İlk Türk operasının bestecisi Ahmet Adnan Saygun

'Türk beşleri' arasında yer alan Adnan Saygun, önemli din bilginleri yetiştirmiş İzmirli köklü bir aileden gelmektedir. Türk Beşleri, Necil Kâzım Akses, Hasan Ferit Alnar, Ulvi Cemal Erkin, Cemal Reşit Rey ve Ahmet Adnan Saygun'a bazı yazarlar tarafından verilen grup adıdır. Türk Beşleri diye adlandırılmaları ortak bir çizgide olduklarını vurgulamak içindir. Saygun, klasik müzik bestecisi, müzik eğitimcisi ve aynı zamanda etnomüzikolog (müziği kültürel bağlamda araştıran) tur. Saygun, İzmir'de 'Hadikai Sübyan Mektebi' adlı mahalle mektebinde başladığı ilköğrenimine İttihat ve Terakki Numune Sultanisi'nde devam etti. Sanat eğitimine ağırlık veren bu okulda, Saygun küçük yaşında kendisini gösterdi.13 yaşında müzik çalışmalarına başlayan Saygun, 1925 yılında Fransız La Grande Encyclopedie'den müzikle ilgili makaleleri çevirerek birkaç ciltlik büyük bir Musiki Lugati meydana getirdi. Saygun çeşitli görevlerde başarısız olunca ilkokul müzik öğretmenliğine yöneldi. İlkokullarda öğretmenlik yaptığı dönemde Ziya Gökalp'in, Mehmet Emin'in, Bıçakçızade Hakkı Bey'in şiirleri üzerine okul şarkıları yazdı. 1926 yılından itibaren İzmir Erkek Lisesi'nde müzik öğretmenliğine başlayan Saygun, bir sene sonra 'Re Majör Senfoni' yi besteledi. Hükümetin müziğe yetenekli gençler için açtığı sınava kazanarak devlet bursuyla Paris'e gitti. Bu yıllarda Saygun'un Divertissement isimli yazdığı bestesi Paris'te bir beste yarışmasında ödül kazandı. Saygun, 1931'de Türkiye'ye dönüp bir süre Musiki Muallim Mektebi'nde müzik öğretmenliğine başladı, müzik imlası ve kontrpuan dersleri verdi. O yıllarda Türkiye'yi ziyaret edecek olan İran Şahı Rıza Pehlevi şerefine ilk Türk operası olan Op. 9 Özsoy Operası'nı bir ay gibi çok kısa bir sürede yazdı. Sağlık sorunları yaşayan Saygun, görevini ihmal etme gerekçesiyle öğretmenlikten uzaklaştırıldı. Fakat Saygun, 1936'da İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda öğretmenliğe geri döndü, 1939'a kadar bu görevde kaldı. Özsoy Operası, Ahmed Adnan Saygun'un bestelediği ve Firdevsî'nin Şehname'sinden uyarlanan Türkçe olan librettosunu Münir Hayri Egeli'nin Türkiye Cumhuriyeti tarihinin sahnelenen ilk operasıdır. İlk kez 1934'te Münir Hayri Egeli'nin rejisi ve Ahmet Adnan Saygun'un orkestra şefliği altında iki devlet başkanı önünde Ankara Halkevinde sahnelenmiştir. Yunus Emre Oratoryosu, Ahmet Adnan Saygun tarafından bestelenen ve Yunus Emre şiirlerine dayanan Türkçe oratoryodur. 1942'de eserini tamamlayan Saygun'un eseri, 25 Mayıs 1946'da eserini Ankara Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi'nde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası tarafından seslendirildi. Eser aynı zamanda İngilizce, Fransızca gibi pek çok dile çevrildi. 14 Kasım 1958′de New York'ta Leopold Stokowski yönetiminde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda, bir ay sonra Almanya'nın Potsdam kentinde Saygun'un yönetiminde seslendirilen eser, yurtdışında çeşitli şekillerle yorumlandı. En üretken ve çok yönlü Türk bestecilerinden biri olan Ahmet Adnan Saygun, bestelerinin yanında sanat hakkındaki görüşleriyle de adından sıkça söz ettirdi. Saygun'a göre sanatsal açıdan bakıldığında, bir yapıtın yüksek sanat seviyesine çıkartılabilmesi için, sanatçının kendi kültürünü özümsemesi ve onu yozlaştırılmadan evrensele, yani insanlığın ortak mirasına doğru taşıması önemlidir. Bunun için her şeyden önce, sanatçının öz varlıklarını iyi tanıması ve onlara sahip çıkması gerekmektedir. Saygun, bazı aydın görünümlü kişilerin aksine, halk kültürünü yakından tanıma yoluna gitmiş̧, halk ruhunu özümseyebilmiş, halkın acı, umut ve beklentilerine kulak verebilmiş bir sanatçıdır. Bunu 1945 yılında yayınladığı 'Yalan' adlı 'Sanat Konuşmaları' nda da şöyle dile getirir: 'Köy yolunun toprakları üstüne uzanmış̧ bir köylü kızını hatırlıyorum. Yanında anası. Dağ başının iki insanı meçhul bir kaynağın hasretini çekiyor; çünkü doktora ulaşmak lazım. Ufak bir yardımın şükranı, hasta kızın gözlerinden yaş ve dudaklarından ağıt halinde döküldü. O zaman kollarında fonograflarla köyleri dolaşan ve ayranını içtiği köylüyü türküye zorlayanları düşündüm. Anladım ki, musikiciye, fonografın yazdığı türküden önce, o türkünün sahibini duymak gerekir' Saygun, 'bir sanat, toprağına bağlı kalmadıkça ve insancıl değerler taşımadıkça, evrensel olamaz' düşüncesiyle halk kültürüne olan bağlılığı ifade etmiştir. Saygun ile ilgili yapılan çalışmalara göre, Saygun'un, yazılı çalışmalarında ve söylemlerinde müzikle özdeşleştirdiği gelenek, milliyet, ulus rengi gibi ulusalcılığa vurgu yapan kavramlar üzerinde çok durduğu görülür. Aynı zamanda Saygun, hakkında en çok çalışma yapılan Türk müzisyendir. Saygun için en önemli noktalardan biri 'içe nüfuz etmek' 'kendi özünü kavramak' ve samimiyettir. Saygun'un bilimsel çalışmalarında ve sanat yapıtlarında tanımladığı 'ikilik' meselesi halk müziği ile çok sesli müziğin sentezine dayanır. Ve sanatçıya göre 'asıl mesele' bu 'ikilik'in doğru bir şekilde sentezlenmesidir. Halk müziği ruhunu, gerçek anlamda, yüksek sanat müziğiyle sentezleyebilmek, elbette ki başarılması güç, bir durumdur. Fakat Saygun bunun barışı elde etmesi için elinden geleni yapmıştır. Saygun geleneğe sırtını dönmeden, bizzat gelenekten beslenerek yenilikçi bir tutum izlemiştir. 'Saygun'a göre sanatçı ancak, toplumun bir ferdi, olarak bir aidiyet duygusuna sahipse ve bunu ifade ederken dünyevî değerleri de yansıtabiliyorsa, yapıtının gerçek anlamda bir değeri olabileceğini ifade eder. Saygun'un ifadesiyle 'sanat eseri, kökü toprakta olan bir ağacın meyvesidir. Yağmur yağar, güneş açar, ve kendini rüzgâra veren yaprakların arasından günün birinde renk renk bir meyve belirir. Bu meyve ne ağaç, ne topraktır. Fakat hayatını, kendi için nefes alan yapraklara, kendi için toprağa dalan köklere ve ona usareyi eriştiren gövdeye borçludur.' Saygun'un üzerinde hassasiyetle durduğu meselelerden biri de Türk halk müziğinin, o güne değin ikinci plana itilmesidir. Fakat sanatçı bu anlayışa sahip olmasından ötürü yalnızca Türk müziği kaynaklarına yönelmekle yetinmez. Türk müziği kaynaklarına ek olarak, Fin ve Arap müziği gibi diğer coğrafyaların müzikleriyle de ilgilenir. Zira sanatçı, salt milliyetçilik düşünceleriyle sanatını oluşturmamıştır.

İlk Türk operasının bestecisi Ahmet Adnan Saygun

Ahmet Adnan Saygun kimdir?