Osmanlı saraylarında konser veren Avrupalı müzisyenler

19. yüzyılda müzikte başlayan yenileşme hareketiyle Osmanlı İmparatorluğuna Avrupalı müzisyenler davet edilmişti. İlk olarak askeri müzik alanında Muzıka-ı Hümayun 'da eğitim vermek üzere İtalya'dan Giuseppe Donizetti göreve atanmıştı. Bu adımla birlikte Donizetti'nin ve padişahların vasıtasıyla bu yeni müzik anlayışı yaygınlaştı. Dönemin ünlü Avrupalı müzisyenleri, Osmanlı saraylarında misafir edilip görevlendirildi. Bu gelişmeler, yüzyılın ortalarında Sultan Abdülmecid devrinde daha da hız kazanmış, yeni müzik eğitim kurumları, konser salonları açılmış, Franz Liszt gibi meşhur besteciler Osmanlı sarayında konserler vermişlerdi. Birçok Avrupalı besteci de padişahlara ithafen eser bestelemişlerdi. Sultan Abdülaziz, Tanzimat sonrası Osmanlı yüksek kültüründeki yenileşmenin bir örneğiydi. Mevlevi tarikatına intisap olan Sultan resim yapar, ney üflerdi. Aynı zamanda iyi bir lavta ve piyano icracısıydı. Abdülaziz'in Doğu ve Batı kültürlerine, özellikle musikisine duyduğu derin alaka, sarayda pek çok yerli ve yabancı sanatkarı himaye etmesini sağlamıştı. O kadar ki Alman besteci Richard Wagner'in Osmanlı sarayına operalarını sahneleyecek yeni bir tiyatro binasının inşası için destek talebine sessiz kalmaz. Wagner'in, Abdülaziz'in yapmış olduğu bağışlara karşılık gönderdiği imzalı şükran sertifikası Bayreuth'daki arşivde muhafaza edilmektedir. Bugünkü değeriyle 70 bin Euro tutan bu bağış Avrupalı pek çok aydın ve sanatkârın dikkat nazarlarını Padişah'ın ilginç şahsiyetine yöneltmiş, ünlü besteci Franz List, bir mektubunda Sultan'ın bu davranışının Avrupalı prenslere örnek teşkil etmesi gerektiğini belirtmek ihtiyacını duymuştur. 19. yüzyılda Osmanlı saraylarına yurtdışından konser, opera ve operet temsilleri için sanatçılar davet edilmişti. İmparatorluktan gelen davetler üzerine dünya çapında ün yapmış besteci ve icracılar dünya turnelerine Osmanlı sarayında verecekleri konserleri de eklemeye başlamışlardı. Rus büyükelçisi aracılığıyla İstanbul'a davet edilen ve konser veren ilk virtüoz, Elias Parish Alvars olmuştu. Alvars dışında başta en prestijli isim olan Franz Liszt olmak üzere, Leopold de Meyer, Eugene Leon Vivier, Henri Wieuxtemps ve August D'Adelburg gibi önemli virtüozler de konser vermeye gelen isimler arasındaydı. Dönemin bir diğer ünlü bestecisi Berlioz'un 'arpın sihirbazı' olarak tanımladığı İngiliz besteci Alvars, 1832 baharında II. Mahmud'un huzurunda konser vermek üzere İstanbul'un Rusya büyükelçisi Kont Boutinoff tarafından davet edildi. Bu ziyaret sonucunda üç ay İstanbul'da kalıp topladığı içinde Türk asıllı bir dizi popüler melodiden oluşan koleksiyonunu 'Travel of a Harpist in the Orient op. 62' başlığıyla basıma hazırladı. Bu koleksiyon; bir arpçının doğuya seyahati, Boğaz hatırası, Sultan'ın tören yürüyüşü marşı bölümlerinden oluşur. Alvars, bu eseriyle Osmanlı'nın çok kültürlü, çok dinli, kozmopolit havasından ve eşsiz Boğaz'ından etkilenerek, Sultan'a da saygısını kendisinin adını andığı eserleriyle göstererek, müziğiyle bir nevi İstanbul hayatını tasvir etmiştir. Ünlü İskoç şair Lord Byron'un bir şiiri üzerine bestelediği Souvenir du Bosphore, henüz yeni yeni Batı müziğini tanımaya başlayan Osmanlı'ya, bu müziği tanıtan bir eser olarak örnek teşkil eder. Alvars, İstanbul ziyaretinin ardından konser turuna Viyana'yla devam etmişti. Piyanist ve besteci De Meyer, döneminin müzik hayatının şekillenmesinde rol oynamış bir müzisyendi. 1842 yazında Beylerbeyi Sarayı'nda Sultan Abdülmecid'in huzurunda verdiği konser Revue et Gazete Musicali de Paris, Universal Gazete of Augsburgh ve The Musical World gibi pek çok yabancı basın yayınına haber oldu. İstanbul'da 1842'de verdiği konserde Donizetti'nin kendisine önceden bildirdiği Abdülmecid'in en sevdiği şarkıların piyano aranjmanlarını da seslendirmişti. Böylelikle Sultan'ın hayranlığını kazanmıştı. Hatta performansının ardından Sultan kendisine Donizetti'den daha iyi piyano çaldığını söylemişti. İstanbul ziyaretinin ardından De Meyer, Türk yerel ezgilerini doğaçlayarak Türk Savaş Marşı, Türk Milli Marşı, Doğu fantezisi, Saray Dansı adlı eserler bestelenmiştir. De Meyer'in Türk marşı olarak piyano için bestelediği ve daha sonra ismini Marche Marocaine olarak değiştirdiği bu marşın orkestrasyonunu bu konuda yaptığı yeniliklerle bilinen ünlü besteci Hector Berlioz gerçekleştirmiş ve De Meyer'i 16 Şubat 1845'te piyano partisini çalmak üzere Paris'teki Cirque Olympique'e davet etmişti. De Meyer gibi dünya çapında önemli bir bestecinin Osmanlı'ya konser verilmek üzere davet edilmesinden dünyadaki Batı müziği gelişmelerinin Osmanlı imparatorluğunca da takip edildiğini gösterir. Piyanist- besteci Franz Liszt, İstanbul'a 1847 yazında konser vermek üzere geldi. Takvim-i Vekayi gazetesinin Aralık 1846 tarihli sayısında da sanatçının İstanbul'a geleceği bildirilmişti. Takvim-i Vekayi'deki bu haberden 6 ay sonra, 8 Haziran 1847'de Liszt İstanbul'a geldi. Dönemin meşhur müzik malzemesi ve piyano üreticisi Alexandre Kommendiger'in Beyoğlu adresinde misafir edildi. Bu ev, 1960'lı yılların sonundaki bir yangında harap olsa da daha sonra geçirdiği restore edildi ve evin girişine Liszt'in 1847'de Abdülmecid'in misafiri olarak binada oturduğunu belirten bir plaket yerleştirildi. Franz Liszt, İstanbul'da eski Çırağan Sarayı'nda Abdülmecid'in huzurunda, Ahmed Fethi Paşa'nın yalısında ve Pera'da Rus elçiliğinde ve diğer elçiliklerde özel ve halka açık konserler verdi. Sultan Abdülmecid'le Liszt konser öncesi görüşmüşler ve ünlü besteci Abdülmecid'in İtalyan operasını sevdiğini öğrenince Çırağan Sarayı'ndaki konserinde İtalyan operalarından derlediği üç parafrazını çaldı. Liszt aynı zamanda Donizetti'nin Mecidiye marşına 'Büyük Parafraz'ı besteledi. Parçayı başka ortamlara uyarlayarak düzenleyen Liszt, 14 ve 15 Haziran'da Büyükdere'de yazdığı bu eseri padişaha iletmesi için Avusturya elçisine vermişti. Sultan'a takdim edilen eser, padişah 'İftihar nişanı' ve 12.500 kuruş değerinde üzeri değerli taşlarla bezenmiş bir kutu ile ödüllendirildi. Liszt İstanbul'da sadece beş hafta kalsa da bu tarihten sonra da Osmanlı ile ilişkilerini sürdürmeye devam etti. Hatta Liszt'in Francesco Della Sudda Bey isimli bir Osmanlı öğrencisi oldu. Bir diğer ilişkisi ise Sultan Abdülaziz'in Liszt'in damadı Richard Wagner'in Bayreuth'daki tiyatrosunda yaptığı bağışıydı. Liszt bu bağışı, Avrupa krallarına örnek göstererek övmüştü. Korsikalı korno sanatçısı Eugene Leon Vivier Paris'te ve İtalya'da eğitim görmüş, III. Napolyon'un favori sanatçısı olarak sarayda görev yapmıştı. Fransa'nın en çok saygı duyulan korno sanatçısı olan Vivier, Osmanlı'ya konser vermek için 1852'de gelmişti. Sarayda yalnızca konser veren sanatçının, Avrupa konser turunun dönüşünde 1855 gazetelerde İstanbul'a tekrar gideceği yönünde haberler de çıkmıştı. Belçikalı keman sanatçısı Henri Wieuxtemps, Osmanlı sarayındaki kapsamlı konserlerden anı kitabında bahseder. Eşiyle beraber İstanbul'a gelen sanatçı Sultan Abdülmecid'in isteği üzerine Muzıka-ı Hümayun'u denetledi. Burada Sultan Abdülmecid için bestelediği bir marşı gençlerin ilk bakışta kusursuz çalmaları karşısında duyduğu hayranlığı belirtti. Abdülmecid için ayrıca konser de veren Wieuxtemps, Sultan'ın takdirini kazanmış, hatta kendisine Muzıka-ı Hümayun'un başına geçmesi teklif edilmişti. 1861'de İstanbul'a gelen keman virtüözü ve besteci D' Adelburg, Muzıka-ı Hümayunu teftiş etmişti. Babasının Avusturya Macaristan İmparatorluğu Büyükelçiliği'ndeki görevi dolayısıyla İstanbul Pera'da doğmuş ve çocukluğunun bir bölümü İstanbul'da geçmişti. Bu nedenle de ünlü virtüöz, kendisini İstanbul'a kalben bağlı hissederdi. Verdiği konserde ise diğer davet edilen virtüözler gibi padişaha Boğaziçi Kıyılarında isimli beş bölümden oluşan büyük orkestrasyonlu bir senfoni sunmuştu. Bu eser, üç bölümlü Meditasyon ve Rüya, mani şeklindeki bir geleneksel ezginin çok seslendirilmiş hali olan Türk şarkısı, Abdülmecid'in tören marşı Büyük Mecidiye Marşı ve ayın Boğazdan görünüşünü anlatan Ayın doğuşu ve Boğaz'da gece şarkısı isimli lirik final bölümlerinden oluşuyordu.

Osmanlı saraylarında konser veren Avrupalı müzisyenler

AVRUPALI BESTEKARLARDAN PADİŞAHLARA ÖZEL BESTELER