Selçukluların tarihten miras kalan rengi: Turkuaz

💠 İlk Türk devletleri olan Hunlar'dan Karahanlı Devleti'ne, İran topraklarında uzun süre hakimiyet süren Selçuklulardan Osmanlı İmparatorluğuna kadar neredeyse bütün Türk devletleri çeşitli alanlarda turkuaz rengini kullanırlar. 💠 İlk başlarda Türk rengi olarak isimlendirilmese de turkuazın, Türklerin ortaya koyduğu mimari ve sanat eserlerinde yoğun bir şekilde kullanılıyor olması bu rengin Türk rengi olarak anılmasına yol açar. Şehirlerle özdeşleşen tarihi mekanlar 💠 Bazı rivayetlerde aslının Türk kelimesinden geldiği söylenilen turkuaz rengi, içerisinde yeşil barındıran açık mavi tonlarında bir renktir. Ayrıca bu can alıcı rengin Türkiye'nin Akdeniz sahillerinden esinlenilerek türetildiği de rivayetler arasındadır. 💠 Her ne kadar isminin nereden geldiği tartışmalı olsa da turkuazın Türk çini bezemelerinde, duvar süslemelerinde, çeşitli figürlerde ve motiflerde kullanıldığı ve Türklerle özdeşleştiği yadsınamaz bir gerçektir. Turgut Cansever'e göre 'İslam'da Şehir ve Mimari' 💠Anadolu'nun kapılarını 1071 yılında kazanılan Malazgirt Zaferi ile Türklere açan Sultan Alparslan, bu topraklara yerleşirken beraberinde onlarca ulema, sanat ve zanaat erbabı kimseleri de getirir. Bu sayede yüzyıllardır Uzak Doğu'nun zengin topraklarında saklı kalmış sanat cevherleri Anadolu'nun verimli diyarlarında filizlenip çiçek açma fırsatı bulmuştur. 💠 Selçuklular'ın Anadolu'ya ayak basmasından kısa bir süre sonra Haçlı akınlarının İslam topraklarını sarmaya başlamasıyla ne yazık ki mimari ve sanat faaliyetlerinde bir duraksama dönemi yaşanır. 💠 Ancak onun hemen arkasından 1150 – 1277 yılları arasında başta İznik daha sonra Konya merkeziyetinde başlayan sanatsal şahlanış, Beyşehir, Akşehir, Kayseri, Sivas, Erzurum, Afyon, Tokat, Amasya, Malatya ve Alanya gibi Anadolu şehirlerinde bütün ihtişamıyla eşsiz örnekler ortaya koyar. Mekke ve Medine'nin 140 yıllık tasvirleri 💠 Türklerde gök betimlemesinin ve öğesinin önemli bir yer edinmesi turkuaz rengine olan hürmeti de artırır. Türklerde 'Yaratılış Destanı' ve 'Oğuz Kağan Destanı' gibi pek çok destanda kutsal sayılan göğe ve turkuaza atıf vardır. 💠 Sadece Türk kültüründe değil birçok kadim kültürde de turkuaz renginin koruyucu olduğuna inanılır. Nazar taşı gibi bazı kültürel öğeler de bu yüzden turkuaz renklidir. Medeniyetin kökleri: Şehirler 'Gökyüzüne bakmak; vesveseleri, hüzün ve kederi azaltır. Korkuyu giderir. Allah'ı hatırlatır. Kötü düşünceleri ve karamsarlığı giderir. Sevenleri yakınlaştırıp teselli eder.' İmam Şafii 💠 Kutsal özelliklerinin yanı sıra turkuaz, içinde barındırdığı yeşil ve mavi tonlarından dolayı dinginliğin, sakinliğin, derinliğin aktarıcısıdır. Göğün rengi de olan bu renk, insanda huzuru uyandırmaktadır. 💠 Bilimsel olarak yapılan deneyler turkuaz rengine dokunan insanların vücut ısısında ve vücut yağında olumlu değişmeler oluştuğunu ortaya koyar. Teknolojinin olmadığı o yıllarda Selçuklu ilim ve aklının bu rengi sanata aktarmasının arkasındaki derin hikmeti okuyabilmek mümkündür. İbn Haldun düşüncesinde coğrafya ve şehir 💠 Selçuklular özellikle Anadolu Selçukluları neredeyse inşa ettikleri tüm mimari yapıların dış yüzeyinde turkuaz renk barındıran öğeleri kullanmayı tercih ettiler. Turkuaz, minarelerde, cami, mescit, medrese duvarlarında, kemerlerde, pencerelerde, eyvanlarda, mihraplarda, kubbe ve kubbe geçişlerinde, saraylarda ve daha pek çok yapıda farklı tekniklerle uygulanır. 💠 Uygulanış biçimi ise sırlı tuğlaların üzerinde, zaman zaman bitkisel motiflerle zaman zaman ise geometrik şekillerle ortaya çıkar. Ayrıca yazı ile oluşturulan geometrik biçimlerde de turkuaza rastlamak mümkündür. Avrupa'nın 'Gotik' eserlerine ilham veren İslam mimarisi 💠 Turkuaz renginin, Sivas Gök Medrese Minaresi'nde yaldızlı çinilerle sırlı ve sırsız tuğla bezeme tekniği ile uygulanmış örneği bu sanatın ve ifadenin ne derece narin ve zarif bir estetik olduğunu gözler önüne serer. Neredeyse minare boyunca devam eden dikey hat, öylesine şahane bir görsel desen oluşturur ki bakanlar tekrar bakma ve inceleme ihtiyacı duyar. 💠 Selçuklular turkuazı taşa uygulamakla taşın hantal ve tek düze görüntüsünü kırmayı amaçlar. Yatay hatlarla uyguladıkları turkuaz, hem bir bütünlük hem de gökyüzü ile bağlantı kurmayı sağlar. Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi 💠 Selçuklu sanatı süslemeleri, çok çeşitli bir reportuara sahiptir. Özellikle mimari eserlerde yer alan bu süslemelerin en yoğun ifade şekli çinilerdir. Bezeme olarak yapılarda yer bulan çiniler, hayvan ve insana ait figürler ve motifler barındıran, rengi ve ihtişamı ile hayranlık uyandıran eserlerdir. 💠 Ayrıca bu eşsiz çini örnekleri o dönem sosyal hayatına dair kesitler sunarken, zamanın sanat anlayışındaki sırları da açığa çıkarır. Eserlerde turkuaz kimi yerde maviye yakın kullanılırken kimi yerde de yeşil tonlarında muhteşem edasıyla insanı mest eder. Osmanlı Türk mimarisini karanlıktan çıkaran ışık: Ekrem Hakkı Ayverdi 💠 Bugün Anadolu Selçuklu eserlerinin sergilendiği en kapsamlı müzelerden birisi de Karatay Medresesi Müzesi'dir. Müzenin esasında kendisi bir sergidir. Özellikle medrese kubbesinde ve kubbeye geçişte kullanılan Türk üçgenlerindeki çini örnekleri, alanının eşsiz, nadide parçalarıdır. Türk üçgeni: Türklerin keşfettiği duvardan kubbeye geçiş elemanı 💠 Karatay Medresesi Müzesi'ndeki çinilerin bu derece ileri bir sanat seviyesinde olması Anadolu Selçuklu Devleti'nin hakimiyet döneminde zirve yaşadığı yıllara denk gelir. Bir medrese yapısında bu örneklerle karşılaşmak, eğitime o dönemde verilen ehemmiyete de işaret eder. Türkiye'de görülmesi gereken 15 antik kent 💠 Özellikle Kubadabad Sarayı çinilerinde karşılaşılan bu teknikte desen çoğunlukla koyu mavi, firuze, siyah renklerde boyalıdır. Üzerlerine şeffaf, renksiz sır sürüldükten sonra fırınlanan çiniler sıraltına desen siyah renk ile işlenir ve bu sayede eşsiz çini örnekleri ortaya çıkar. 💠Anadolu Selçukluları'nın çok iyi bir şekilde uygulamayı başardığı bu teknik, İslam ve Anadolu çini sanatında en yaygın olan sıraltı tekniğidir. Karadeniz'in görmeniz gereken ahşap camileri...