Türkiye’nin en gizemli 10 yer altı dünyası

50 BİN KAPASİTELİ Kapadokya'da 36 yeraltı şehirlerinden en büyük yeraltı şehri olan Derinkuyu 1967 yılında turizme açıldı. Kapadokya Yeraltı Şehirleri ile ilgili ilk yazılı kaynak Ksenephon'un Anabasis kitabıdır. ''Güzel Atlar Diyarı' olarak bilinen Kapadokya'nın en derin, en geniş yeraltı şehirlerinden biridir. Derinliği 85 metre ve 13 kata sahiptir. İsmini içindeki 52 su kuyusundan almıştır. Zamanında bu su kuyuları 60 – 70 metre derine inerek su ihtiyacını karşıladı ve hem de havalandırma bacası işlevini gördü. Bölgede kuşatmalar olduğu dönemlerde aşağıya inemeyen düşmanın suya zehir karıştırmasını önlemek için, bu bacaların bir kısmının yeryüzüyle bağlantısı da yoktur. DÜŞMANA HAZIRLANAN TUZAKLAR Çapları 2,5 metreyi, kalınlıkları ise 50 santimetreyi bulan ve çoğu yerinden kesilen yuvarlak sürgü taşlarıyla dışardan açılması olanaksız kapılar yapıldı. Bunların ortaları delinmiş ve böylece bir yandan düşmanın görülmesi sağlanırken bir yandan da düşmana saldırabilme olanağı sağlandı. Tuzaklara düşmekten kurtulmuş olanlarının üzerine kızgın yağ dökmek için dikine delikler açmayı da unutmadılar. Nevşehir iline 20 km uzaklıkta bulunan Kaymaklı kasabası sınırları içinde yer alan Kaymaklı Yeraltı Şehri'nin tarihi M.Ö 3000 yılına kadar dayanır. Hititler Dönemi'nde inşa edilen bu şehir 8 katlı olup, yıllar içinde Romalılar ve Bizanslılar tarafından daha da genişletilip, bir yer altı şehri konumuna getirildi. Tüf kayalıklara oluşan şehir 20.000 kişi yaşayabilirdi. İlk girişte uzun ve dar bir geçidin sonunda ortası delik yuvarlak bir kapı vardır. Bu ağır kapı olası bir saldırı sırasında kapatılarak şehrin güvenliği sağlamak için kullanıldı. Günümüzde ise bu şehrin sadece %10'luk kısmı temizlenerek geziye açıldı. Avanos Özkonak Kasabası'nda bulanan yer altı şehri, İdiş Dağı'nın kuzey yamaçlarında volkanik, granit bünyeli tüf tabakalarının oldukça kalın olduğu bir yerde yapıldı. Yer altı şehri henüz tam olarak temizlenemedi ve temizlendiği kadarıyla geniş alanlara yayılan galeriler birbirlerine tüneller ile bağlandı. Kaymaklı ve Derinkuyu Yeraltı Şehirleri'nden farklı olarak katlar arası haberleşmeyi sağlayacak çok dar ve uzun delikler vardır. Düzgün oyulmuş odaların girişleri kapatıldığında havalandırma da bu dar ve uzun deliklere ile sağlandı. Yine diğer yeraltı şehirlerinden farklı olarak sürgü taşından sonra, tünel üzerine (düşmana kızgın yağ dökmek maksadıyla) delikler oyuldu. Özkonak Yeraltı Şehri'nde de Kaymaklı ve Derinkuyu Yeraltı Şehri'nde olduğu gibi hava bacası, su kuyusu, sürgü taşları vardı. Antik adı 'Mataza' olan Mazı Köyü' nün Değişik yerlerde 4 girişi tespit edildi. Kısa koridorlarında yer alan iri sürgü taşı, yeraltı şehrinin giriş çıkışını kontrol altına aldı. İç kısımdaki küçük oda, sürgü taşının rahat bir şekilde hareket etmesi için yapıldı. Yeraltı yerleşiminin geniş alanlarına yayılan ahırlar, diğerlerinden farksızdır. Ahırlardan kısa bir koridor vasıtasıyla yeraltı şehrinin kilisesine ulaşılıyor. Bu mekânın girişi sürgü taşı ile kapatılabilir. Kilise apsisi, köşeye oyulmuştur ve cephesi kabartmalarla süslüdür. Yine sürgü taşlarıyla güvenliği alınan bu kilise, kenarları boyunca devam eden ve oturma yeri olarak düşünülmüş alçak platformu, kabartmaları, görevli odalarıyla kusursuz bir görünüm sunar. Kilisenin, Kaymaklı Yeraltı Şehri'ndekinden farklı olarak dikine tasarlanmış apsisin tam karşısında Yeraltı Şehri'nin diğer bölümlerine geçişi sağlayan gizli bir bacası vardır. Birbirlerine dar ve uzun tünellerle bağlı üst kat mekânlarına geçişi sağlayan bu gizli bacanın içine açılan oyukların tırmanmayı hızlandırmayı ve kolaylaştırmak için yapıldı. Orta ilçesine 11, İl merkezine 55 km mesafede bulunan Hüyük Köyünde yer alan yeraltı şehri 2005 yılında tespit edilerek tescili yapıldı. 2006 ve 2008 yıllarında Çankırı Müzesi tarafından yapılan arkeolojik temizlik çalışmalarıyla yeraltı şehrindeki tüm mekânlar ve içindeki küçük kilise, içerisinde rahatlıkla dolaşılarak gezilebilecek bir nitelik kazandı. Mucur Yeraltı yerleşimleri volkanik bir oluşum olan tüf kayalar oyularak yapıldı. Bazı kısımları 2-3 katlıdır. Yeraltı Şehrinde havalandırma; havalandırma bacalarıyla sağlandı. Hristiyanlık Döneminde M.S. 4-5 yy. da yapıldığı tahmin edilen bu yerleşimler sığınma yerleridir. Geniş bir alanı kapsayan yeraltı şehirleri galeri ve tünellerle birbirine bağlanır. Saldırı zamanında girişi engelleyen kapı taşları vardı. Oldukça dikkat çekici bir yeraltı şehri olan Mucur, 42 odaya ev sahipliği yaptı. Mucur Yeraltı Şehri'nde; bir mekândan diğerine geçmek amacıyla yapıldı. İnsanların ancak eğilerek ilerleyebilecekleri genişlikteki dehlizler, ibadet yerleri, dehlizleri bölmek ve herhangi bir saldırı anında odaları kapatabilmek için yapıldığı düşünülen, büyük hacimli ve dairesel şekilli taş kütlelerden oluşan kapak taşları, yer üstüne açılan havalandırma ve duman bacaları vardır. Merkeze 58 km. uzaklıktaki Dulkadirli İnli Murat Köyünde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarıyla yapının büyük kısmı ortaya çıkarıldı. Yeraltı şehrinin erken Hristiyanlık döneminde sığınma yeri olarak kullanıldı. Aynı zamanda bu odalarda bir su kuyusu vardı. Galeri bölümünde değirmen taşı olduğu tahmin edilen iki adet taş kütlesi bulunmakta ancak bu taş kütlelerinin, yuvarlak kemer kapıları kapatmak amacıyla da kullanılmış olabileceği düşünüldü. Aynı odada kaya üzerine kazılmış nişlerle bezenmiş ve Hristiyanlarca kullanıldığı tahmin edilen küçük bir ibadethane de mevcuttur. Yeraltı şehrinin 130 m doğusunda, devamı niteliğinde olan iki avlulu bir yerleşim yeri daha vardır. Mimari yapısı ve şehrin planlama özellikleriyle diğer yeraltı şehirlerinden ayrıldı. Dehlizleri, mağaraları, yeraltı şehir kalıntılarıyla Ağırnas günümüzden en az 3000 yıl öncesinden insanların oturduğu düşünülen bir yerleşim merkezidir. 16. ve 17. yy. Türkiye'den İngiltere'ye ihraç edilen mallara ait listenin ilk sırasında Ağırnas'ta dokunan kumaşlar yer aldıı. Bilhassa 'Ağırnas boğası' denilen ince yumuşak beyaz pamuklu bez başta İngiltere, Fransa ve Hollanda da çok aranan rağbet gören ticari mallar arasında görüldü. Burası 1923-2003 arası Taşören adını taşıdı ve daha sonra yeniden eski adına döndü İlk olarak 1975 yılında keşfedilip, 1991 yılında ancak iki katı ziyarete açılabilen Tatlarin Yeraltı Şehri, Nevşehir'in Tatlarin kasabasının 'Kale' olarak bilinen tepesinde yer alır. İyi korunmuş olan fresklerdeki sahneler bantlarla birbirinden ayrılarak farklı görünüm elde edildi. Zeminde koyu gri, tasvirlerde ise mor, hardal ve kırmızı renkler kullanıldı. 1991 yılında ziyarete açılan yeraltı şehri ise, mekânlarının büyüklüğü, erzak depolarının sayısının ve kiliselerin çokluğu nedeniyle askeri garnizon ya da manastır kompleksini akla getirir. Yeraltı şehri oldukça geniş alanlara yayılmış, ancak küçük bir kısmı temizlenebildi. Halen iki katı gezilebilen yeraltı şehrinin en önemli özelliği diğer yeraltı şehirlerinde pek bulunamayan tuvalete sahip olmasıdır. Kepez, mimarisi ve iki farklı renkteki toprak yapısıyla dikkati çeker. MS 3. ve 4. yüzyıllarda Hristiyanların, saldırılardan korunmak ve ibadet etmek amacıyla inşa ettiği düşünülen yer altı şehri tek katlı olması nedeniyle rahatlıkla gezilebilir. Onlarca galeri ve odalardan oluşan bu ye altı şehri Mucur ilçesinin Kepez köyü yerleşimi içerisinde bulundu.

Türkiye’nin en gizemli 10 yer altı dünyası

DERİNKUYU YERALTI ŞEHRİ