Sanat Zehirlenmesi: Stendhal Sendromu

SANAT, İNSANIN İÇİNİ GÖREN BİR AYNADIR ◾ Sanat, uzun yıllar insanoğlunun en büyük motivasyon kaynağı olarak var olur. Duyguları en iyi ifade etme şekli ve yaşamın en cezbedici yanı sanat, sevenlerini çoğu zaman büyük bir etki altına alır. ◾ Bunun nedeni insanların baktıkları bir tabloda, dinledikleri müzik notasında, fırça izinde veyahut izlediği filmin başkahramanında kendisini görmesidir. Çünkü insan, aşina olduğu hayatın akislerinde derin bağlar kurar. Tahtalar üzerine inşa edilen bir ada: Koh Panyi SANAT ZEHİRLENMESİ ◾ Sanatın bize yaşattığı bu eşsiz hisler, bazen çok güzel olsa aşırıya kaçıldığı durumlarda insanları zehirleyebilmektedir. Kulağa ne kadar tuhaf gelse de böyle bir hal mümkündür. ◾ Bir kişinin, eserlerin güzelliği karşısında yaşadığı büyük ve bir o kadar yoğun etkilenme fiziksel ve duygusal bazı semptomlara neden olmaktadır. İşte buna, sanat zehirlenmesi yani Stendhal Sendromu adı verilir. FLORANSA SENDROMU ◾ Bir psikosomatik bozukluk olan Stendhal Sendromu, herhangi bir eserin karşısında aniden artan nabza, baş dönmesine ve hatta baygınlıklara sebebiyet verir. ◾ İtalyan Rönesans'ın başkenti Floransa'yı gezen sanatseverlerin saydığımız belirtileri yaşadıkları ve hastanelik oldukları bilinir. Bundan ötürü bu rahatsızlık 'Floransa Sendromu' ismiyle de anılır. Floransa nerede? İtalyanın büyüleyici bir şehri olan Floransa, ülkenin batısında yer alır. Kuzey İtalya'daki Toskana Bölgesi'nin başkentidir. Rönesans ne demek? Rönesans ifadesi, Orta Çağ Avrupasının 15. ve 16. yüzyıllar arasındaki tarihsel dönemini temsil eder. Sanatın İslam ile buluşması AŞIRI DUYGULANMA VE TATLI YORGUNLUK ◾ Yaşanan bu değişik hal, İtalyan Sanat Araştırmaları Merkezi'nin de dikkatini çeker. Bir psikolog ve teknik uzmanlarla bu sendrom araştırılmaya başlanır. Öncelikle Floransa'daki Medici Riccardi Sarayı'nı ziyaret eden kişiler gözlemlenir. ◾ Saraya gelenlerin yüz kasları gevşer, göz bebekleri küçülür, kalp atışları ile nefes alıp vermelerinde ciddi bir artış meydana gelir. Gördükleri fresk ve tablolarla adeta büyülenen insanlar yaşadıklarını 'aşırı duygulanma ve tatlı yorgunluk' olarak yorumlar. Medici Riccardi Sarayı nerede? İtalyanın Floransa şehrine bulunan Medici Riccardi Sarayı, bir Rönesans eseridir. Saray, Michelozzo di Bartolomeo tarafından tasarlanır ve Medici ailesinin, Cosimo de' Medici için 1445 ve 1460 yılları arasında inşa edilir. STENDHAL ADIYLA ANILMASI ◾ Fransız yazar Stendhal'in sanat zehirlenmesine yakalanmasıyla birlikte sendrom, bu isimle anılmaya başlanır. Olay, 19. yüzyılın başlarında Floransa'da bulunan Uffizi Galerisi'nde gerçekleşir. ◾ Fransız yazar, galerideki eserler karşısında o kadar büyük estetik ve duygusal deneyim yaşamıştır ki kalp atışları artmış, baş dönmesi ve bayılma gibi semptomlar göstermiştir. Uffizi Galerisi İtalya'nın en önemli ve en çok ziyaret edilen müzelerinden biri olmanın yanı sıra dünyanın en büyük ve en ünlü müzelerinden biri Uffizi Galerisi'dir. Bilhassa İtalyan Rönesansı dönemine ait önemli eserler burada sergilenir. Küçük Albert Deneyi ve Davranışsal Psikolojinin Temelleri SENDROMA YAKALANDIĞI O DAKİKALAR ◾ Stendhal mahlasıyla bilinen Marie-Henri Beyle deneyimlediği bu durum için 'ciddi manada kendinden geçtiğini adeta hayatının gözleri önünden çekildiği' hissini yaşadığını söyler ve açıklamaya şöyle devam eder: 'Floransa'da olmaktan, o muhteşem insanların mezarında dolaşmaktan dolayı kendimden geçmiştim. Bu yüce güzelliğin düşüncesi beni avuçları içine almıştı. Bir an ilahi hislere gömüldüm. O an her şey ruhuma sahicilikle hitap etmeye başladı. Ah, keşke unutabilsem. Kalbim hızla atmaya başlamıştı. Hayat gözlerimin önünden çekilmişti. Yürürken yere yuvarlanıp gitmekten korktum.' Stendhal kimdir? Stendhal mahlasını kullanan Marie-Henri Beyle, Fransız realist yazardır. Fransa ve İtalya'da yaşamış, yazarlık, askerlik ve diplomatlık yapmıştır. BELİRTİLERİ NELER? ◾ Sendromun; baş dönmesi, sersemlik hissi, kalp atışlarının hızlanması, terleme, titreme, mide bulantısı, kusma, aşırı heyecan, duygusal çöküntü ve halüsinasyonlar görme gibi belli başlı belirtileri vardır. ◾ Bu semptomlar 1989 senesinde Floransa'daki Santa Maria Nuova Hastanesi'nde gözlemlenir. Kentteki müze ve galerilerden ambulansla hastaneye getirilen 100'ün üstünde acil vaka vardır. Bulgulardan ötürü sanat zehirlenmesi olarak yorumlanır. O dönem hastanede çalışan Psikiyatrist Graziella Magherini, yaşanan bu olayı psikiyatrik bir bozukluk olarak tanımlar. Psikoloji sözlüğü KİMLER YAKALANIYOR? ◾ İlk defa 19. yüzyılın başında başlayan sanat zehirlenmesi 20. ve 21. yüzyıllarda da kendini gösterir. Psikolojide 'hiperkültüremi' olarak bilinen bu rahatsızlık, daha çok farklı kültürlerdeki sanat eserlerini gezen insanlarda görülür. ◾ Bu bulgular dünyanın başka yerlerinden gelerek farklı kültürleri tanımak isteyen turistlerde rastlanır. Fakat bu turistlerin fiziksel yorgunluğunun bir sonucu olduğunu düşünen psikologlar da vardır. TEŞHİSİ ◾ Rahatsızlık genellikle Floransa, Vatikan veya Louvre gibi sanat eserleri ile ünlü bölgeleri ziyaret eden turistlerce sıkça görüldüğünden, bu tür geziler sona erdiğinde insanlar genellikle normal davranışlarına ve hayatlarına geri dönerler. ◾ Çoğu insan bu tür semptomların teşhisi veya tedavisi için bir doktora başvurmayı düşünmez. Başvuranlara ise teşhis konması için psikolojik test yapılır. Kendimize değer vermeyi nasıl öğreniriz? FİLMLERE VE KİTAPLARA KONU OLDU ◾ Kısacası Stendhal Sendromu; kişinin eğitim seviyesi, entelektüel birikimi veya bilgi düzeyinden bağımsız olarak herkesin yaşayabileceği bir hastalıktır. ◾ İnsanların genel olarak güzelliğe ve estetiğe karşı olan hisleri ve takdir etme duyguları ortak bir ilgiye sahip olduğunundan bu tarz sendromları ortaya çıkabilir. Öyle ki bu denli ilginç bir hikayesi olan rahatsızlık; filmlere, kitaplara ve dizilere konu olmuştur.