Türkiye’deki 30 şehrin ilginç hikâyesi

Milattan önce 658 yılında İstanbul, Megara kralı Byzas tarafından kuruldu. Bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verildi. Roma İmparatoru Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla 'Antion' olarak anıldı. Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi adını verdi. İstanbul'a Araplar 'Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis' dediler. Daha sonra bu ismin kısaltılmış şekli olan 'Stin-polis' deyimi kullanıldı. İşte İstanbul 'Stin-Polis' şehrinden türetildi. Türkler burayı alınca, Müslüman şehir anlamıa gelen 'İslambol' adını verdiler. Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi. İlk Çağ'da 'Gangra' kalesinin eteğinde kuruldu. İsmini Gangra kalesinden alan Çankırı'ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniliyordu. Burada bazı maden yataklarının bulunmasından dolayı şehre Tunceli adı verildi. Tunç ülkesi anlamına gelir. Elazığ, 1834 yılında Mezra denilen yerde kuruldu. 1862 yılında buraya o sıradaki padişah olan Abdülaziz'in onuruna 'Mamuretülaziz' adı verildi. Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kısalttı. 1937 yılında Elazığ'a çevrildi. Şehrin eski adı Ayıntab'dır. Kelime anlamı, pınarın gözü demektir. Halk bunu Antep olarak değiştirdi. Gaziantep halkı, Kurtuluş savaşında Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921'de çıkartılan bir yasayla Gazi ünvanı verildi. Iğdır'ın adı, 24 Oğuz boyundan 21'ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han''ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp''in en büyük oğlu olan 'Iğdır Beğ'den gelmektedir. Bu boyun ilk başbuğu Iğdır Beğ'dir. Iğdır''ın kelime olarak manası 'iyi, büyük, yiğit başkan, ünlü ve sahip' gibi anlamlara, Yazıcıoğlu ve Resid-Üd-Din''e göre ise 'iyi, ulu, bahadır' manalarına gelmektedir. Şehrin asıl adı 'Smyrna'dır. İzmir kelimesi smyrna'nın halk arasındaki kullanış şeklidir. Homeros destanlarında bu kent ismini, Kıbrıs Kralı Kinyras'ın kızı Smyra'dan alır. Kimi kaynaklara göre ise, İzmir şehrini ilk kuran Hititler değil, Amazonlar'dır. Kilis adı Yukarı Mezopotamya da Pellada Cyrrhus denen bir kent ile aynı adı taşıdığı ve Osmanlı kaynaklarında Kilis kalesi olarak geçtiği görülmektedir. Bu sözcüğün okunuşu 'Kiris' olup 'Kilis' sözcüğüne fonetiği bakımından büyük benzerlik göstermektedir. Grant Dictionier'de Cyrrhus'u 'Kiris' anlamı da 'Efendi' olarak yazmaktadır. Büyük olasılıkla 8. yüzyılda bölgeye gelen Türkmenler tarafından Kiris, Kilis diye söylendi ve bugünkü yeri Kilis olarak isimlendirildi. Büyük İskender Kral olduktan sonra, Anadolu'nun Batısı Yunan egemenliği altına geçti. İskender öldükten sonra 36 yıl bu bölge Atina'ya bağımlı kaldı. Bu yıllarda Mora Yarımadası'nda yaşamakta olan Ispartalılarla, Atina Yunanlıları, Anadolu'nun Batısına göç etmeye başladılar. Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe bir topluluk geldi ve Isparta Kenti'ne yerleşti. Kente de kendi ülkelerinin ismi olan Isparta adını verdiler. Kırklareli ismi, toprakları bünyemize katan 40 savaşçıdan gelir. Diğer adları deliler veya akıncılar olarak bilinen bu savaşçılar kaleyi ele geçirirler fakat, buradan kurtulamayacağını önceden bilen Bizanslıların toplu intaharı ile bu topraklarda hayatını kaybeder. Maraş, Hitit devrinde meşhur kumandan 'Maraj' tarafından kuruldu. Asurluların 'Markasi' ve Romalıların 'Germanikya' dedikleri bu şehre İslam orduları fethedince 'Mer'aş' veya 'Reaşe', Türkler fethettikten sonra da 'Maraş' denildi. 'Mer'aş' 'titreyen yer' anlamına gelmektedir. Nil Vâdisi, Lût Gölü, Amik Ovası, Maraş arası zelzele bölgesidir. Bu sebeple Mer'aş denildiği söylenir. Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde 'Kırıkkal' şeklinde geçmektedir. Akıncıların hücum ettiğini duyan bizans kale komutanı, bütün barut dolu fıçıları mağlubiyete düştüklerinde havaya uçurulmasını emreder, nitekim düşündüğü gibi olur ve fıçılarla birlikte her şey yerle bir olur. Şehrin ismi, Şehitlerin kahramanlıklarını ve kimliklerini ifade etmektedir. Yalova'nın adının nereden geldiğine dair çeşitli iddialar ortaya atılsa da en çok kabul göreni, Osmanlı döneminde Çiftlikköy ilçesinden başlayıp Termal ve Çınarcık ilçelerini içine alan bölgeye verilen 'Yalakabad' adından geldiğidir. Türkçe'ye Rumca'dan Yalı olarak geçen yali ve ova kelimelerinin birleşerek Yalova olarak kaldığı sanılıyor. Yalova'da 'Katırlı' beldesinin adı Esenköy, geçmişte hapishane bulunduğundan yıllarca 'Zindan' olarak anılan Teşvikiye beldesine bağlı mahallenin ismi ise Yukarı Teşvikiye olarak değiştirildi. Bugün kullanılan Sivas isminin kaynağı hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Romalılar, Pont Krallığını egemenlikleri altına aldıkları zaman şehrin yönetimini Pont Krallığı'nda bıraktılar. Pont Kralının hanımı ise, Roma Kralı Augustus'un sevgisini kazanmak ve ona bir şükran ve sadakat ifadesi olmak üzere Yunanca'da Ogüst şehri anlamına gelen 'Sebaste' adını verdiği sanılmaktadır. Yozgat isminin kaynağına ilişkin değişik söylentiler vardır. Yozgat sürü veya otlak kent anlamına gelir. Bozok yaylası eskiden beri hayvancılığın gelişmesinde önemli yer tutmuştur. Yozkent, sürüleri bol olan şehir anlamına gelmektedir. Zamanla bu ismin, yozgat olarak değişikliğe uğradığı ileri sürülmektedir. Romalılar döneminde, İmparator Hadrianus tarafından kurulduğu için şehir 'Hadrianopolis' adını alır. Hadrianus'un şehri anlamına gelen bu sözcük, sonradan değşimlere uğrayarak Edirne halini aldı. Bakır ülkesi anlamına gelmektedir. Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir'dir. Bekir'in memleketi anlamına gelir. Bunun nedeni de Bekir b. Va'il adlı Arap göçebe boyunun buraya yerleşmiş olmasından kaynaklanır. Diyarbakır'ın eski adı Amed'dir. Gelen veya bizim anlamındadır. Marmara ve Ege denizlerini birleştiren Boğaz'daki şehir ve kasabaların en büyüğü ve il merkezidir. Çanakkale, boğazın doğu kıyısına ve en dar yerine kuruldu. Burada denizini şekli tıpkı bir çanağı andırır. Bugünkü ismini ise buradan alır. Şehrin ismi deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşur. İl eski Türkçede ülke, memleket anlamına gelir. Yani deniz memleketi denilir. Şanlıurfa'nın eski adı 'Orhoe veya Orhai'dir. Dah sonra Araplar tarafından 'R' ye çevrildi. Şehir Babil hükümdarı, Ramis-Nemrut tarafından kuruldu. Eski adı Doylaion'dur. 1080 yılında Türkler şehri ele geçirdi. 1175 yılında burasını Bizans geri aldı. Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca, ona 'Bizim eski Şehrimiz' anlamına gelen 'Eski Şehir' adını verdi. Şehrin nerede kurulduğu ve kimler tarafından iskan edildiği konusu tartışmalıdır. Bu tereddüt M.Ö. 350 yıllarına ait kaynaklarda yer almaktadır. Coğrafyacı Strabon, Farnakia dediği şehrin; bugünkü Giresun kentinin olduğu yerde kurulduğu üzerinde durdu. Romalı idareci Arrien Farnakia'nın, eski adının Kerasus olduğunu belirtti ve buranın Sinoplular tarafından kurulduğunu yazdı. 'Parthenia'dan Bartın'a dönüşen adın kaynağı 'Parthenios'dur. Bartın ırmağının Antik Çağ'daki adı olan Parthenios; Yunan mitolojisinde, Okenaus'un çocuklarından birisidir. Avrupalılar Çin'in kuzeyine 'Hıtay' derdiler. 'Hıtaylar' ismini taşıyan yarı göçebe Türk kabileleri 10. yüzyılda Mançurya'yı ve Çin'in kuzeyini işgal ettiler ve burasının ismi 'Hıtay' kaldı. Atatürk 'Hıtaylar'ın Anadolu'ya da gelmiş olduklarına inanıyordu. '40 asırlık Türk yurdu' saydığı Antakya'ya Hatay ismini bu yüzden verdi. İslam kaynaklarında Ankara'nın adı Enguru olarak geçer. Kimilerine göre Ankara sözü Farsça 'Üzüm' anlamına gelen Engür'den ya da Yunanca'da Koruk anlamına gelen'Aguirada'dan türediği söylenir. Bazılarına Hint-Avrupa dillerindeki 'Eğmek' anlamına gelen Ank ya da Sankskritçe de 'Kıvrıntı', anlamına gelen 'ankaba'dan veya Latince'den çengel anlamına gelen 'uncus'dan türediği ileri sürülmektedir. Frig dilinde Ank 'engebeli, karışık arazi anlamına gelir.' Şehrin diğer isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara şeklini aldı. Adıyaman ilk zamanlarda, Piran Köyü'nün yerine kuruluydu ve Perre adını taşıyordu. Daha sonra Emeviler, buraya bir kale yaptırdı. Kent de Mansur'un Kalesi anlamına gelen ''Hısn Mansur'' adıyla anılmaya başlandı. Kent, I. Selim zamanında alınınca Türkler, buraya Adıyaman demeye başladılar. Afyon türkülerinde sık sık 'Hisar' sözcüğü geçer: 'Hisarın bedenleri çevirin gidenleri' Bu hisar sözcüğünün Afyon türkülerinde sık sık yinelenmesi nedensiz değildir. Eski adı Akroenos olan şehri Selçuklular uzun süren bir kuşatmadan sonra ele geçirdiler. 'Hisar' kuşatma anlamına gelir. Acılarla elde edilen yere 'Karahisar' dediler ve orada kara taşlardan bir kale kurdular. On altıncı yüzyılda bölgede afyon yetiştirilmeye başlayınca, Karahisar'ın başına bir de Afyon eklendi ve şehir 'Afyonkarahisar' adını aldı. İsmi sınırları içindeki 'Ararat' dağından alır. Çok eski çağlarda yeryüzü korkunç bir su baskınınına uğradı. Ararat, önce aran sonra da Ağrı adını aldı. Şehrin adının eski hisar anlamına gelen, Paleokastio'dan türediği sanılmaktadır. Halk arasında dolaşan bir söylentiye göre de balı çok anlamına gelir. Çünkü Kesir, Arapça'da çok anlamına gelmektedir. Antalya, Bergama karalı Attalos tarafından kuruldu. Şehir önceleri ismini kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı. Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya şekline dönüştü.

Türkiye’deki 30 şehrin ilginç hikâyesi

İSTANBUL