Sanat tarihine damga vurmuş 10 tablonun hikayesi

Eriyen saatlerin sırrı 11 Mayıs 1904 yılında İspanya'da dünyaya gelen Salvador Dali, ünlü tablosu eriyen cep saatlerini konu alarak modern sanatın ve gerçeküstücülüğün evrensel simgelerinden biri haline geldi. Eriyen Saatler olarak bilinen bu eseri, 27 yaşındayken resmin arka planında gözüken Port Lligat manzarası üzerinde çalıştı. Bir gün dışarıda otururken Camambert peynirinin eridiğini fark eder ve bu görüntü üzerinde yoğunlaşır. Eriyen peynir Dali'de şiddetli sanrılara yol açarak ve bir buhrana düşer ve halüsinasyon yaşar. Yaşadığı halüsinasyon sayesinde de resimdeki eriyen saatleri tasarlamaya karar verir ve çizdiği manzara üzerinde çalışmalarına devam eder. Dali'nin birçok eserinde halüsinasyon ögeleri vardır. Eserde görülen canavara benzeyen figürün Salvador Dali olduğu iddia edilir. Gözünün kapalı olması yaşadığı halüsinasyon durumunu ifade ettiği söylenir. Sol alt köşede karıncalar ve eriyen saatin üzerinde bulunan sinek ise yok oluşu betimler. Çoğu kişinin ressamını Abidin Dino olarak bildiği bu tablo, mütevazi ve özgün bir çizgisi olan ressam Dianne Dengel'a aittir. Dianne, küçük yaşlardan bu yana resime ilgi duyan bir ressamdır. Ekonomik olanakları iyi olmayan bir ailede yetişir. Annesi ve Babası kızları Dianne'nin resim yeteneğini fark ettikten sonra kendi imkanlarınca kızlarına ucuz boyalar almakla yetinmişler ve tuval bezi pahalı olduğu için kızlarına beyaz karton getirmişler. Var olan imkanlarla mutlu olmayı küçük yaşlarda öğrenen Dianne'nin bu hayatı onun eserlerinin ilham kaynağı olacaktır. ''Sakladığımı, bakmasını bilen insanlar görebilir.'' Saatte ortalama 1.500 kişinin ziyaret ettiği, insanlık tarihinin en başarılı tablosu olarak kabul edilen Mona Lisa, Leonardo da Vinci'nin 'atmosferik perspektif' uygulayarak çizdiği tablolarından biridir. Leonardo, ressam, astronom, matematikçi, mimar, mühendis, heykeltıraş ve müzisyen gibi birçok yeteneğe sahip bir dehaydı. Aynı anda birçok iş ile meşgul olduğundan, elindeki işlerin yarısı eksiktir. Mona Lisa'da rivayetlere göre hala yarım olduğu söyleniyor. Tabloda ellerini birbirine bağlamış bir kadın resmedilmiştir. Leonardo'nun çizdiği kadın bir piramiti oluşturuyor ve ellerin kıvrımı aslında piramitin köşesidir. İtalya Kültürel Miras Komitesi'ne göre; eserdeki kadının, sağ göz bebeğine 'L' ve 'V', sol göz bebeğinde ise 'C' ve 'B' harfleri gizli. 'L' ve 'V' harflerinin, Leonardo da Vinci'nin baş harfleri olduğu düşünülüyor. Peki, bu kadın kim? Kimliği konusunda birçok rivayet olsa da, bunlardan 'Fransız bir tüccarın eşinin portresi' olduğu ya da ölen bir çocuğunu kaybetmiş bir annenin yüz ifadesi en popüler söylemlerdendir. Meryem Ana'nın (Madonna) kısaltması olan 'Mona' ile modellik yapan kişinin, Francesco del Giocondo'nun karısı Lisa ile adının birleşiminin, esere ismini verdiği yönündedir. Nedir bu kaşların sırrı? Rönesans'ın hâkim olduğu bu dönemde, kadınların kaşlarını tamamen alma modası vardı. Chuck Palahniuk'a göre ise aslında tablo ilk çizildiğinde kadının kaşları vardı. Ancak temizliği sırasında yanlış bir malzeme ile kaşların silinmesine sebep oldu. Başka bir hikâyeye göre ise Mona Lisa resmin yapıldığı dönemde genç kadınların geçirdiği, kaş, kirpik dökülmesine sebep olan bir hastalık yaygındı. 'Beni anlamadın demeyeceğim. Beni anladın. Zaten en dayanılmaz acı buydu. Sen beni anladın. Anladığın halde canımı yaktın.' Dönemin en meşhur ressamlarından olan Kahlo, eserlerinde cesurca yansıtabildiği duygusallığı ile tüm dünyada dikkat çeken bir isim haline gelmiştir. Frida Kahlo deyince akla gelen ilk isim Diego Rivera'dır. Ona büyük bir tutku ile bağlı olan Frida sevgisini şöyle betimler. 'Senin çirkin olduğunu söyleyen annemden nefret ettim. Sana benim gibi bakamayan herkesten. Senin güzelliğini görememelerini anlayamadım hiç...' Frida, 1939 yılının Kasım ayında eşi Diego Rivera'dan boşandı. Bu dönemde yaptığı eserleri, derin ve çokça acı doluydu. Bu otoporte eserinde, el ele tutuşan iki Frida görüyoruz. Soldaki beyaz tenli, etekleri işlemeli beyaz bir gelinlik giymiş, Avrupa kültürlü bir kadın rolünde. Sağdaki ise bildiğimiz Meksika yerlisi Frida. Avrupalı Frida'nın kalbinden çıkan damar buradan uzanıp Meksikalı Frida'nın kalbine, oradan da Frida'nın elinde duran küçük bir aksesuara bağlanmıştır. Bu aksesuarın üzerinde Diego'nun çocukluk resmi vardır. Frida Diego'yu hem kocası hem çocuğu gibi gördüğünü anlatmak istemiştir. Meksika Modern Sanatlar Müzesi'nde sergilenen Frida'nın elinde tuttuğu muska, Frida Kahlo Müzesi'nde saklanmaktadır. Kübizmin en önemli temsilcilerinden olan Picasso'ya göre sanatçı, insanlığın yok edilme tehlikesi ile karşı karşıya kaldığı bir savaşa kayıtsız kalamazdı. Bu yüzden bir şekilde savaşın yıkıcılığına eserinde yer vermeliydi. Bunun üzerine en ünlü eserlerinden biri olan bu tabloyu çizdi. Her bir karede farklı olayın yansıtıldığı Guernica, geometrik ve tablo olarak görülürken, yağlı boyayla yapılmış olmasına rağmen siyah, beyaz ve gri renkleri kullanan Guernica, gazete fotoğraflarına benzer bir hava yakalayarak ve savaşın sebep olduğu cansızlığı vermek istedi. Tablo neden yasaklandı? Eser, Franco hükümetinin iktidarda olduğu sürece resmin İspanya'ya girmesi yasaklandı. Hatta Alman bir subayın Picasso'ya 'Bu resmi siz mi yaptınız?' sorusu üzerine, Picasso 'Hayır siz yaptınız' demesi önemli bir gönderme oldu. Picasso tabloyu İspanya'ya hediye etmiş olsa da yaşadığı sürece yasaktan dolayı Guernica, İspanya'ya girememiştir. Vermeer 1675'ten 19. yüzyılın yarısına kadar unutulmuşluğa terk edilen bu eserini, ışık gölge tekniğiyle çizer. Aynı zamanda çizim için fotoğraf makinesinin ilk türlerinden biri olan 'camera obscura'dan (karanlık kutu) yardım almıştır. Mükemmeliyetçilik tutku olan, Johannes Vermeer 43 yıllık yaşamında sadece 35 eser yaptığı biliniyor. Kimi zaman Kuzeyin Mona Lisa'sı ya da Hollandalı Mona Lisa olarak adlandırılan bu eser tek bir odak noktası ile tüm bakışları kendine çekebiliyor. Küpenin sırrı neydi? Tablonun en dikkat çekici detayı olan küpe, söylentilere göre ünlü ressamın eşine aitti. Tablodaki figürün bakışlarının altındaki gizem ve Vermeer'in tabloya bakış açısı, ünlü eserin yüzyıllardır süregelen sırrın hala neden çözülemediğini ortaya koyuyor. Okumak isteyenler için meşhur romanı: Tracy Chevalier'in, sanatsal bakış açısı ve duygusal uyanış üzerine kurduğu 'İnci Küpeli Kız' adlı romanı, tarih ve kurmacayı bir araya getirmiştir. İzlemek isteyenler için meşhur filmi: Yönetmen Peter Webber tarafından 2003 yılında yapılan 'İnci Küpeli Kız' filmi ise aynı adlı romandan Olivia Hetreed tarafından uyarlanmıştır. 'Başkalarını öldüren şeyler beni yaşatıyor.' 4 yıl boyunca tek başına boyadı Kendini heykeltıraş olarak tanımlayan Michelangelo'nun en önemli eserlerinden 'Adem'in Yaratılışı', yaratılış efsanesindeki büyük ayrılmayı ve birbirine ancak parmak ucu kadar yakın ama bir o kadar ayrı Adem'in hikâyesini konu alır. Bu eser hakkında söylenen Tanrı'nın ilk insan Âdem'e hayat vermesini betimlediğidir. Dünyadaki terbiye edilmesi en zor hayvanlardan biri kaplumbağa olduğunu biliyor muydunuz? Osman Hamdi Bey, birçok oryantalist ressam gibi beğendiği bu tabloyu bir kez daha çizmiştir. Bu eserinde Osmanlı'daki bürokrasinin ne kadar ağır işlediğini anlatmaya çalışır. Dolayısıyla eserin ana teması toplum ve yönetim eleştirisi olmuştur. Tablo bize ne anlatıyor? Tabloda gördüğümüz erkek figürü Osman Hamdi Bey'dir. Üzerinde derviş kaftanı olan, sakallı, kambur yaşlı bir adam bir adam bakımsız bir odada, marul yiyen kaplumbağalara bakarken görürüz. Bu adamın yaşlı fakat aynı zamanda yorgun bir görüntüsü vardır. Sırtında bir nakkare, ellerini arkasında kavuşturmuş, bir neyi tutuyor. Nekkare Mevlevî musikisinin temel çalgılarından birisidir. Ney ise Mevlânâ'nın Mesnevi'nin başında geçen denli bir müzik aletidir: 'Dinle ki, neyden şikâyet ediyor; ayrılıkları hikâye ediyor...' Ney huzurdur, sabırdır... Zeminde ise toplamda beş kaplumbağa var ve kaplumbağaları, nakkare çalarak ve ney üfleyerek terbiye etmeye çalıştığını görüyoruz. Neden kaplumbağalar? Lâle Devrindeki Sadabad eğlenceleri sırasında, hava karardıktan sonra sırtlarına mum dikilerek serbest bırakılan kaplumbağalar olduğu öne sürülmüştür. Sarayda birçok görevde bulunan Osman Hamdi Bey, tabloda kendini terbiyeci, kendisine uyum gösteremeyen astlarını ise marula ulaşmaya çalışan kaplumbağalar olarak göstererek, onları hicvetmektedir. Bugüne kadar en çok parodisi yapılmış olan bu tabloya baktığımızda kapıldığınız ilk his bu insanların karı koca olduğudur. Ancak Wood, bu ikiliyi evli bir çift değil, bir baba-kız olduğunu belirtir. İki figür de 19. yüzyıl Amerikan kıyafetleri içindedir. Mistik bir atmosfer içinde gotik bir pencerenin önünde duran bu insanlar, Wood'un kız kardeşini ve onun diş doktorunu temsil eder. İlk başta annesini model almak istemiş ama bu durum annesini strese sokacağı için vazgeçmiştir. Wood, çok beğendiği bu evi ve içinde yaşamasını hayal ettiği insanları resmetmiştir. Tamamen estetik kaygıyla yapılmıştır. Kısa bir süre içinde tanınan bu eser Amerika'nın simgesi haline geldi. 'Verebileceğim tek şey tablolarım, onlar olmadan ben bir hiçim.' 'Bir gün iki arkadaşımla yolda yürüyordum ve güneş batmak üzereydi. Birden gökyüzü kan kırmızı oluverdi. Durup köprünün demirlerine yaslandım. Konuşamayacak kadar yorgun hissettim o an. Kırmızının tonları mavi ve siyah karışımı fiyordu dolduruyordu. Arkadaşlarım yürümeye devam ettiler, ancak ben olduğum yerde kalakaldım. O anda doğanın inanılmaz bir sesle çığlık attığını duydum.' Norveçli ressam Edvard Munch, bu resmi ilk kez 1893 yılında çizdiği eserde psikolojik acıyı çağrıştırdığı yadsınamaz bir hakikattir. Munch'un insanın varoluşsal ızdıraplarını anlattığı eserde, sarı turuncu, kırmızı dolu bir gökyüzünün altında, hem kadına hem erkeğe benzeyen, gözleri fal taşı gibi açılmış, kan donduran bir çığlık patlatan bir insan tasviri görürüz. 5 farklı çığlık Bu çığlıklar ressamın, 'doğanın çığlığını' duyduğunu ifade etmektedir. Ayrıca eser 119 milyon 922 bin 500 dolara satılarak müzayede yoluyla satılan en pahalı eser olarak tarihe geçmiştir. Tablo 1984 yılında çalındı Kış Olimpiyatları sırasında, Oslo'daki müzeye giren hırsızlar, 'zayıf güvenlik önlemleriniz için teşekkürler' yazan bir not ile tabloyu çaldılar.

Sanat tarihine damga vurmuş 10 tablonun hikayesi

Belleğin Azmi - Salvador Dali