İnsanı yiyip bitiren his "kıskançlık"

📎 Kıskançlık, hayatımızı etkileyen, ilişkilerimize zarar veren olumsuz tutumların başında yer alır. Her yaştan ve cinsiyetten insanı etkisi altına alabilir; kişilerin hayatlarını çıkmaza sürükleyebilir. Tam da bu sebeple kıskançlığın tam olarak ne anlam ifade ettiğinin doğru biçimde anlaşılması büyük önem arz eder. Kıskançlık bazı insanların sadece düşüncelerindedir. Bir duygu hissetmezler, olayın veya kişinin üzerinde çok durmazlar. Bu düşünce hali duyguya geçtiği zaman rahatsızlık hissi başlar. Kişi karşı tarafa bakar ve kendisine yönelik bir algı çıkarır. 📎 'Mutluluğu engelleyebilecek, kişiyi sürekli rahatsız biri haline dönüştürecek bu olumsuz tutum nedir, ne şekilde karşımıza çıkar, bununla nasıl baş edebiliriz' gibi merak edilen soruları, VAV TV'de 'Kendini Bilmek' programında cevaplayan Uzman Klinik Psikolog Ayşenur Bayraktar'dan, sizler için önemli bilgileri derledik. Kıskançlığın yalnızca çocukluk çağında yaşanan veya duygusal ilişkilerde görülen bir problem olarak değerlendirildiğini söyleyen Ayşenur Bayraktar; aslında bu duygunun; bireylerin sevdiği bir kişiye güvenmemesi, onu veya bir özelliğini başkaları ile paylaşmak istememesi sonucunda ortaya çıktığını belirtir. Kıskançlık ve haset mutsuzluktur ♦️ Durağan halinden farklı olarak etrafında soyut bir tehdit hisseden kişinin psikolojik olarak kaybetme korkusuyla yüzleştiğini söyleyen Psikolog Bayraktar, bu durumun insanda kıskançlığa sebep olduğunu ekleyerek; 'bir çocuğun, annesi başka bir çocukla ilgilendiği zaman huysuzluk çıkarması; bu durumla karşılaşır gibi olduğunda aynı hırçınlığı göstermesi buna örnektir, der. Çünkü annesinin ona karşı olan ilgisinin azalacağını, onu kaybedeceğini düşünen çocuk annesini paylaşmak istemez ve böyle bir çözüm üretir. ♦️ Kadın ve erkeklerin ilişki başlarında test amaçlı bu yola başvurduklarının akademik olarak analiz edildiğini söyleyen Bayraktar, bu durumun eşin sevgisinden emin olmak, ilişkiyi güvenceye almak gibi hedefleri olduğunu söyler. ♦️ Kıskanan insan, bir nevi konfor alanına çekilir. Çünkü ortada sadece eleştiri vardır ve kıskandığı durumu kendine uyarlamak külfetli gelir. Bu sebeple sadece konuşmak ve eleştirip kötü düşüncelerle dolmak tercih edilir. Kıskançlık, olay karşısında uğraşmak istememenin bir bahanesidir. ♦️ İmrenmek veya gıpta etmek ne kadar kıskançlık gibi gözükse de aslında en masum duygulardan biridir. Hatta kıskançlık boyutuna ulaşmadığı zaman psikologlar tarafından sağlıklı bir düşünce yapısı olarak kabul edilir. Karşı tarafın sahip olduğunu kötülemeden, olayın güzelliğini kabullenerek, bireyin o durumu kendisinde de isteme halidir. Olumsuz bir düşünce içermediği sürece kişiye ve etrafa bir zararı yoktur. ♦️ Haset etmek ise tehlikeli bir kıskançlık alt durumudur. Hissedilen duygu direkt karşı tarafı hedef alır. Amaç kişiyi yıkmaktır, 'Onda neden var? Bende yoksa onda da olmasın.' şeklinde karşımıza çıkar. ♦️ İnsanın kendi duygularını her zaman kontrol altında tutmasının mümkün olmadığını belirten Bayraktar, kıskanmanın aslında olağan olduğunu fakat dengeli olmak gerektiğini söyler. Düşüncelerimiz beslendikçe çoğalır, sonrasında takıntı durumuna gelerek sağlıksız bir hal alır. Kıskançlık ve haset yıpratır 📍 Kıskançlık, kardeş kıskançlığı olarak da karşımıza çıkar. Anneyi veya babayı paylaşmak her çocuk için zor bir süreçtir. Bir kardeşi olacağını öğrenen çocuk, alıştığı düzenin bozulacağına, ona karşı gösterilen sevgi ve ilginin azalacağına inanır ve kıskançlık gösterir. Bu durumla karşılaşmamak için ailelere belli başlı görevler düşer. Ebeveynler kardeşler arasında kıyaslama yapmaktan kaçınmalıdır. Takım oyuncuları gibi iki tarafa da eşit davranmalıdır. Buradaki amaç, kardeşler arasında takım ilişkisi kurmaktır. Kardeş ilişkilerini güçlendirici şeyler yapılmalıdır. Örneğin; yeni doğan bebeğe gösterilen ilgi, ablaya, abiye de gösterilmelidir. Ve en önemlisi, bir problem yaşandığı zaman durum çok büyük olmadığı sürece kardeşlere karışılmamalıdır. Çocuklarda kıskançlık ve kardeş rekabetinin yararları ♦️ Duygusal ilişkilerin bir parçası olan kıskançlık eşler arasında da sorun teşkil eder. Hayatında bulunduğu kişinin tek olması gerektiğini düşünen birey, bunun aksini hissettiği zamanlarda karşı tarafın sevgisinde azalma olduğu kanısına varır. ♦️ Bunun önüne geçmek için kişinin kendini sorgulaması gerekir. 'Tek ve biricik olmak ne kadar olasılıklı, kişi ilişkilerde ne kadar akılcı düşünceleri benimsemiş?' 📍 Önceki yaşantısında aldatılma, ayrılık gibi güven kırıcı olaylar yaşayan bireylerin kaybetme korkusu daha fazla olacağı için sağlıksız boyuta ulaşan kıskançlıklar hissedebilir. 📍 Toplum ve çevre şartları da kıskançlık duygusunu tetikler. Örneğin; yeni evlenen çiftlerin çeyizlerini gelen misafirlere göstermeleri… Aslında arka planına bakıldığında kıskançlığı tetikleyecek, buna sebebiyet verecek bir davranıştır. Evlilikte Kıskançlık 📍 Kıskançlığı tamamen algılamak maalesef ki mümkün değildir. Karşı taraftan iltifat duyan bir insan, eğer öz güveni düşük ise bunu bir ima olarak algılayabilir veya iltifatın yalan ya da samimi olmadığı kanısına varabilir. Aslında iltifatta bulunan kişinin aklında kötü bir düşünce yoktur ama sağlıklı düşünemeyen kıskanç birey bunu algılayamaz. Bazen de bu tam tersidir. İltifat alan kişi bunu saf ve içten değerlendirir ama karşı tarafın amacı tamamen farklıdır. Bu sebeple kıskançlığı algılamak maalesef ki her zaman mümkün değildir. Onaylanma ihtiyacı ve kıskançlık bambaşka duygulardır. Kişi bazı durum ve davranışları çevreden onay gördüğü için beğenir ve kendisinde de olmasını ister. Bu oldukça temiz ve sağlıklı bir durumdur. Kıskançlıkla karıştırılmamalıdır. Aranılan değil var olan duygu: Mutluluk ♦️ Bazı insanlar anlatmayı çok sever. Kişinin anlatmasının amacı kıskandırmak mı yoksa paylaşmayı sevmesi mi anlamak için anlatıcının empati kurup kuramadığına dikkat edilmeli. ♦️ Örneğin; muhabbet sırasında kendi yaşantısından bahseden bir kişi sonrasında sizin hakkınızda da olan gelişmeleri soruyor, aldığı cevapların güzelliğinden memnun kalıyor, ardından sizi de övüyorsa, o bireyle yaşadığınız karşılıklı iletişim sağlıklı ve güvenlidir. Empatinin olmadığı, iletişimde karşı tarafın dinlenmediği yerde kıskançlık belirir. Sohbetteki amaç rekabetin tetiklenmesi ve kargaşa ortamının oluşmasıdır. Kişiler bu durumlardan zevk alır ve hatta dedikodu da bu şekilde ürer. ♦️ Kıskanan bireyler, duygularının farkına vardıkları anda bir adım atmış olurlar. ♦️ Birey, kıskandığı veya kıskandırıldığı kişiye baktığında kıyaslama yapmaktan kaçınmalı, intikam çatışmasına girmemeli, ilişkisine verilen saygıyı sorgulamalıdır. ♦️ Karşı taraftan gelen her davranışı kişiselleştirmemelidir. 'Bunun böyle olmasının sebebi, benim bir şeylerde eksik olmam...' gibi… ♦️ Meşguliyetlerini arttırmalıdır. Bir insanın ne kadar boş vakti olursa o kadar çok düşünür. Bu sebeple uğraşacak, kıyaslayacak durum ve olaylar arar. Başkalarıyla kıyaslamadığımızda, rekabete girmediğimizde, kendimizin de iyi yönlerini görebildiğimizde kıskançlık duygumuz azalır. Kıskançlık da, boyutu tamamen kişinin kendi elinde olan bir durumdur. 📍 Bayraktar, kıskanılan kişinin bu durumdan rahatsız olduğu anda nasıl tepki vermesi gerektiğini şöyle anlatıyor: 'Karşımızdaki kişi kıskançlığına bağlı olarak bizden belli başlı isteklerde bulunuyor, bizim yaşam şartlarımızda değişiklik talep ediyor ise bu durumu inatlaşarak veya tartışmaya girerek çözemeyiz. Yapmamız gereken 'Bu sana ait özel bir duygu, senin kafanda kurduğun sağlıksız düşüncelerin. Bu duyguyla nasıl baş edeceğini veya bu duyguyla neler yapacağınla ilgili ben sana kendi hayatımı değiştirerek yardımcı olamam.' şeklinde karşı tarafla konuşmaktır.' ♦️ Türkçedeki 'kıskançlık' kelimesi, olumsuz olan 'haset'ten olumlu sayılan 'gayret'e kadar oldukça geniş bir çağrışım zenginliğine sahiptir. ♦️ Ancak dini metinlerde kıskançlık anlamında kullanılan Arapça gayret kelimesi 'kişinin kendi mahremini koruması yönünde gösterdiği aşırı duyarlılık, izzet-i nefsine, şeref ve namusuna zarar verecek durumlardan sakınıp korunmasını sağlayan duygusal tepki' manasına gelir. ♦️ Kıskançlık, makul ve ılımlı ölçüde tutulması şartıyla gerekli olan bir tepkidir. Bir kimsenin kendine ait olan bir hak ve menfaati başkasından kıskanması haset değil gayret olarak nitelendirilir. Çünkü bu tabii ve fıtrî bir eğilimdir. Aranılan değil var olan duygu: Mutluluk ❕ Haset eden, Allah'ın (cc) yaptığı taksim ve takdire rıza göstermiyor; O'nun iradesine karşı geliyor demektir. Çünkü haset eden, O'nun gizli olan hükümleri ile mülkünde gerçekleştirdiği adalete kızmış, onu çirkin bulmuş olur. Bu ise imanının zedelenmesinden başka bir şey değildir. 'Haset ve kin, tıraş eder; ama saçı değil, dini tıraş eder.' (Hadis-i Şerif) ♦️ Peygamber Efendimiz (sav) yapılmaması gereken davranışların içinde kıskançlığı da saymıştır: 'Zandan sakınınız. Çünkü zan, sözlerin en yalan olanıdır. Başkalarının konuştuklarını dinlemeyin, ayıplarını araştırmayan, birbirinize karşı öğünüp böbürlenmeyin, birbirinizi kıskanmayın, kin tutmayın, yüz çevirmeyin. Ey Allah'ın kulları! Allah'ı size emrettiği gibi kardeş olun.' ♦️ Kıskançlık duygusunun nasıl bir hastalık olduğunu daha iyi anlayabilmek için Peygamberimiz (sav) zamanından bir örnek verelim. Hz. Peygamber (sav) zamanında yaşayan Yahudiler, bugünküler gibi iyilik ve güzelliklere kendilerini layık görüyorlardı. Son peygamber geleceğini biliyorlar ama onu kendi içlerinden bekliyorlardı. Durumun böyle olmadığını gördükleri zaman (haşa) Hz. Muhammed (sav)'e peygamberliği, Araplara da iman ve İslâm'ı yakıştıramadılar. Hem Kureyş kabilesini hem de Arapları, peygamberlik onlara geçti diye çekemediler ve kıskandılar. Ve hala bu duyguları devam etmektedir. 'Yoksa onlar (Yahudiler), Allah'ın lütfundan verdiği şeyler için insanları kıskanıyorlar mı?' 📌 Zekeriya (as) Allah'ın (cc) şöyle buyurduğunu haber vermiştir: 'Kıskanç kişi nimetime düşman, hükmüme kızan ve kullarım arasında yaptığım taksimata rıza göstermeyen biridir.' (İhya-u Ulumiddin) 📝 Kıskançlıktan kurtulmak için kıskanılan kişiye hediye gönderilmeli, nasîhat vermeli, onu medhetmelidir. Ona karşı tevâdu' (barış) göstermelidir. Onun ni'metinin artmasına dua etmelidir. (Kütüb-i Sitte) 📝Haset eden kimse sürekli, Allah'ın kendi lütfundan vermesi için dua etmelidir. Çünkü O, kendisi için hayırlı olan şeyi verir ve O her şeyi bilendir. (Tefhîmül Kur'ân) 📝 Kıskançlığın tedavi yollarından biri de selamlaşmaktır. Çünkü selamlaşmak, Müslümanlar aleyhinde dilini konuşmaktan, kalbini kötü düşünmekten ve kıskançlık duygusundan alıkoymayı da beraberinde getirecektir. Her durumda görüşüp konuşmayı, sonuçta anlaşmayı ve bütünleşmeyi sağlayacaktır.