Türkiye'nin kültürel hafızası: Milli Kütüphane

Türkiye'nin en büyük arşiv kütüphanesi olan ve bundan 70 yıl önce kullanıcıya açılan Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Milli Kütüphane, koleksiyonlarında barındırdığı milyonlarca eserle adeta Türkiye'nin 'kültürel hafızası' konumunda yer alıyor. Sahip olduğu her türden yazılı ve görsel mirası koruyup, tasnif ederek kullanıma sunmak ve gelecek nesillere aktarmak misyonunu ve sorumluluğunu taşıyan Milli Kütüphane, 1946'da kuruldu, 16 Ağustos 1948 tarihinde ise kullanıcıya açıldı. Türkiye'nin en büyük arşiv kütüphanesi ve kültürel hafızası konumunda bulunan Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü bünyesindeki Milli Kütüphane'den yılda yaklaşık 700 bin kişi hizmet alırken, internet ortamında sunulan kütüphanecilik hizmetlerinden de yılda ortalama 800 bin kişi faydalanıyor. Her yıl güncellenen ve toplam kayıtlı üye sayısı 110 bin olan, 9 okuma salonunda toplam bin 357 kişilik kullanıcı kapasitesine sahip kütüphane, sadece kütüphanecilik değil; yayıncılık, restorasyon ve koruma, dijitalleştirme, kültürel ve uluslararası etkinlikler ile sosyal sorumluluk kapsamındaki çalışmalarıyla da ön plana çıkıyor. Gelişen teknolojiye paralel araştırmacıların doğru bilgiye hızlı ve kolay bir şekilde erişebilmesi amacıyla internet üzerinden sunulan Milli Kütüphane hizmetleri arasında 'Katalog Taraması', 'Dijital Kütüphane Sistemi', 'Türkiye Bibliyografyası', kitap ayırtma hizmeti, görme engelli vatandaşlar için 'Konuşan Kitaplık', 'Taş Plak Koleksiyonu' ile 'Avrupa Dijital Kütüphanesi (Europeana)' yer alıyor. Dünyadaki birçok muadil kurumun başlattığı elektronik derleme konusundaki hukuki ve idari tedbirleri tamamlayan Milli Kütüphane'de bu yıl elektronik ortamdaki bilgi kaynaklarının derlemesine başlanacak. 2021'de ise web arşivlemesinin hayata geçirilmesi planlanıyor. Milli Kütüphane koleksiyonlarında temmuz ayı itibarıyla 1 milyon 410 bin basma kitap, 27 bin 796 el yazması eser, sayıları tahmini 10 milyona ulaşan 255 bin cilt süreli yayın, 32 ayrı türde 134 bin 611 kitap dışı materyal, 26 bin 362 makaralık mikrofilm koleksiyonu bulunuyor. El yazması koleksiyonlarında Osmanlı Devleti'ne ait ilk ansiklopedik eser olan ve 1428 yılında yazılan 'Muradname', Ebu'l-Hayr Rumi'nin yazdığı 'Saltuk-name', Udi tarafından yazılan 'Macera-yı Mah' gibi çok önemli eserler de yer alıyor. Zengin koleksiyonunda Osmanlı döneminde Arap harfleriyle basılmış ilk matbaa baskılarından kitaplar da bulunan Milli Kütüphane, halk edebiyatının en canlı kaynaklarından olan 'cönkler' ile latin harflerinde yayın yılı 1801 öncesine ait nadir kitaplara da ev sahipliği yapıyor. Milli Kütüphane'nin Dijital Kütüphane sistemi üzerinden ise 27 bin 796 çok değerli yazma eser, son dönem Osmanlı ve ilk dönem Cumhuriyet döneminden başlamak üzere gazete ve dergiler, ünlü ressamlara ait tablolar, sinema afişleri, tasvirler gibi birçok görsel içeriğe ulaşabilmek mümkün. Sistem sayesinde araştırmacılar, kültürel ve bilimsel çalışmalarda kullanmak üzere Türk tarihinin zengin geçmişine zaman ve mekandan bağımsız olarak internet bağlantısı olan herhangi bir noktadan erişebiliyor. Dijitalleştirme çalışmaları kapsamında da öncelikli olarak Türkiye'nin en büyük süreli yayın koleksiyonu ile değerli yazma eserler koleksiyonu dijitalleştirilirken, bu çalışmalarla bugüne dek 18 milyon dijital içerik üretildi. Görme engelli vatandaşların da kütüphane hizmetlerinden faydalanması amacıyla hayata geçirilen 'Konuşan Kitaplık Görme Engelliler Merkezi'nde ders kitapları, güncel ve klasik edebi eserlerden oluşan; roman, şiir, deneme, öykü, psikoloji gibi farklı kategorilerde seslendirilmiş 5 bin kitap bulunuyor. Ayrıca gönüllülerin de desteğiyle yılda ortalama 300 yeni sesli kitap arşive kazandırılıyor. 18 milyon dijital içerik üretildi. Profesyonel ekipmanla donatılmış 11 kabinden oluşan stüdyoda seslendirilen ve teknik işlemleri tamamlanan sesli kitaplar, görme engelli üyelerin internet üzerinden erişimine açılıyor ya da talep edenlere CD/DVD halinde adreslerine gönderiliyor. Türkiye'nin tarihsel ve kültürel bağının bulunduğu ülkelerle de karşılıklı kitap değişimleri veya tek taraflı kitap bağışları yapan Milli Kütüphane, bu kapsamda onbinlerce kitabı yurt dışındaki kütüphanelere ulaştırdı. Ayrıca 20 elektronik veri tabanı üzerinden 13 milyon belge sunuluyor. Öte yandan Milli Kütüphane'nin 'Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvarı'nda yüzbinlerce el yazması ve nadir eser zamanın yıpratıcı etkilerine karşı koruma altına alınıyor. Kütüphanenin en özel hizmetlerinden biri olan 'Taş Plaklar Sistemi' ile de koleksiyonda bulunan 5 bin taş plak internet üzerinden müzikseverlerin beğenisine sunuldu.