Selçuklu'nun önemli bilim adamı Bedi el-Usturlabi kimdir?

Zic: İslam bilimlerinde astronomi cetvellerine verilen ad İslam dininin tebliğinden sonra Peygamber Efendimizin teşvikleriyle, Müslümanlar arasında bilime oldukça önem verildi. Öyle ki Müslüman âlimler, dünya bilim tarihinde birçok ilke imza attı ve İslam medeniyetinde 'Altın Çağ' olarak adlandırılan bir dönem oluşmasını sağladı. İslam uygarlığı hakkında 20 ilginç bilgi Bütün dünyayı etkileyen Müslüman âlimler, bilime çok büyük katkılar sağladı. Batı'nın kendi icadı veya çalışmaları olarak aksettirdiği birçok yenilik aslında İslam medeniyetindeki çalışmaların ürünüydü. İslam medeniyetinde bilim ve teknoloji alanlarında büyük icatlar meydana geldi ve önemli bilim insanları yetiştirdi. Astronomi, geometri, matematik, tıp, mimarlık, kimya ve başka birçok alanda kaydedilen gelişmelerle İslam dünyası, tüm insanlık için öncülük yaptı. Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanları Müslüman âlimlerin ilgilendikleri bilim dallarından biri de astronomiydi. İlk gözlemevlerini kuran Müslüman bilim insanları, gözlemlerin kesinliğini artırmak için de astronomi aletleri icat ettiler. Osmanlı'dan günümüze rasathane 828 yılında Bağdat'ta kurulan Şemmasiye Rasathanesi ve Şam'daki Kasiyun Rasathanesi en eski rasathanelerdi. Abbasi Halifesi Me'mun tarafından kurulan bu rasathanelerde Güneş'in, Ay'ın, yıldızların ve diğer gezegenlerin hareketleri izleniyordu. Ayrıca Güneş'in ve Ay'ın hareketlerine ait bilgiler içeren çizelgeler ve bir yıldız kataloğu hazırlanırdı. Bu sayede gezegenlerin konumu, Ay'ın evreleri, tutulmalar gibi astronomiyle ilgili bilgiler hesaplanabiliyordu. Astronomiye önemli katkıları bulunan İslam medeniyetlerinden biri de Selçuklulardı. Bu dönemde yetişen astronomlar gökbilim alanında derin izler bıraktı. Selçuklu medreseleri hakkında 10 bilgi Hunat Hatun, Karatay, Caca Bey, Vacidiye ve Gök Medreselerde astronomi eğitimi veren önemli kurumlardı. Bilim adamları açıların ölçümünde kirişler yerine trigonometrik fonksiyonları kullandılar. Selçuklu'nun önemli astronomlarından biri de Bedi el-Usturlâbî'dir. Peki, İslam âliminin bilime katkıları nelerdir? Gelin daha yakından bakalım 👇 Hayatı hakkında detaylı bilgi bulunmayan Müslüman bilim adamı Bedi, usturlap hakkındaki geniş bilgisi ve astronomik aletlerin yapımındaki başarısından dolayı, Usturlabi unvanı ile anıldı. 12. yüzyılda İsfahan'a gidip burada diğer bilim adamlarıyla tanıştı ve dostane ilişkiler kurdu. Daha sonraki yıllarda Bağdat'a gidip halife için çalışmaya başlayan Usturlabi, uzun yıllar burada kaldı. Öyle ki kaynaklarda el-İsfahânî ve el-Bağdâdî nisbeleriyle anıldı. Selçuklu saraylarında yapılan astronomik rasatlar el Usturlabi'nin kontrolünden geçerdi. Pek çok astronomi aleti yapan Bedi, tek bir enlemi ölçmeye yarayan aletleri geliştirerek, bir aletle birkaç enlemi ölçmeyi sağladı. Müslüman alimlerin icat ettiği astronomi aletleri Usturlabi, Bağdat ve İsfahan'da Selçuklu sarayında gözlemler yaptı fakat bunları tamamlayamadı. El Usturlabi, Mahmud Tabloları olarak bilinen bir zic de hazırladı. Usturlabi, bir astronom olduğu kadar oldukça başarılı alet yapıcısıydı. El-Hocendî'nin 'el Alet el-Şamile' adlı astronomik aletini düzeltti. İslam uygarlığından Osmanlı'ya astronomi hakkında 20 ilginç bilg İslam tarihiçisi İbn Hallikan Bedî el-Usturlabi'nin döneminin en önemli astronomu olduğuna değinerek 'Ebü'l-Kasım Hibâtullah, başka bir ifadeye göre, el-Hüseyin b. Yusuf b. el-Bedî el-Ustrulâbî'nin, takdire değer usturlapların yapımcısı, şair ve başarılı bir bilgin olduğunu, astronomik araçların yapımcısı olarak, o çağın en yetenekli ve başarılı adamı olarak kabul edildiğini ve usturlap yapımında gösterdiği maharet ve şöhretten dolayı 'el-Usturlâbî' nisbesini aldığını ve astronomi aletlerini yapma konusunda gösterdiği başarıdan dolayı o öldüğü zaman onun işini yapacak hiç kimsenin olamayacağını' ifade etti. Selçuklu'nun önemli bilim insanı Bedi'nin unvan olarak kullanacak kadar ustalaştığı usturlap, eski dönemlerde astronomi problemlerini çözmek, gök cisimlerinin veya herhangi bir yüksekliğini ölçmek, gündüz ve gece saatlerini belirlemek, şehirlerin enlem ve boylamlarına göre kıble yönünü tespit etmek, tablolar (zic) çıkarmak gibi teorik ve pratik birçok amaçla kullanılan astronomi aletiydi. Bu alet, namaz vakitlerini ve kıbleyi belirleyebilmek isteyen Müslüman astronomlar tarafından geliştirilerek kullanım alanı genişletildi. 1800'lü yıllara kadar popülaritesini korudu. Selçuklu'nun bu önemli bilim adamı Sebilürreşâd'da da tanıtıldı. M. Şemseddin'in Müessesât-ı İlmıyyeden Rasadhâneler adlı yazısında İslam aliminden şöyle bahsetti: 'Nasîrüddîn-i Tûsî'den daha evvel, Bedî'-i Usturlâbî de ilm-i hey'ete dâir birkaç âlât-ı rasadiyye îcâd eylemişti. Tûsî'nin muâsırlarından Müeyyed Arzî, Necmeddin Kazvînîgibi ekâbir de felekiyyûn-ı İslâmiyye miyânında ta'dâd olu-nabilir. Ulemâ-yı İslâmiyye mesâî-i cihân-pesendâneleriyle hey'eti bir fenn-i müsbet ve riyâzî hâline getirmişlerdi. Tûsî ve Fergânî gibi zevâtın himmetleri sâyesindedir ki akvâm-ı kad îme arasında pek ziyâde mergūb ve müştehir olan İlm-i Nücûm kıymet ve i'tibârdan sâkıt olmuş, İlm-i Nücûm nâmıaltında ortaya atılan şeylerin vehmiyyât ve hayâlâttan ibâ-ret; kıymet-i ilmiyyeden mahrûm esassız şeyler olduğu tahakkuk etmiştir.' el-Muʿribü'l-Mahmûdî: Astronomik cetvellerle ilgili olan bu eseri Sultan Mugisüddin Mahmud b. Muhammed Tapar'a ithaf etti. Dürretü't-tâc min şiʿri İbn Haccâc. Ebû Abdullah Hüseyin b. Haccâc'ın on ciltlik divanını kısaltarak, özet halinde yayınladı. Bedi' el-Usturlabi divandan seçtiği şiirleri konularına göre 141 bab halinde tasnif ve tertip etti.

Selçuklu'nun önemli bilim adamı Bedi el-Usturlabi kimdir?

HABER OKUMA KILAVUZU