Deprem sonrasında psikolojik destek nasıl sağlanır?

🔸 Günlük yaşamı etkileyen, ani biçimde gelişen, dehşet, kaygı ve panik oluşturan, bireyin anlamlandırma yetilerini bozarak kişide iz bırakan durumlar 'travma'olarak tanımlanır. 🔸 Travmatik olaylarda kişilerde genellikle çaresizlik, acı, kafa karışıklığı hissi, olaylar ilgili görüntülerin zihni işgal etmesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Travma kavramının kapsamında tek seferlik olay ve durumlar olabildiği gibi (kaza, doğal afet, ölüm, ameliyat vb.) tekrarlayan olaylar da ( savaşlar, şiddet vb.) bulunabilir. 🔸 Vav TV'de yayınlanan Klinik Psikolog Ayşenur Bayraktar'ın konuk olduğu 'Kendini Bilmek' programında bu hafta 'Doğal afetlerin travmatik etkileri' konusu konuşuldu. 🔸 Bayraktar, afetin zararlarına maruz kalmayan ama afetin yakınında bulunan ya da medya aracılığıyla afete şahit olan kişilerin de bir tür travmaya maruz kaldığından söz etti. 🔸'Şimdi biz deprem bölgesindeysek ve bu duruma maruz kalmışsak herhangi bir zedelenmeye ya da herhangi bir fiziksel yaralanma yaşamamışsak tabii ki biz de şöyle duygular uyanabiliyor.' Sözlerini aktaran Bayraktar, deprem bölgesindeki kişilerin hissetiği duyguları şu şekilde açıkladı: 'Ben bu bölgedeyim, buradayım ve yanı başımda, mahallemde belki ya da alt sokağımda yakın yerlerde insanlar can çekişiyor ya da insanlar bir şeyler yaşıyor diyerek suçluluk duygusu yaşayabiliyorlar. Şimdi buralarda ne yapacağız biliyor musunuz? İlla psikolog olmanız gerekmiyor bizim yardım etme motivasyonumuz da oradaki ihtiyaçlar bağlamında çok güzel bir şey.' En sık karşılaşılan fobi çeşitleri 🔸 Eğer bir depremle karşılaştıysak o bölgenin etrafında evleri yıkılmış insanlar bulunuyor. İlk yapmamız gereken şey o kişilere ihtiyaçlarını sormaktır. 🔸 Psikolojik ilk yardımda ilk başta güvenlik, kişinin neye ihtiyacı olup olmadığını sormak ve sosyal destek mekanizmaları ile ilgili koordinasyonu sağlayabilmek oldukça önemlidir. Eğer biz bu konuda yardımcı olmak istiyor ama ruh sağlığı uzmanı değilsek kişiye ihtiyaçlarının sorulması, konuşmak, dinlemek ve ilgi göstermek ilk etapta yeterli olacaktır. 🔸 Panik anında insanlar genelde ne yaptıklarını bilmezler ve ne söylediklerini anlamlandırmazlar. Buradaki tepkileri sakinleştirerek yönetmek oldukça önemlidir. 🔸 Ruh sağlığı uzmanı olmasak da oradaki kişilerin duygularını ifadesinde yardımcı olabiliriz. 'Şu an ne hissediyorsun? Duygularından bahset biraz, hangi duygular içindesin?' gibi çok zorlamadan kişiye duygularını ifade ettirmemiz lazım ifadelerinde bulunan Bayraktar, bunun iki şekilde gerçekleştiğinden şu şekilde söz etti: 'Böyle durumlarda insanlar ikiye ayrılır, kimileri böyle şok anlarında konuşmamayı tercih eder, susar. Burada dikkat edilmesi gereken şey, bazı insanlar da konuşmayarak kendi duygu düzenlemesini yapar. Böyle zamanlarda kişilerin konuşması için zorlanmaması gerekir.' Zihnin işgali: Takıntı 🔸 Akut dönemde depremzedelerin fiziksel güvenlik ihtiyaçlarının, kalabilecekleri yerin, yemek ihtiyaçlarının karşılanmasının çok önemli olduğunu vurgulayan Bayraktar, bu durumda duyguların ikinci planda geldiğini söyleyerek tavsiye ve nasihattan uzak durmanın bu süreçte oldukça önemli olduğunu aktardı. 🔸 Yaralıların fotoğraflarının paylaşılması da bu süreçte hiç doğru değil. Deprem bölgesindeki kişilerin de mahremiyetini korumamız lazım uyarısında bulunan Bayraktar, psikolojik ilk yardım hakkında şu açıklamalarda bulundu: 'Psikolojik ilk yardımı bir kriz müdahalesi olarak düşünebiliriz. Kriz anında temel olarak kişinin psikolojik ihtiyaçları karşılanır. Kabullenme kriz anından biraz zaman geçtikten sonra gerçekleşir.' *Birincil travma nedir? ↪ Travmaya doğrudan maruz kalan, depremi, sarsıntıyı hissetmiş bu durumun içinde bulunan kişiler birincil travma yaşar. *İkincil travma nedir? ↪ İkincil travmaya maruz kalanlar ise depremin olduğu yerdesiniz, depremde yıkılan binaların içinde değilsiniz fakat yakınlarınız var. *Üçüncül travma nedir? ↪ Üçüncül travma ise medya ve haberler üzerinden, daha çok uzaktan maruz kaldığımız travmaya denir. Burada başka bir canlının yaşam ile ilgili tehdit almasına şahit olma durumu söz konusudur. Bu bizde bizim de başımıza gelebilir duygusunu uyandırırarak kaygı, korku gibi duygusal tepkiler oluşturabilir. Yaşam izlerimiz: Travma 🔸 İkincil ve üçüncül travmaya maruz kalanlarda duygusal tepkiler değişir. Zihin karışıklığı, konsantrasyon bozukluğu görülebilir. Çünkü aklımız afet bölgesinde, bir yerlerde bir şeyler oluyor, önemli ve acil bir durum var. 🔸 Afet durumunun belirsizlik içermesinden dolayı konsantrasyon problemleri, dikkat problemleri, sinirlilik, öfke, kaygılılık hâli, içe kapanma veya çok fazla konuşma isteği oluşabilir. Burada ruh sağlığı açısından önemli olan nokta günlük yaşamla (yani rutinleri devam ettirmekle ), afet hakkında bilgi alma konusundaki dengeyi doğru kurmadır. Travma sonrası stres bozukluğu yaşadığımızı nasıl anlarız? 🔸 İnsanların yoğun stresli bir durum yaşamasından sonra ortaya çıkabilen sendroma travma sonrası stres bozukluğu denir. 🔸 TSSB yaşayan kişilerde uyku problemleri, öfke patlamaları, hafıza problemleri ve duygusal küntlük çok sık görülür. Sosyal yaşama adapte olmak istememe (işe gitmek istememe, ev işi yapmak istememe gibi) hâli yaşıyorsak, sürekli olayla ilgili sahneler, olaylar bir fotoğraf gibi zihnimize geliyorsa travma olmuşuz ve travma sonrası stres bozukluğu yaşıyoruz demektir. *Duygusal küntlük nedir? Duyguların dışa vurumun azalması, hissizlik, toplumdan uzaklaşmak gibi belirtileri olan bir duygu durumudur. Deprem felaketini, Vakıa suresinin yardımıyla anlamak Deprem sonrası yaşanan travmalar çocuklara nasıl yansır? 🔸 Çocuklar için deprem sonrası güvenliklerinin tehlikeye giriyor olması, yaşam için tehdit edici bir unsurdur. Evinin, okulunun, arkadaşlarının evlerinin yıkılabileceği duygusu çocuklarda güvensizlik duygusu oluşturur. 🔸 Çocukları bu konuda bilgilendiriyor olmamız oldukça önemlidir. Çocuğun ihtiyaçlarını sormak, duygularından bahsettirmek gibi. Çocuk duygularını ifade edemez, 'bilmiyorum' derse ona resimlerle ya da oyun aracılığıyla duygularını ifade ettirmeye çalışmak oldukça önemlidir. 🔸 Travma yaşayan çocuklarda çok fazla konuşma, konuyu tekrar tekrar anlatma durumu görülebilir. Böyle durumlarda anlatmayı kesmemeli, konuyu geçiştirmeye çalışarak üstünü kapatmamalıyız. Hafızamızdaki taze yaralar: Depremler 🔸 Çocuğa seni tanıyorum, anlıyorum, senin yanındayım mesajlarını verebilmek çocuğun yaşadığı güvenlik tehdidini en aza indirecektir. 🔸 Çocukları deprem ile ilgili medya paylaşımlarından uzak tutmalı, depremle ilgili haberler yayınlayan televizyonun gün boyu açık olmamasına dikkat etmeliyiz. Çünkü çocuklar özellikle 6 yaş öncesinde ölüm, kayıp soyut gibi kelimeleri anlamlandırmada sorun yaşarlar. 🔸 Bazı çocuklar duygularını fiziksel şikayet olarak ifade eder. Karın ağrısı, baş ağrısı, yeme bozukluğu gibi şikayetler bu süreçte artar. Çocuk burada duygusal bir karmaşa yaşıyor ve bunu kendi dilince bedeniyle ifade etmeye çalışıyor. Doğal afetlerden sonra kayıp ve yas süreci 🔸 Yas içinde birçok süreci barındırır. İlk şok evresi var, bunun süresi kişiden kişiye değişir. Gerginlik olabilir, kişiler olay hiç yaşanmamış gibi bu konuyu konuşmak istemeyebilir. Böyle durumlarda 6 ay en fazla 1 yılı aştıktan sonra günlük yaşam işlevselliğinde sıkıntı yaşıyorsanız psikolojik yardıma ihtiyacınız var demektir. 🔸 Yas dönemindeki kişiler için uyku düzenlerine dikkat etmek, rahatlamak için banyo ve nefes egzersizleri yapmak, rutinlere devam etmek de oldukça önemlidir.