Çocukluk depresyonu ve belirtileri

Depresyon, bireyin stresini dışa vurması veya var olan strese verdiği tepkidir. Bu, kişiler tarafından farklı ifade edilir ve farklı davranış şekilleriyle ortaya çıkar. 0-18 ay döneminde anne ile çocuk arasında bağlanma çok önemlidir. Bağlanmanın oluşması, fiziksel temas, göz teması o kişinin çocuğa yaklaşımı, çocukla kurduğu ilişkiyi içerir. Bu bağlanma gerçekleştiği zaman, bebeğin kendine ve dış dünyaya güveni oluşur. Ancak bu sağlıklı gerçekleşmezse çocukluk depresyonu ya da iletişim bozuklukları meydana gelebilir. Çocukluk depresyonundan bahsederken, çocukta depresyona girmeden önce depresyonun kelime anlamına bakmak gerekir. Depresyon, ruhsal çökkünlük demektir. Her yaşta ruhsal çökkünlüğe girebiliriz. Dolayısıyla depresyon ya da ruhsal çökkünlük bebeklerde de okul çağında da gençlerde de yaşlılarda da görülür. Çocuklar gelişim sürecindedir. Her yıl hızlı geliştikleri için farklı yaşlarda çok farklı tepkiler görülüyor. Depresyon farklı yaşlarda çok farklı belirtiler gösterir. Özellikle çocuklarda bu durum daha belirgin. 4 yaşındaki çocukta depresyon yaşar ve bu yaşta belirtisi farklıdır, 11 yaşındaki çocukta depresyon yaşar ve yine bu yaşta belirtisi farklıdır. Çocukluk depresyonu her yaş döneminde farklı belirtilerle kendini gösterir. • Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, • Özel öğrenme güçlükleri, davranış bozukluğu, • Karşı olma-karşı gelme bozukluğu, • Birtakım bedensel engeller ile birlikte depresyon görülebilir. Bu durum gelişimin dönemleriyle ilişkili olabilir. Çocukluk depresyonu her zaman tek başına ortaya çıkmaz. Depresyon yaşayan çocukta huzursuzluk ve ağlama halleri ortaya çıkar. İsteksizlik görülür. Depresif çocuklar aynı zamanda mızmız olur. Bu çocuklar okula gitmek istemezler ve yalnız kalmaktan kaçınırlar. Buluğ çağına kadarki çocuklarda arkadaş ilişkileri bozuktur. Gelişimin farklı dönemleri çocuk için gerçekten çok önemlidir. Çocuk çağını bir takım dönemlere ayırabiliriz. Bunlar bebeklik dönemi, oyun çağı dönemi, okul çağı dönemi, ergenlik dönemidir. Bu dönemlerde depresyona neden olan gelişimle ilgili sorunlar bulunur. Çocuk, gerek kendi eksiklikleri nedeniyle gerekse dış etkenlerden dolayı var olan stresin kendine yansıması sonucunda ve uyum sorunlarının buna eşlik etmesiyle birlikte depresyona girebilir. Toplumda büyüklerin depresyonu çocukların depresyonuna oranla daha bir kabul görür. Çocukluk depresyonu genellikle toplumda daha zor kabul görmektedir. Yaşam şartları, evlilik, iş sorunları buna neden olabiliyor düşüncesiyle yetişkinlerin depresyonları daha kolay kabul edilir. İkinci kardeş de bazen depresyon yaratabilir. İlk ve tek çocuklar bunu çok yaşar. Çocuk bu dönemlerde, annem babam beni sevmeyecek mi endişesini taşır. Bazen kardeşe zarar vermek gibi bir tepki geliştirebilir. Bazen de kardeşini çok sevdiğini gösterir. Anne ve baba, kardeş kıskançlığına inanmaz fakat çocuk, bu çatışma ve güçlük duygusunu aynı anda içerisinde taşıyabilir. Bu durum ''canım çok sıkılıyor'' diyen çocuklarda görülebilir. Uyku sorunları, iştahın az veya çok olması, sürekli yönlendirilme ihtiyacı ve korkular sık görülen durumlar arsında. Üstelik çocuk, kendini güvende hissetmediği için bu durumlar oluşmaktadır. Depresyonun kendisini göstermesi bebekler çok farklı iken büyüklerde de farklılık gösterir. Bebeklerin depresyona girmesinde gözden kaçan fark küçük çocuğun kendini ifade edememesidir. Çocuk sıkıntıyı tek başına yaşamaz. Çocuk bir aile sistemi içinde yaşadığından sıkıntı tüm aileyi etkiler. İşte bu etkilenme sonucunda tüm aile durumu hisseder ve çocuk için yardım almalıdır. Ebeveynler, çocuk uzmanı psikiyatri ve psikologlara müracaat edebilir. Klinik başvurusu da bu şekilde olur. Bebeğin depresyonunda meydana gelen davranış bozuklukları aile tarafından iyi fark edilmelidir. Bu dönemde görülen depresyon daha çok annenin depresyonuyla bağlantılıdır. Çocuklar annelerinin ilgi ve şefkatine, onun kendisiyle kurduğu göz ilişkisine çok muhtaçlar ve o devrede çocuğun isteklerinin zamanında karşılanması, acıkınca doyurulması, altının temizlenmesi gerekir. Üstelik bu faaliyetlerin çocuk ihtiyaç duyduğu zaman yapılması çok önemli. O yüzden orada çocuğun ihtiyaçlarının eş güdümlü olarak karşılanmaması, çocukla anne arasında güvensiz bağlanmanın ortaya çıkmasına neden olur. Bu güvensiz bağlanma, daha sonra çocukta mutsuzluk ve güvensizlik duygularını ve stresi tetikler. Bazı çocuklar annelerine çok yapışır ve çok ağlar. Aslında bu küçük bebeklerdeki anlamsız ağlamaların, anneye çok yapışmanın hatta bazen anneye yapışa bile ağlaması, anne uzaklaşınca bağırması, gelince de sevinmemesi güvensiz bağlanmanın oluştuğuna işarettir. 2'den sonra 4 yaşına kadar olan dönemde çocuk eğer depresyona girmişse çocuğun gelişiminde bir yavaşlama olur. Mesela konuşmasında kararsız kalmalar ya da kekemelikler ortaya çıkar. 2,5 - 3 yaş konuşma gelişiminin hızlandığı dönemdir. Konuşmanın geç gelişmesi, depresyon için bir belirti olabilir. Depresyonda konuşmada yavaşlama ortaya çıktığı gibi, çocuk bu dönemde tuvalet eğitimini de geç kazanır. Bu dönemde, parmak emme ve başka davranış sorunları da ortaya çıkar. O aşamada bir de kardeş doğduysa çocuk için depresyona girme nedeni oluşur. Aile içinde yaşanan çatışma, gerginlik, köklü değişiklikler gibi bütün olaylardan çocuk etkilenir. Yani anne ve babanın yaşadığı duygusal etkileri çocuk aynen alır. Çocuğun çok sevildiğini düşündüğü bir dönemde üzerine kardeşin gelmesi çok şiddetli bir kardeş kıskançlığı yaratır. Bu başlı başına bir travma nedeni olabilir. Dördüncü yaşından sonra yani oyun çağı dediğimiz sosyalleşme dönemde çocuktaki depresyonu aile fark etmediyse depresyon çocukla beraber katmerli olarak büyür. 'Tembel çocuk nasıl gelişiyor?' sorusunun yanıtını bu çağda bulabilirsiniz. Çocuk, oyun oynamayı istemez, başka çocuklara yönelmez, işbirliğine girmez. 4-6 yaş arasında çocuklar, okula başlarken aileden kopmak da istemez. Aslında o esnada aile de çocuğa bağlanmıştır. Yani çocuk ne yapacağını bilemez. Genellikle en basit şekliyle depresyonun çıkma nedeni, annenin annelik rolüyle kendi eşlik rolü ya da mesleki rolü arasında bocalaması ve bunları iyi netleştirememesidir. Çocuk, öğretmene bağlanmaz, arkadaşları ile konuşmaz. Okula başlamaktan korkar ve bu aşamada da 'Okula gitmek istemiyorum' lafını çok duyarsınız. Hatta midesini bulandırır, kendi kendini kusturur. Çocukta regrasyon denilen gerilemeler yaşanır; örneğin alt ıslatmalar başlar. Okula yeni başlayan çocukta tuvalet eğitimi kazanıldığı halde akşamları alt ıslatmalar başlar. Çocuğu psikiyatrisine ya da psikoloğa götürüp bir tetkik yaptırmadığı için aile çocuktaki depresyonu fark etmez. Bu yaşananların kişilik özelliği olduğu ebeveynler tarafından düşünülür. Evde gergin ya da çatışmalı bir ortam varsa çocuk zaten bir şey yapmak istemez. Tembellik denilen şey aslında bastırılmış öfkeden kaynaklanır. Sürekli çatışmalı bir ortamda çocuk için kimse bir şey yapmaz. Çocuk bundan etkilenir. O da bir şey yapmaz ve tembelleşir. Böyle bir durumda çocuğun okul başarısı da düşer. Elbette böyle bir ortamda ders çalışma, motivasyon ya da başarı beklenemez. Bu nedenle tembel çocuk yoktur, uygun olmayan, çatışmalı bir aile ortamı vardır. ocukluk döneminin son bölümünde 11 yaşına kadar böyle sorunlar olabilir. Öğrenme güçlüğü, karşı gelme bozukluğu ortaya çıkabilir. Bu duygular olduğu gibi kalmaz. Olumsuza döndüyse olumsuz olarak ve artarak devam eder. Sonra bu dönemin ardından ergenliğe geçilir. Bu döneme kadar sorunlar çözülmediyse ergenlikte saldırganlığın ve öfke kontrolü bozukluğunun boyutları daha çok artar. Çocuk daha çok sinirli olur. Ergenlik devresinde çocuk, hem ailesinin hem okulun beklentilerini yerine getirmekte zorlanır. Bu dönemde hem içten hormonların baskısı var hem de toplum beklentisi var. Ergenlikteki depresyon aslında bazen gelişimsel olarak da ortaya çıkabilir yani çocuklarda iç ve dış dengenin bozulması oldukça sık görülür. Aile ancak o zaman yardım alır. Aslında çocukta depresyon yavaş yavaş gelişir. Fakat anne-baba çocuğundan dayak yediği zaman çocuğu uzmanlarıyla bir araya getirir. Bu dönemde çok ciddi sorunlar yaşanır. Aile bu sorunla baş etme yolunu bilmiyorsa, bu durum çocukla konuşulamıyorsa bir uzmandan destek alınabilir. Bazı aileler çocuktan pek çok şey bekler. Çeşitli kurslara eğitimlere gönderir. Onu yapsın bunu da yapsın derken çocuğun yaşam enerjisini hiç hesaba katılmaz. Ancak çocuğun dinlenmesine olanak sağlamak da gereklidir. Aile çocukla ilişkilerinde zorlanıyorsa ve çocuk sosyal çevre ile ilişkilerinde güçlük yaşıyorsa yaşıtları ile uyumsuzluk varsa farklılığa hemen müdahale etmesi gerekir. Öncelikle çocukta ne olduğunu , depresyonun olup olmadığını anlamak için bu konuda yararlanılan testler var. Bunlar yapılmalı. Okul ve aile işbirliği içinde olmalı. Çocukta bir değişiklik gözlendiğinde mutlaka önlem alınmalı ve bir uzmana başvurulmalı. Uzmanlar, depresyon geçiren çocukların, gerek okul hayatının gerekse toplumsal yaşantısının olumsuz yönde etkilendiğini, hatta depresyonun çocukların ölümüne neden olabilecek kadar ciddi ve önemli bir ruh sağlığı sorunu olduğunu belirtti. Yapılan çalışmalarda depresyonun, ergenlik döneminden itibaren, kızlarda erkeklere göre daha sık görüldüğü ortaya çıktı. Ancak çocuklarda depresyonun görülme oranlarına bakıldığında ise kızlarda ve erkeklerde eşit oranda görüldüğü belirtildi. Yapılan çalışmalara göre, depresyonun görülme sıklığının okul öncesi dönemde %1.2, okul çağı dönemindeki çocuklarda yaklaşık %2-5 ve ergenlerde ise %4 ile %8 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Dünyaya gelirken her birimiz çevreyi algılamak ve etkileşime girmek için temel bazı yetilerle donatılmış bir şekilde geliriz. Aslında bu donanım bebeğin henüz birkaç haftalıkken dahi yüz yüze etkileşime olan ihtiyacına ve bu ihtiyacının özellikle ebeveyn ile ilişkisindeki yerinin önemine işaret eder. Gelişimine devam eden bir bebek, erken çocukluk ve çocukluk dönemlerinde bağlanma, uyumlanma ve etkileşim ihtiyacı ile büyür. Bu etkileşimler sırasında anne ile bebek arasındaki ilişki çocuğun ilk bakım verenleri ve ebeveynleri ile kurduğu güvenli temas, çocuğun en önemli duygusal ihtiyaçlarına dair temel taşlarını oluşturmada çok önemli bir rol oynar. Çocuğun gelişimsel sürecinde anne ile arasında oluşması beklenen bu temel bağ, çocuğun dış dünyaya karşı güven duygusunun oluşmasında da oldukça büyük bir yere sahiptir. Bu bağın ve beraberinde temel güven duygusunun gelişmediği durumlarda çocuğun beklenen seyirdeki duygu durum tablosu değişime uğrar. Çocuğun gelişimsel dönemlerine göre gözlemlendiğinde, beklenmeyen duygu durum değişimlerinin olması ve beraberinde iletişim problemleri, olumsuz davranışlar, depresif ruh hali gibi görünür belirtiler yaşanması bize çocukluk çağı depresyonunu işaret eder. • Konsantrasyon ve dikkat bozukluğu • Öğrenme güçlüğü • Değersizlik düşünceleri • Kendine güvende azalma • Heyecan • Çabuk ve sık ağlama • Alınganlık • Çevreye ilgide azalma • Yalnızlık hissi • Sevilmediği düşüncesi • Ders başarısında düşme • Uyku bozuklukları • Mutsuz yüz ifadesi • İştah değişiklikleri • Düşünmede yavaşlama • Karar vermede zorluk • Eskiden zevk aldığı şeylerse mutlu olamama • Gelecekle ilgili karamsarlık veya beklentisinin olmaması • Oyun oynamada azalma • Konuşmada azalma • Can sıkıntısı • Çabuk yorulma • Merak duygusunda azalma • Kendine kızma • Kendini beğenmeme • Kolay sinirlenme • Gece korkuları • Alt ıslatma • Sık hastalanma (bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle) (Derlenmiştir.)