Türk sanat müziği meraklılarının bilmesi gereken terimler

Klâsik Türk müziğinde usûllerin yavaş mertebeleri için kullanılan terim. Halk müziğinde de ezginin yavaş tempoda çalınacağını belirtir. Bu terim halk ezgilerinin ve bazı oyunların başına sıfat olarak da getirilip kullanılır ki, Ağır Bar, Ağır zeybek vd. bunlara verilecek örneklerden bazılarıdır. Klasik Türk müziğinin vazgeçilmez makamları Türü ne olursa olsun bir eserin güfte veya bölüm aralarında çalınan çalgı partisine verilen isim. Halk ezgilerinde aranağme olarak çalınan kısım, bağlantı bölümünün melodisini aynen tekrar eden ezgi kümesidir. Bir eserin başında olduğu kadar, ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de rastlanır. Eski eserlerin birçoğunda aranağme bulunmazdı. Günümüzde ise aranağmesiz pek az eser şarkı yapılmaktadır. 'Kandilli yüzerken uykularda' şarkısını Münir Nurettin Selçuk'tan dinlemek için tıklayın Saz eserlerinin arasında en büyük form Peşrev'dir. Peşrevler, Hane adı verilen bölümlerden kuruludur. Çoğu zaman dört haneden meydana gelir. Her hanenin sonunda Teslim adı verilen bir bölüm bulunur. Peşrevler büyük usullerle yapılmışlardır. Bazı eski peşrevlerin üç haneli olduğu bilinmektedir. Ancak bu tür peşrevler tutulmamış ve terk edilmiştir. Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır. Türk müziğinin icra biçimlerinden biri olan fasılların repertuvarındaki ilk sırada peşrev çalınır. Klasik Türk müziğinde 'Babalar ve oğulları' Tek bir sazla, makamların ses dizileri üzerinde dolaşmaya Taksim adı verilir. Bu formun batı müziğinde karşılığı 'impruvize'dir. Taksim, bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan evvel icra edilecek makamın seslerinde, daha önce bilinen veya doğaçlama olarak kurgulanan nağmelerle seyir yapmak (dolaşmak) tır. Taksim yapılırken girilecek makamın güçlüsü (dominant), asma kalışı (Semi tonic) ve durağı (tonic) bilhassa belirtilir.Şu halde Taksim, usûle (Ölçü, ritim) uyulmadan icra edilecek eserin makamına, usûlüne ve üslûbuna uygun bir şekilde, bir seyir yapmak anlamında da kullanılmaktadır. Türk Mûsıkîsinde bir eserin icrasına geçmeden önce taksim yapmak adet olmuştur. Genellikle bir topluluğun programına başlamadan evvel toplu halde sazların çaldığı küçük saz eserlerine 'Medhal' adı verilir. Medhallerin hane ve teslim gibi bölümleri yoktur. İcra edilecek makama girinceye kadar serbest olarak bestekârın duyuşuna göre çeşitli uzunluklarda olabilir. Medhalin tarihçesi pek eski değildir. Son devir bestekârları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir. Hangi müzik aleti, ne zaman keşfedildi? Fasılların en sonunda çalınan saz eserine verilen addır. Peşrev gibi, saz semaileri de dört haneli olarak bölümlere ayrılır. Her hanenin sonunda teslim. bulunur. Saz semaileri, peşrevlerin aksine küçük usûllerle ölçülmüşlerdir.. İlk üç hane, peşrevler gibi giriş, geçki gibi özellikleri yansıtır. Dördüncü hane ise serbest olup melodi ve usûl yönünden bestekârın arzusuna kalmıştır. Saz semaileri fasıl sonlarında çalınabildiği gibi, müstakil saz icralarında da yer alabilir. Saz semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekârların daha çok üstünde durdukları bir form olmuştur. 'Körfezdeki dalgın suya bir bak göreceksin' Osman Nihat Akın'ın sesinden dinlemek için tıklayın Çeşni, Türk musikisinde makamları tanıtma gücüne sahiptir. Her makamın bünyesinde bulunan melodik yapıların Klâsik Türk müziğinde tiz sekizlideki (fa) sesi. Bir müzik eserinin içerisinde yapılan ton/makam ya da mod değişikliği. Böylelikle müziğin akışı içerisinde eksen sesi de değiştirilmiş olur. Modülasyon. Türk müziğinin temelini oluşturan bestekar: Rauf Yekta Bey Klâsik Türk müziğinde kullanılmış bir çalgı. Şehzâde Sultan Korkut tarafından 16. yüzyılda icat edilmiştir. 'Ruhun gıdası' anlamına gelmektedir. Bu çalgının teknik özellikleri hakkında bilgi sahibi değiliz. Genellikle büyük usûllerle ve Farsça sözler kullanılarak yazılan, Türk müziğindeki din-dışı sözlü eserler içerisindeki en büyük form. Fasıl içerisindeki yeri peşrevle beste arasındadır. Güftesi murabbâ olup, çoğunlukla da daha fazla mısralıdır ve bolca terennüm içerir. Terennümle başlaması, usûl geçkisi yapılması ve daha uzun olması gibi bazı teknik özellikleriyle bestelerden ayrılır. Özellikle 18. yüzyıl öncesinde en çok kullanılan formlardan biri olup, bestecinin yetkinliği kârlarında gösterdiği başarı ile ölçülürdü. Hangi makam hangi hastalığa iyi geliyor? Geleneksel kurallara uygun olarak yapılmış müzik. Terim daha çok şehir kültüründe oluşmuş müziği tanımlar. Kuralları geçmiş dönemlerde belirlenmiş, teknik ve üslûp özellikleri itibarı ile geleneksel bir nitelik taşıyan ve daha çok şehir muhiti içinde varlık gösteren müzik türü. Bu müziği, Avrupa müziğine görülen 'Klâsik Dönem' müziği ile eş değer düşünmemek gerekir. Eski ile bağlantılı, geleneksel müzik anlamını veren bu terim Osmanlı-Türk müziğinin eski vasfını ortaya koymasından ötürü geçerli olarak kabul edilmiş ve kullanılmıştır. Bu terim yerine bir dönem önerilen 'Sanat müziği' terimi ise halk arasında aynı anlamda kullanılmaktadır. Klâsik Türk Müziği her ne kadar geçmişle bağlantı kurulan bir müzik türü ise de günümüzde de yaşatılmaya çalışılan ve bazı geleneksel kalıpları ile son dönem besteci ve icrâcıları tarafından yeniden üretilen bir müzik türünü ifade etmektedir. Yapı ve biçim bakımından kanunu andıran, tokmaklarla çalınan telli bir çalgı. Türk müziğinde bir dönem çok kullanıldığı ve Türk bestecisi Santurî Edhem Efendi ile özdeş hâle geldiği halde günümüzde unutulmak üzere olan bir çalgıdır. Aslında n Asya kültürlerinin pek çoğunda 20 yüzyılın başlarına kadar kullanıldıysa da kanun adlı çalgının yaygınlaşmasıyla hükmünü yitirmiştir. Osmanlı saray çalgısı santurun tarihteki serüveni Klâsik Türk müziğinde orta sekizlideki (fa) sesi. Türk mûsikîsinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır. Semainin tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tür semai vardır. 1- Ağır Semai Saz çalan kişi. Bu tabir sazında ustalaşmış icrâcılar için kullanılır. Her saz çalana sazende denmez. Ali Ufki Bey'in kaleminden Enderun ve Osmanlı musikisi Bir olayı, tabiattaki herhangi bir hadiseyi veya bir duyguyu müzik diliyle anlatan saz eserlerine 'Tasvir' adı verilir. Çok geniş kapsamlı olmasına rağmen, çok az yazılan tasvir türü eserlerin usûlü, ritmi bestekârın arzusuna kalmıştır. Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur. Konunun durumuna göre birden fazla haneleri bulunabilir. Türk mûsıkîsinde küçük usûllerle ölçülen sözlü, terennümsüz, dört haneli eserlere 'Şarkı' adı verilir. Genellikle dört mısralık güftelerden meydana gelen şarkılar, dört hane olarak bestelenir. Birinci hane 'Zemin' adını alır. Bu hane esas makam dizisinin seslerinin gösterildiği bölüm olup, şarkılarda giriş bölümünü teşkil eder. İkinci hane 'Nakarat' adını alır. Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geçkiler bulunur. Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur. Üçüncü hane 'Meyan' adını alır. Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geçkiler yapılır. Klâsik Türk müziğinde söz ve saz eserlerinde birinci hâneye verilen isim. Münir Nurettin Selçuk'un kendi sesinden 'Dönülmez akşamın ufkundayız' dinlemek için tıklayın