişanı verilecektir. İstanbul'da günlük yaşam ve şehir manzaralarıyla ilgili sulu boya resimler de yapan Robertson'un fotoğrafçılığa nasıl başladığı ve teknik bilgiye nereden öğrendiği henüz bilinmemektedir. Robertson'ın İstanbul'daki fotoğraf çalışmalarına ait bilinen en eski referans, 4 Temmuz 1853 tarihlidir. VII. Carlisle Kontu George William Fredick, Diary in Turkish and Greek Waters adlı eserinde, bu tarihte İstanbul'daki bazı mimari ve tarihi eserlerin fotoğrafını Robertson'dan satın aldığını anlatır. 1853-1855 yılları arasında Illustated London News'ta yayımlanan Kırım Savaşı ve İstanbul konulu birçok gravürün altyazısında ''James Robertson'un fotoğraflarından'' ibaresi bulunmaktadır. Robertson ve Felice Beato, 1857 yıllarında Kahire çevresinde de başarılı çekimler yaparlar. Onlar dönemin diğer fotoğrafçıları gibi sadece Antik Mısır Dönemi'nden kalma eserleri değil, İslam mimari eserleri konusunda da çalışmalar ortaya koymuşlardır. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Pascal Sebah, 1860'ların başında Beyoğlu 232 numaralı yerde, Fransız Elçiliği karşısında bir şube açtı. İlk stüdyo ise baskıların yapıldığı ve negatiflerin biriktirildiği bir atölye olarak kullanılıyordu. 1860'larda bir şube de Jardin de Fleurs'da (günümüzde Çiçek Pasajı'nın bulunduğu yer) açtı. Ancak bu şube 1870'deki büyük Beyoğlu yangınında tamamen yok oldu. Kahire'de Mısır Konsolosluğu bitişiğinde bir şubesi bulunan Pascal Sebah'ın hazırladığı bu katalogda Mısır, İstanbul, Bursa ve Atina'ya ait manzaralar ve mimari eserler, kıyafet ve halk tipleri ve stereograf görüntüler de vardı. Sanatçı Kahire'ye giderek fotoğrafçı Heyman ile ortak bir stüdyo çalıştırır. Pascal Sebah bu talihsiz olaydan beş yıl sonra 63 yaşında yaşama veda eder. Fotoğrafın Osmanlı ülkesine gelişiyle beraber bu sanata başlayan Abdullah Biraderler, dünya meşhurlarının fotoğraflarını çekerek tarihî bir rol ifa ettiler. Fotoğraf Osmanlı memleketine bulunduktan hemen sonra, 1842 senesinde geldi. İlk fotoğrafçılar İstanbul'da faaliyete başladı. Abdullah Biraderler bunların en meşhurlarındandır. O devir meşhurlarından, bunlara resim çektirmeyen yok gibidir. Abdullah Biraderler'in soyu 1610'da Samatya'ya yerleşen Kayserili Aleksan'a dayanır. Dedeleri Asadur Hürmüzyan, Sultan I. Abdülhamid'in vekilharcı idi. 1854'te Kırım harbi esnasında Alman General Moltke, yanında getirdiği kimyager Rabach'a Bayezid'de bir fotoğraf atölyesi kurdurmuştu. Üç biraderden Viçen, burada rötuş ustası olarak çalıştı. Bu arada ihtidâ ederek, yani Müslüman olarak Abdullah adını aldı. Kardeşi Kevork, Venedik'te sanat tahsil etmişti. 1858'te diğer kardeş Hosep ile beraber bu stüdyoyu devraldılar. 1867'de bunu Nikola Andreomenos'a devredip Beyoğlu'nda bugünki Hachette Kitabevi karşısında Abdullah Birâderler veya Abdullah Frères adıyla meşhur dükkânlarını açtılar. Çektikleri fotoğraflar solmazlık ve dayanıklılıkları ile tanındı. Osmanlı Dönemi'nin en önemli fotoğrafçılarından olan Vasilaki (Basile) Kargopulo 1826 yılında dünyaya geldi. Rum kökenli sanatçının bilinen ilk fotoğrafhanesi, 1850 yılında, Beyoğlu'nda, 311 numaralı yerde açtığı stüdyodur. Kargopulo 29 yıl sonra, 1879 yılında Tünel Meydanı'nda 4 numaralı yere taşındı. Sarayla ilişki kurmayı başaran sanatçı, Abdülaziz'in portresini çeker, şehzadeliği döneminde V. Murad'a fotoğraf dersleri verir. İsveç ve Norveç Kralı II. Oskar çalışmalarını 'Litteris et Artibus' Bilim ve Sanat Altın Madalyası'yla ödüllendirir. Bir altın madalya da Danimarka kralı 9. Christian'dan alır. Kargopulo'nun fotoğrafları çeşitli ülkelerde sergilere katılır, eserleri birçok ödüle layık görülür. 1879 senesinde ise Sultan II. Abdülhamid tarafından 'Sultan Fotoğrafçısı' unvanına layık görüldü. Portre fotoğrafçılığının yanı sıra mimari eserlerin ve doğal güzelliklerin de fotoğraflarını çeken sanatçı, 1883'te Beyoğlu 214 numarada bir şube açtı. İstanbul fotoğraflarından oluşan albümünün hediye edilmesi karşılığında, Karadağ Prensi Vukoviç kendisine 'Danilo' nişanı verir.

Osmanlı'ya damga vuran fotoğrafçılar

JAMES ROBERTSON (1813-1888)