İstanbul'da bir şaheser: Pertevniyal Valide Sultan Camisi

Pertevniyal Valide Sultan kimdir? 🔷 Pertevniyal Valide Sultan, eşi II. Mahmud'un ölümü üzerine Valide Sultan unvanını alır ve oğlu Abdülaziz'in bütün saltanatı boyunca Hanım Sultan olarak kalır. Sultan Abdülaziz'in üzerindeki büyük etkisinden dolayı ona Ümmü'l Cihân da denilir. 🔷 Osmanlı padişahı II. Mahmud'un eşi ve Abdülaziz'in annesidir. Sultan, bilhassa hayır işlerine büyük önem vermiştir. Pertevniyal Lisesi'ni ve Pertevniyal Valide Sultan Camisi'ni yaptırarak Konya Aziziye Camisi'nin yapımına büyük katkıda bulunur. 🔷 Pertevniyal Lisesi 1930 yılında Pertevniyal Vâlide Sultan'ın vakıf gelirleriyle inşa edilen binada eğitim vermeye başladı. Bunun dışında Valide Sultan İstanbul'un pek çok yerinde çeşmeler yaptırdı. Valide Sultan Türbeleri 🔷 Öte yandan zor durumda kalmış insanlara da yardımlarını esirgemeyen Pertevniyal Sultan, ihtiyaç durumunda mal varlıklarından hazineye de aktarımda bulunurdu. 🔷 Hükümet para sıkıntısı yüzünden 1866 yılı Ağustos maaşlarını ödeyemeyince Vâlide Sultan aylık tahsisatı olan 5000 lirayı hazineye bağışladı. (BA, İrade-Dahiliye, nr. 38649) 🔷 1874'deki kuraklık ve kıtlık nedeniyle Anadolu halkına yaptığı yardımların yanında Kırım'dan getirdiği çift öküzlerini çiftçilere dağıtırdı. Ayrıca Kudüs'teki Kubbetü's-sahra için Paris'den büyük bir avize sipariş etti ve Paris sefiri Alî Paşa'nın elli sandığa yükletip İstanbul'a gönderdiği avize Kudüs'e götürüldü. (BA, MD, nr. 169/124) 📌 Sultan Abdülaziz kimdir? 🔷 1830 - 1876 tarihleri arasında yaşamış olan Sultan Abdülaziz, tahttan indirilip öldürülen son padişahtır. Güreş, cirit, av ve bilek güreşi sporlarına meraklıdır. 🔷 Tahttta kalıdığı süre boyunca en çok üzerinde çalıştığı konu Osmanlı Donanması'nın modernizasyonudur. Dönemin son model top ve tüfeklerinin sağlanması Abdülaziz hükümdarlığında gerçekleşmiştir. I. Selim'in ardından Mısır'ı ziyaret eden tek Osmanlı Padişahı'dır. Avrupa'yı ziyaret eden ilk padişah: Sultan Abdülaziz 📌 II. Mahmud Kimdir? 🔷 II. Mahmud, 1785 - 1839 tarihleri arasında yaşadı. 30. Osmanlı padişahı ve 109. İslam halifesi olan II. Mahmud, tahtta kaldığı 31 yıl, Osmanlı tarihinin siyasi açıdan en bunalımlı dönemlerinden biriydi. 🔷 Balkanlarda imparatorluğun dağılma sürecini başlatan Sırp ve Yunan isyanları, Rus, İngiliz ve Fransız donanmalarının Navarin'de Osmanlı donanmasını yakması gibi olaylar ile karşı karşıya kalan II. Mahmud, bir diğer taraftan gerçekleştirdiği reformlarla imparatorluğun çehresini değiştirerek Osmanlı modernleşmesinin temellerini attı. 🔷 Ölümünden dört ay sonra ilan edilen Tanzimat Fermanı'na giden yolu hazırladı. Güzel sanatlara ilgisi olan padişah, şiirlerinde Adlî mahlasını kullandı. Ayrıca Sultan'ın tambur çalıp ney üflediği de bilinirdi. II.Mahmud Dönemi gelişmeleri 🔷 Pertevniyal Lisesi 1930 yılında Pertevniyal Vâlide Sultan'ın vakıf gelirleriyle inşa edilen binada eğitim vermeye başlar. Bunun dışında Valide Sultan'ın İstanbul'un pek çok yerinde çeşmeleri de vardır . 🔷 Bunların içinde Kâtib Camii'nin önündeki çeşme yolu daralttığı gerekçesiyle meydandan kaldırılıp caminin giriş kapısının yanına taşındı. 🔷 Diğer çeşmeleri Eyüp'te Yâvedûd Camii sırasında (1856), Aksaray Vâlide Sultan Camii avlu kapısının solunda (1867), Vakıf Gureba Hastahanesi'ne inen yolun sağ başında (1862 tarihli olup bugün mevcut değildir) ve Karagümrük'tedir. Ayrıca Şebinkarahisar'da biri Suboyu (Bige) köyü, ikisi Karaköy yolu üzerinde olmak üzere üç çeşme yaptırdı. 🔷 1864'te masrafları kendi gelirlerinden karşılanmak üzere Tersane'de bir gemi inşa havuzu (taş tezgâh) yaptırmış ve ilk Osmanlı zırhlısı olan Feth-i İslâm bu tezgahtan çıkmıştır. Kadıköy'de Hâlid Ağa Çeşmesi su yolunu ihya ettiği ve Edirnekapı dışında Bektaşi Şeyhi Laz Emin Baba'ya bir zaviye yaptırdığı bilinir. 🔷 Pertevniyal Valide Sultan tarafından 1869 ve 1871 yılları arasında inşa edilir. Cami; medrese, sebil, türbe ve muvakkithane konutlarından oluşan bir külliyenin parçasıdır. 🔷 Ancak Aksaray meydan düzenlemelerinde çok büyük değişikliklere uğramıştır. 1869-1871 yılları arasında yapılan caminin tasarımı Mimar Sarkis Balyan'a aittir. 🔷 Tek katlı giriş kısmına beş basamaklı merdivenden girilir. Bu esnada karşımıza geniş bir hol çıkar. Buradan bir koridorla ara bölüme ulaşılır. 🔷 Bu bölüm son cemaat yerinin içe alınmış şeklidir. Son cemaat yeri oldukça görkemli olup bir köşkü andırır. Üst katta padişah ve maiyetine ayrılmış harim bölümü salonları vardır. Türkiye'nin mimari harikaları camileri 🔷 Klasik camilerden oldukça farklı olan Valide Sultan Cami, neogotik tasarımı ile Türk Hint mimarisinin bir sentezini yansıtır. Dış görünümü oldukça farklı olan caminin bütün cepheleri ileri derecede zarif taş işçiliği ile adeta dantel gibi işlenmiştir. 🔷 Aynı zariflik iç kısımda da sürdürülmüş olup altın yaldızlı patlatılan mavi rengin hakim olduğu kalem işi süslemeler, iç cephenin tamamını süsler. 16. ve 17. yüzyıl örneklerinden çokça farklı olan bu motifler, çizimleri ve renkleri ile Osmanlı bezeme geleneğine yeni bir yorum getirmektedir. Minber ve mihrabı mermer olan yapının kürsüsü de sekiz köşeli ve oymadır. 🔷 Cami tek kubbelidir ve bu kubbe duvarların üzerindeki pencereli yüksek bir kasnağa oturtulur. Köşelerdeki büyük taşıyıcı ayaklar birer çıkma ile dışarıya alınır. 🔷 Pertevniyal Valide Sultan Camisi'nin dört köşesinde Hint mimarisini andıran birer kule bulunur. Kuzeydeki hünkar dairesi cami görünümüne hakimdir. Hünkar kasrının köşelerinde iki adet minaresi vardır. Minareler, kesme taştan, yivli, taş külahlı ve tek şerefelidir. Minyatür sanatı hakkında 10 bilgi 🔷 Avluya doğu, batı ve güney olmak üzere üç kapıdan girilir ve güneydeki abidevi kapı oldukça ihtişamlıdır. Bu kapının kemeri ortasında tuğra olup tuğranın altında yeşil zeminli cami kitabesi yer almaktadır. 🔷 1956-59 yılları arasındaki Aksaray Meydanı düzenlemesi esnasında sebil gibi camiye ait bazı unsurlar kaldırılmıştır. Cami konumundan ötürü trafik yoğunluğundan oldukça etkilenmiştir.