Çini sanatının zirvesi: Rüstem Paşa Camii

Rüstem Paşa Camii İstanbul'un Fatih ilçesinde, Eminönü'nde, Hasırcılar Çarşısı'ndadır. Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan ile evli olan Damat Rüstem Paşa tarafından 1551-1561 yılları arasında Mimar Sinan'a yaptırıldı. Cami, daha önce aynı yerdeki Hacı Halil Efendi Mescidi'nin yerine inşa edildi. Süleymaniye'nin sırları Döneminin etkili devlet adamlarından olan Sadrazam Rüstem Paşa, imparatorluğun birçok yerinde yaptırdığı binalarla da tanınan bir isim. Rüstem Paşa'nın bânîsi olduğu bu cami, Mimar Sinan'ın ünlü eserleri arasında yer alır. Caminin bulunduğu yer, Roma döneminden günümüze şehrin en işlek mekânlarından biri konumundadır. İstanbul'un siluetini oluşturan en önemli yapılardan biri olan Rüstem Paşa Camii, tek minaresiyle etrafını çevirmiş sıra dükkânların ve depoların üzerinde yükselen merkezi planlı bir yapıdır. Süleymaniye Camii'nin hatları Yüksek bir platform üzerine oturtulmuş ve kıyı siluetine egemen konumdaki cami, şehrin en aktif ticari merkezinin arka sırtlarında yükselen Süleymaniye Camii'yle birlikte eşsiz bir manzara oluşturur. Dükkânların üzerinde yer alan camiye iki yandaki döner merdivenlerle ulaşılır. Caminin avlusu küçük bir terastan oluşur ve bu avluyu beş küçük kubbe örter. Dikdörtgen planlı caminin merkezi kubbesi, karşılıklı dört duvar payesi ile yanlardaki ikişer sütun üzerinde yükselir. Yapının köşeleri, kubbeyi destekleyen dört yarım kubbeyle çevrilidir. İki yan taraf sütunların arkasında galeri gibidir. Caminin son cemaat yeri altı sütunun taşıdığı beş kubbe ile örtülüdür. Kesme taştan, kurşun külahlı minare tek şerefelidir. Birbirine selam duran iki Mihrimah Sultan Camii Giriş cephesi ile küçük fakat çarpıcı iç mekân duvarları, devrinin en iyi İznik çini örnekleriyle süslüdür. Çiniler geometrik şekiller, yaprak ve çiçek motifleriyle dekorlu olup, renkli çiçek bahçesini anımsatır. Bir rölyef gibi kabarık mercan kırmızısı rengi, 16'ncı yüzyılda kısa bir süre kullanılmıştır. Yapı, mimarisinden çok çinilerinin kalitesi ve zenginliğiyle tanınır. Yapının iç duvarlarının tümü sıraltı tekniğindeki çinilerle süslenmiştir. Bu çinilerde lale ve bahar açmış meyve ağacı motifleri dikkat çeker. 16'ncı yüzyılın ikinci yarısında çini sanatına kaynak olacak bütün desenlerin sergilendiği cami, mihrapların, duvarların, payelerin tümüyle çinilerle kaplandığı gösterişli bir yapıdır. Osmanlı mimari tarihinin olağanüstü güzellikteki bu değerli çinilerinin ne yazık ki bir kısmı çalınmıştır. Rüstem Paşa Camii, ABD'nin önde gelen dergilerinden Newsweek tarafından 2007 yılında Avrupa'nın en güzel tarihi camisi seçilmiştir. Seçimi yapan Newsweek muhabiri Rana Foroohar dergideki yazısında, Rüstem Paşa Camii'ni 'Avrupa kıtasında bulunan Osmanlı'dan kalma cami Ayasofya ve Sultan Ahmed'den daha az turistik ve küçük ama bence çok daha güzel ve huzurlu. Giriş özellikle çok görkemli değil. Ama bir kez içeri girdiniz mi o güne kadarki en muhteşem İznik çinileri ve mozaiklerini bulabilirsiniz. Sanki çinilerle bezeli bir bahçe gibi tefekkür ve sükûnet için mükemmel bir yer. Mısır Çarşısı'na çok yakın olması da önemli. Avrupa'da olduğunuza inanamayacaksınız' şeklinde ifade etmiştir. Rüstem Paşa Camii, 1660 yangını ve 1766 depreminde büyük hasara uğramış, depremde çöken minaresi ve kubbesi yenilenmiştir. Cami, 1960-1961, 1964-1969 yılları arasından Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır. Son olarak 1992-1995 yıllarında kapsamlı bir restorasyon çalışması yapılmıştır. Caminin çevresi, 20'nci yüzyılın başında çok sayıda irili ufaklı hanlarla dolmuş, 1950'lerden sonra beton yapılarla kuşatılmış, caminin cümle kapısının bulunduğu duvarın etrafı ise gecekondu tarzındaki dükkânlarla sarılmıştır. Yaklaşık 600 yıldır ayakta duran camide statik sorunlar sebebiyle geçtiğimiz yıllarda güçlendirme ve restorasyon yapılmıştır.

Çini sanatının zirvesi: Rüstem Paşa Camii

RÜSTEM PAŞA CAMİİ NEREDE?