Zamana meydan okuyan ilim merkezi: Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi

📌 Koca Ragıp Paşa, Osmanlı'nın önemli sadrazamlarından biriydi. Bürokrasinin en alt kademesinden başlayarak, yavaş yavaş devlet basamaklarını çıktı. Yıllarca memurluk, bürokratlık, diplomatlık ve valilik yaptıktan sonra sadrazam oldu. III. Ahmet, I. Mahmut, III. Osman ve III. Mustafa dönemlerinde görevlerini icra etti. 📌 1757 yılında sadrazamlığa getirilen Koca Ragıb Paşa, oldukça yetenekli bir yöneticiydi. Uzun süredir açık veren devletin bütçesi, aldığı tedbirler sayesinde dengelendi. Avrupa'ya karşı temkinli davranan Paşa, devletin Yedi Yıl Savaşları'na girmesini engelledi. Bir döneme ismini veren sadrazam Cezayirli Hasan Paşa, Hamza Hamid Paşa, Halil Hamid Paşa, Ahmet Resmi Efendi gibi önemli isimleri himaye etti. 📌 Avrupa'yı yakından takip eden Koca Ragıp Paşa, Voltaire, Newton gibi birçok Batılı yazar ve bilim insanının eserini Türkçeye çevirtti. Edebi yanı o kadar kuvvetliydi ki Şeyh Galip ve Nedim'den sonra devrin en önemli şairleri arasında sayıldı. Şiirlerinde kullandığı Ragıb mahlası isminin önüne geçti. 📌Onun yazdığı beyitler darb-ı mesel olarak günümüzde de insanların hafızasında yer alır: 'Şecaat arz ederken merd-i kıbti sirkatin söyler' 'Tabibin olsa da kizbi, marizin sıhhatin söyler' 'Ehl-i feyzin eseri kalmasa da namı kalır' 'Eğer maksûd eser semısra'-ı berceste kâfidir' 'Ne ararsan bulunur derde devadan gayrı' 📌Devlet adamlığının yanında edebi kişiliğiyle de bilinen Koca Ragıp Paşa, okumaktan büyük zevk alırdı. Hayatı boyunca yazma eserler toplayan Paşa, bunun için ciddi miktarda para harcadı. 📌Vefatından bir yıl önce kütüphane, mektep ve şadırvan yaptırmaya başladı. Bina daha önceden tamamlansa da bilinmeyen bir nedenden dolayı kubbesi yıkıldı. Bu durumu uğursuzluğa yoranlar oldu. Kütüphanenin tamamen hizmete girmesinden kırk gün sonra Koca Ragıp Paşa vefat etti. Koca Ragıp Paşa'nın hafızalarda yer edinen beyitleri ve anlamları 📌Koca Ragıp Paşa'nın inşa ettirdiği kütüphane, günümüzde İstanbul'da Bayezit Meydanı'ndan Aksaray'a giden büyük asfalt caddenin solunda yer alır. 📌 Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi, döneminde nadir bulunur cinstendi. Kütüphaneye gelir getirmesi amacıyla dükkânlar yaptırıldı. Vakfiyede de bu yapılar belirtildi. 'Bir hazine-i kütüb, bir meşrûta, bir sibyan mektebi, on dükkân, beş mahzen, beş abdest-musluğu, iki sebîl, bir büyük çeşme, bir mezarlık' 📌Giriş kapısının üzerinde Beyyine suresinin üçüncü ayeti olan 'Fiha kütübün kayyime' yani 'Onda kıymetli kitaplar vardır' yazısı bulunur. 📌 Giriş kapısının sağ ve solunda 10 dükkân, üst tarafında ise sıbyan mektebi yer alır. 📌Kütüphane duvarları çinilerle ve üst tarafına nakşedilen Kaside-i Bürde ile süslüdür. Tarihte nam salmış Bürde Kasidesi 📌 Kitaplığın en önemli bölümü, hazine-i kütüb olarak adlandırılan, dört sütun üzerine yükselen kubbenin altındaki yazma eserlerin muhafaza edildiği alandır. 📌Koca Ragıp Paşa, kütüphanesinde bulunan nadir eserleri buraya bağışladı. Ölümünden sonra konağında bulunan 200 kitap da kütüphaneye götürüldü. 📌 Kütüphanenin vakfiyesinde yer alan bilgilere göre, o günlerde genellikle beş gün hizmet verilse de Koca Ragıp Paşa, Cuma günleri haricinde altı güne çıkarılmasını istedi. 📌 Ayrıca, hafız-ı kütüblerin kendilerine verilenden başka işle meşgul olmamaları, bütün gün kütüphanede olmaları ve kendilerine tahsil edilen evlerde oturmaları istenirdi. 📌Hafız-ı kütübler, öğle ve ikindi namazlarında okurlara kütüphanenin girişindeki küçük mescitte imamlık yapmalıydı. 📌Kütüphanede her gece, görevlilerden birinin nöbet tutması gerekiyordu. 📌Ödünç kitap vermek yasaktı. Hafız-ı kütüb: Kütüphane görevlileri Beşeriyetin hafızası kütüphaneler hakkında terimler 📌Evkaf müfettişleri (vakıf müfettişleri) her yıl kütüphaneleri denetlerdi. Koca Ragıb Paşa Kütüphanesi'ni denetleyen müfettişe 4800 akçe kürk bahası ayırdı. 📌Kütüphanedeki kitapların denetlenmesi, her yıl muharrem ayında yapılır, eserler tek tek kontrol edilip sayılırdı. Bu süreçte evkaf müfettişi, mütevelli, kâtip, kütüphaneciler, yardımcıları hazır bulunurdu. 📌Paşa, küçüklüğünden itibaren biriktirdiği kitapları buraya bağışladı. Kendi el yazması eserleri, Türkçe, Arapça, Farsça değerli yazmalar, yazarların tek nüsha eserleri burada yer alır. 📌Osmanlı döneminde hazırlanmış iki matbu kataloğu bulunur. İlk katalog Kütüb-i Şerîfenin Defteri'dir. Diğeri de Defter-i Kütübhâne-i Râgıb Paşa'dır. Irak'ın yağmalanan kadim tarihi: Yazma eserler 📌Okuma salonu ile diğer kütüphanelerden ayıldığı söylenebilir. Salonun çatısı yerden yaklaşık on üç metre yüksekliğinde bir kubbe ile örtülüdür. 📌Kütüphanede yer alan eserlerden bazıları şunlardır: el-Muvazzah fi Vücuhi'l-Kıraâti ve İ'leliha, Âlûsi Tefsiri, Rûhu'l-Meânî. 📌 Kütüphane birçok Batılı yazarın dikkatini çekmiş ve buradan övgüyle bahsetmiştir. Bunlardan ilki Baron de Tott'tur. Boron'un belirttiğine göre onun inşa ettirdiği gibi kütüphane İstanbul'da bulunmaz. 'Vezirin toplayıp bu anıt binaya bağışladığı Arapça, Farsça 1900 yazma eser, kütüphanenin, ortasındaki merkezi kubbenin altında bulunan şebekenin çevrelediği kitap raflarının üzerine sıralanmıştır. Bu depoyu bir kütüphaneci muhafaza eder. Halkın muayyen saatlerde kütüphaneye girme hakkı vardır.' Dünyayı geziyoruz: Kütüphaneler 📌Sonraki yıllarda İstanbul'a gelen İtalyan rahip Tedorini, bu kütüphanenin en önemli kültür merkezlerinden biri olduğunu ve dört görevlisinin bulunduğunu belirtir. Kütüphanenin özelliklerinden bahseder: 'Bu kütüphane diğerlerinden daha zarif ve daha, müzeyyendir. Ben onu hazla seyrettim ve dikkatle inceledim. Binanın ortasında, yan tarafları dört küçük kubbeyle çevrili, damarlı güzel mermerden sütunlarla desteklenmiş ve iyice aydınlatılmış bir büyük kubbe yükselir. Duvarları, kırmızı, beyaz renklerle çiçekler, vazolar ve kitabeler nakşedilmiş güzel Türk kütüphaneciler çiniler kaplar. Bunlar kütüphaneye çok hoş bir görünüş verir. Salonun ortasında kitapların bulunduğu dolapları muhafaza eden yaldızlı, nakışlı yüksek demir çubuklardan yapılmış bir büyük parmaklık görülür. Camlarla kapatılmış, ceviz ağacından yapılmış nişlerde güzel deri mahfazalı kitaplar vardır. Mahfazaların üzerine kitap ve yazar adları yazılmıştır. Kitaplar mahfazadan özel bir tertibatla çekilen bir şeritle çıkarılır. Konuştuğum kütüphaneci çok nazik bir adamdı. Bana kataloğu ve en nadir yazmalardan bir kaçım gösterdi. Mayıs ayında idik. Öğleden sonra saat bir sularındaydı, kütüphanede ikisi yazmaları istinsahla, yedisi okumakla meşgul Türkler vardı.' 📌Kütüphanede bulunan kitaplar hakkında oldukça ayrıntılı bilgiler veren Tedorini, 1173 yazma eser bulunduğunu, on beş sınıfta tasnif edildiğini yazar. 📌Charles White, kütüphaneden bahsederken aynı zamanda Koca Ragıp Paşa'nın eserlerinin de burada teşhir edildiği belirtilir. Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi'ne nasıl gidilir? İstanbul Fatih'teki Ragıp Paşa Kütüphanesi'ne otobüs, metro, tren ve tramvayla gidebilirsiniz. 32A , 36, 38Z, 41Y, 46H, 77A, 94A numaralı otobüsler bu güzergahtan geçmektedir. Laleli-Üniversite, Laleli / Aksaray Yönü, Laleli, Vezneciler, Aksaray duraklarında inebilirsiniz.