Ortadoğu'nun gökyüzündeki yıldızı: Feyruz

Mardinli Wadi Haddad ve Lübnanlı Liza Alboustani'nin ilk kızı olan Feyruz, 1935 yılında doğdu. Dönemin en önemli kompozitörlerinden biri olan Muhammed Fleyfel tarafından keşfedilen Feyruz, küçük yaşlarda konservatuvara girdi. Burada 'yıldız avcısı' olan Halim El-Rumi tarafından fark edilen Feyruz, Beyrut Radyosu'nun kadrolu sanatçısı oldu. Feyruz'un ''Bent el Chalabeya'' şarkısını dinlemek için tıklayınız... Orijinal adı Nouhad Haddad olan ve ona Feyruz adını veren de dönemin en önemli müzisyenlerinden biri olan Halim El-Rumi'dir. El-Rumi, Nouhad'ın sahne adını 'Turkuaz' anlamına gelen 'Feyruz' olarak değiştirirken bütün Arap dünyasını saracak bir efsanenin de inşa sürecini başlattı. El-Rumi, Feyruz için birçok şarkı yazdı, bu sayede Feyruz, 1950'de El-Rumi'nin yazdığı Taraktu Qalbi şarkısı ile radyoda ilk kez dinleyici karşısına çıktı. El-Rumi daha sonraları Feyruz'u Assi Rahbani ile tanıştıracak ve önemli bir birlikteliğin temelini atacaktır. Feyruz, dönemin Ortadoğu coğrafyasındaki önemli isimlerle çalışarak iyi bir ses eğitimi aldı ve yeteneğini kullanarak Arap coğrafyasında, hatta dünyada saygın bir sanatçı hâline gelmeyi başardı. Bu başarının sırrı onun icra ettiği sanatın, toplumun taleplerine karşılık vermesidir. Bu etki Feyruz'u yükselen bir yıldız hâline getirerek ulusal bir kahramana dönüştürdü. Böylece Feyruz, bütün Arap toplumlarının o dönemlerdeki birleştirici unsuru oldu. Öyle ki Arap esnaf veya tüccarların sabahları iş yerlerini açtıklarında yaptıkları ilk iş radyoda Feyruz'un şarkılarını dinlemektir. Bu yüzden Ortadoğu coğrafyasında Feyruz'a 'Sabah Bülbülü' lakabı verildi. Ayrıca Türkiye'ye hiç gelmemesine rağmen burada da yüz binlerce hayran kazandığı gibi ve adına birçok tez yazıldı. Modern anlamda bir ulusu inşa etmenin birden fazla yolu vardır. Bunların en başında da sanat gelir. Sanat özelikle de 20'nci yüzyılda siyasetin bir aracı olarak kullanıldı. Önce Mısır'da Ümmü Gülsüm ve sonrasında Lübnan'da Feyruz, müzisyen olmalarından ziyade birer politik figür konumuna geldiler. Bu açıdan bakıldığında sanatçı kimliklerinin ötesinde Ümmü Gülsüm ve Feyruz gibi müzisyenler Arap ulusunun birer politik ve kültürel temsilcileri hâline dönüştü. Nasıl 19'uncu yüzyılda İtalya'nın birleşmesinde Garibaldi kadar önemli bir yere sahip olan, opera bestecisi Guiseppe Verdi İtalyan halkının kalbinde ulusal bir kahraman olarak yer alıyor ise Feyruz ve Ümmü Gülsüm de aynı şekilde birer kahramana dönüştüler. Feyruz'un ulusal bir kahramana dönüşmesini sağlayansa öncelikle Lübnan'daki iç savaş oldu. Lübnan'da 1975 ve 1990 yılları arasında yaşanan, 150 ila 230 bin insanın ölümüne neden olan iç savaş onu fazlasıyla etkiledi. Bu hassasiyetle Feyruz bütün Ortadoğu coğrafyasının kalbine dokunan hüzünlü bir ses oldu. Aynı zamanda Feyruz'un şarkılarında çokça kullandığı ve Arapça 'habibi' (sevgilim) kelimesini, yaşanan iç savaşta arkasında büyük yıkım ve keder bırakan Lübnan ve Ortadoğu için kullandı. Bu çerçevede ele alındığında Feyruz'un sahnedeki duruşu çok önemlidir. Feyruz, sahneye çıktığında toplumsal ve politik mesajlar içeren bir duruş sergiledi. Özellikle 1967 Arap-İsrail Savaşı sonrası Rajioun ve Zahrat Al Mada'in şarkılarında müziği toplumsal mesajlar veren bir araç olarak kullandığı görüldü. Feyruz, sahnede hiçbir zaman gülmeyen, hüzünlü biri olarak karşımıza çıkar ve bunu bilinçli bir şekilde yaptı. 15 yıl süren kanlı bir iç savaş süresince hiç şarkı söylemeyen Feyruz için; 'Feyruz sahneye çıkmayarak Araplara büyük bir ceza vermiştir' açıklamaları yapıldı. Daha sonra sahneye çıktığında neden hiç gülümsemediği sorusuna Feyruz şu cevabı verdi: 'Neden güleyim ki? Sahnede mutlu şeyler söylemiyorum. Bu yüzden Ortadoğu'da kadınlar gülünceye kadar gülmeyeceğim.' Feyruz için asıl sevgili olan, ülkesi ve coğrafyasıdır. Hatta Edward Said'e bir gün 'Feyruz hakkında neler düşünüyorsunuz' diye sorulduğunda Said, 'Umarım Allah bir daha Arapları Feyruz'a muhtaç bırakmaz çünkü Feyruz yıkımların, savaşların, acıların ve kırılmaların yaşandığı bir ülkede, hatta dünyada insanları birleştiren bir unsur olarak ortaya çıktı. Aynı zamanda o, barışın ve umudun bir simgesi hâline geldi' cevabını verdi. Ortadoğu'nun en önemli şairlerinden biri olan Mahmut Derviş'le yapılan bir röportajda 'Şiirlerinizin ve güft elerinizi okumasından en çok hoşlandığınız yıldız şarkıcılar kimlerdir?' sorusu sorulduğunda Derviş, Feyruz'un adını söylemeden, başta Macide el-Rumi olmak üzere birçok Arap şarkıcısının adını söyler. Spiker'in Feyruz'un ismini neden söylemediniz sorusuna karşılık Mahmut Derviş; 'Pardon, ben yeryüzündeki yıldızları sorduğunuzu zannetmiştim. Oysa Feyruz gökyüzünde ve ulaşılması imkânsız olan bir yıldızdır. Onu bu yüzden anmadım' cevabını verir. Feyruz, Ortadoğu'da ve özellikle Lübnan'da bir kadın şarkıcı olmanın çok daha ötesinde o coğrafyanın ortak kültür taşıyıcısı olan millî bir sembole dönüştü çünkü onun sanatı, toplumun ihtiyacı olan taleplere karşılık verdi. Yalnızca halkı için değil bütün Arap dünyasında büyük bir saygınlık kazanmış olması, savaş içinde takındığı tavır, son derece kırılgan bir politik kültür ortamında müziği ve duruşuyla ayakta kalabilmesi bütün kimliklerin ötesinde onu ortak bir kimliğin temsilcisi hâline getirir. Feyruz, Lübnan'daki iç savaş sırasında evine bir füze isabet etmesine rağmen asla ülkesini terk etmedi ve korkusuzca Lübnan'da yaşamayı tercih etti. Feyruz'un en içten söylediği şarkıların başında gelen 'Li Beyrut', aslında onun ülkesini ve coğrafyasını ne kadar çok sevdiğinin kanıtıdır. Şarkının müziği de ünlü 'Rodrigo'nun Gitar Konçertosu'ndan' alınmıştır. 'Selam sana yüreğimin derinliklerinden ey Beyrut! Kabul edin bu selamımı, ey denizler, evler ve eski denizlerin yeni yüzü çöller… O ki, benim halkımın hamurundan yoğrulmuştur, Ekmeğim, suyum, yaseminim… Ateşin ve dumanın tadı nasıl oldu? Beyrut! Seni terk eden delidir, ey Beyrut! El üstünde tutulacak şehirsin sen ey Beyrut! Kapısını kapattı Beyrut; Kendisini sabah akşam el üstünde tutacak ve güzel günlere taşıyacak insanlara, Sonra bir başına kaldı sabah akşam ve gecelerde… Benimsin sen ey Beyrut! Benimsin... Halkımın kanayan yarası, analarımın akan gözyaşısın. Benimsin sen ey Beyrut! Benimsin…' Feyruz'un ''Li Beyrut'' şarkısını dinlemek için tıklayınız... Lacivert

Ortadoğu'nun gökyüzündeki yıldızı: Feyruz

Savaş bitiren şarkıların kadını