Kardeşler arasındaki farklılıklara ortak tavırlar

Her çocuk aynı olmadığı gibi, her engelli çocuk da aynı değildir ve hepsinin kendine göre becerileri, yetenekleri ve özellikleri vardır. Onlar da belirli bir hayat kalitesine sahip olarak hayattan keyif alma ve çevreleriyle mutlu bir ilişki kurabilme becerisine sahiptir. Hayat kalitesi yalnızca becerilerle belirlenemez; çocuğun ne kadar keyifli zamanlar geçirebildiği, kendini ne kadar güvende hissettiği ve her şeyden de öte herkes gibi ve en az herkes kadar sevilebilir bir varlık olduğunu hissetmesinden geçer. Bu nedenlerle, ebeveynler her çocuğun farklı olduğunu unutmadan kendi çocuklarının pozitif yönlerine odaklanmaya özen göstermelidir. Çocuklarının bir engeli olduğunu öğrenen bir aile öncelikle kayıpla beraber gelen bir keder hisseder. Bunun içerisine şok, inkâr, öfke, suçluluk, üzüntü gibi duygular da dâhil edilebilirken tüm bunların beraberinde neden bunun kendi çocuklarının başına geldiğine dair bir sorgulama ve isyan söz konusu olabilir. Bu durumun kendi hataları ya da suçları olduğunu düşünebilirler. Herkes sağlıklı bebeklere sahipken bu aileler için engelli bir bebeğe sahip olmak bir başarısızlık gibi görünebilir. Çevredeki diğer sağlıklı bebekleri ve onların ailelerini kıskanabilirler. Geleceğe dair büyük bir belirsizlikle birlikte öyle yoğun bir çaresizlik hissi baş gösterebilir ki bazen bebeklerini bırakıp kaçma istekleri dahi oluşabilir. Mükemmel bir bebek beklerken bu bebeğin kendilerine ait olmadığına inanmak isteyebilirler. İnsanların tepkisinden, önyargılarından ve bu durumla nasıl başa çıkacaklarından korkabilirler. Engelli bir çocuğa sahip olan bir aile için belki de en zor olanı yaşam boyu tekrarlayan kayıplarla yüzleşme durumudur. Bu süreçte anne ve babalar hüzünleri ve kederleri hiç bitmeyecek gibi hissedebilirler. Ancak zaman içerisinde bu durumu anlamlandırabilmeye ve yaşamlarının, kendi gerçekliklerinin bir parçası olarak kabul edebilmeye başladıklarında yavaş yavaş rahatlayacaklardır. Ebeveynlerin böyle güç bir durumla nasıl başa çıktıkları stresli durumlara ve genel olarak sorunlara yaklaşım tarzlarıyla birebir ilintilidir. Çözüm odaklı bir başa çıkma mekanizmasına sahip olan ve davranışlarını sorunlu duruma göre modifiye edebilen kişilerin bu konuda daha başarılı olabildikleri görülmektedir. Engelliliğe dair bakış açısını esnek tutabilen ve çocuklarının özgürleşmesine destek olan, takım şeklinde hareket eden ebeveynlerin bu durumla çok daha rahat başa çıkmaları mümkündür. Tıpkı diğer zor yaşamsal durumlarla karşılaşıldığında olduğu gibi ebeveynlerin bu durumu nasıl anlamlandırdığı, bu konu hakkında kendilerine yaptıkları açıklamalar çok belirleyicidir. Özellikle annenin psikolojik anlamda kendini ne kadar iyi hissettiğinin anlamlı derecede önemli olduğu görülmektedir. Yakın akrabalardan ve yakın çevreden görülen destek, çocukla kurulan ilişki ve onun yaşam kalitesi, ebeveynlerin inanç sistemleri ve bu durumun iş ya da özel hayatlarına ne kadar etki ettiği de baş etme şeklini belirleyici diğer önemli faktörler olarak sıralanabilir. Eşler açısından bakıldığında ise, bu konuda yapılan birçok araştırma engelli bir çocuğa sahip olan çiftlerin boşanma ihtimallerinin sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlere oranla daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Zira engelli bir çocuğa sahip olmak evlilik ilişkisinin sağlamlığını da bir nevi test edici nitelikte, er şekilde ilişki açısından süregelen bir stres faktörüdür. Bütün enerji ve yatırımın engelli çocuğa yapılması riski diğer ilişkilerin zora girmesine ve diğer aile bireyleriyle ilişkilerin zorlanmasına sebep olabilir. Bu anlamda en çok zorlanan grupta engelli bir kardeşe sahip ailenin diğer çocukları sayılabilir. Anne ve babalar, diğer çocuklarına yeni doğacak olan kardeşlerini anlatırken daha yavaş gelişeceğini söylemeli ve yaşanacakları durumları saklamadan anlatmalıdır. Yaşanacak olan olayları tercih meselesi olarak değil de yaşanması gereken normal bir durum olarak anlatılması gerekir. Siz ebeveyni olarak durumu ne kadar çabuk kabullenirseniz ve davranışlarınızı pozitif hale getirirseniz; aile ve çevre etkisi o kadar olumlu olacaktır. Eğer siz çocuğunuza kendisinin sevilmediğini ya da dışlandığını hissettirirseniz, aynı şeyi onlar da sergileyecektir. Özel gereksinimi olan çocuğunuzun ihtiyaçları diğerlerine göre bir kat daha fazla olacağından dolayı onunla daha çok ilgilenmeniz normaldir. Ancak, bunu diğer çocuklarınıza güzel bir dille anlatmak, kardeşlerin birlikte hareket etmesini sağlamak ve rahatsızlığı olmayan çocuğunuzun da tıpkı diğer kardeşi gibi her koşulda yanında olacağını hissettirmeniz çok önemlidir. Ancak, burada dikkat etmeniz gereken en önemli husus, özel çocuğunuzun fiziksel ihtiyaçlarını diğer kardeşlerine çok sık yaptırmamanızdır. Aksi halde ilgilenmekten sıkılıp ondan uzaklaşmasına neden olabilir. Farklı ihtiyaçları olduğu için engelli çocuklar, ailedeki diğer çocuklardan daha fazla dikkat çeker. Engeli olmayan kardeşler, genellikle bağımsız hale gelir ve kendi kendilerini yönettikleri için ebeveynlerinden ekstra dikkat talep etmezler. Ancak kardeşler gerginliği içlerinde taşır ve ebeveynlerine hissettirirler. Kardeşler arası eşit zamanı hedeflemek gerçekçi olmayabilir. Burada yapılması gereken ek ihtiyaçları olan çocuk için tıbbi bir randevu planladığınız gibi, her gün diğer çocuklarınıza ait zamanlar planlayın. Kardeşlere ayıracağınız zaman, vaktin büyük bir kısmını oluşturmak zorunda değil. Ancak, düzenli ve tutarlı olmak zorunda. Önemli olan, diğer çocuğunuzla bağlantı kurabileceğiniz vakitler. Bu 20 dakika ya da bir saat de olabilir. Zamanı ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişime bağlı. Yani çocuğun kendini önemli hissetmesi. Bu vakitlerin aynı zamanda önleyici bir tarafı var. Kendi sorunlarını en aza indirgemeye çalışan çocuk, yanında ailesinin desteğini görerek endişeleri içerisinde kaybolmaktan da kurtuluyor. Çocuklar, özellikle engelli kardeş nedeniyle ebeveynleri açısından önemlerini yitirdikleri kaygısıyla kıskançlık hissedebilirler. Bu durum normal gelişim gösteren kardeşin ebeveynlerinin dikkatini çekebilmek için okulda ve evde davranış problemleri sergilemeye başlaması olarak kendini gösterebilir. Normal gelişim gösteren çocuğun, engelli bir kardeşe sahip olması doğal olarak kızgınlık duymasına neden olacaktır. Engelli çocuğun anne babanın aşırı ilgisine gereksinimi, engelli çocuğun özel ihtiyaçlarının aile üyelerinin belirli etkinliklere ve tatillere katılımına sınırlar getirmesi, engelli kardeşin özel tedavi ve terapileri nedeniyle aileye getirdiği maddi yük, büyük kardeşlerin zihinsel engelli kardeşlerin bakımından sorumlu olmaları ve engelli kardeşe sahip olmanın getirdiği sosyal zorluklar normal gelişim gösteren kardeşlerde kızgınlık duygularına neden olabilir. Engelli çocukların kardeşleri, zorunluluk gereği, son derece sorumlu ve yararlı çocuklar haline gelir. Ebeveynleri tarafından bazen gerçekte olduğundan daha yetenekli olarak görülürler. Ebeveynler olarak engelli kardeşlerine ek bakım sağlamak için kardeşlere güvenmek cazip olabilir. Ancak bu onları çok erken büyütmeye zorlayabilir. Bu ekstra sorumluluk yeteneğine sahip görünseler bile, hayatlarının bu yönü düzenli olarak incelenmeli, yaşlarına göre neyin uygun olup neyin olmadığı tespit edilmelidir. Çoğu insan engelli insanlara gerçekten nazik bir şekilde davranırken bazı insanlar için maalesef bunu söyleyemeyiz. Engelli bir çocuğun ebeveynleri büyük olasılıkla bu tip durumlarla karşılaşmışlardır. Ebeveynlerin unutmaması gereken bir nokta var. Sizler kadar kardeşler de yabancılardan gelen tepkilerle başa çıkıyorlar. Engelli kardeşlerini sevdikleri kadar tepki veriyorlar ve bu bazen şiddetli öfke durumuna da geçebiliyor. Engelli çocuklar ailenin birer hediyesidir. Engelli bir çocuğun kardeşi olmak da birçok hediyeyi yanında getiriyor. Ebeveynlere düşen görev de planlanan zamanlarda kardeşlerin duygu deneyimlerini artırmak. Birlikte paylaşacakları güzel vakitlerde, kısıtlı zaman ve mekanlar olmadan duygularını içselleştirebilmeleri ve güzel vakitler biriktirmeleri kardeşleri birbirlerine bağlayacaktır. Şüphesiz, engelli bir çocuğun kardeşi, akranlarından daha fazla empati ve şefkat geliştirecektir. Çünkü onlar ilk elden farklı insanların mücadelelerine tanık oluyorlar. Bu durum da toplumlar için büyük bir hediye demek. Üstelik kardeşler sevgi dolu ve sevecen olma eğilimindedir. Bu da dünyada sevginin çoğalması demek. Ek ihtiyaçları olan çocukların aileleri ekstra baskılar ve zorluklarla karşı karşıyadır. Melbourne Üniversitesi'nde yapılan çalışmaya göre, duygusal refah seviyesine dönmek için esneklik, olumsuz olaylar, zor durumlar, zorluklar veya sıkıntılarla karşılaştıktan sonra 'başa çıkmak için yeteneği' veya 'geri sıçrama' olarak tanımlanır. Engelli bir çocuğun kardeşi olmak da yaşam boyunca her durumla baş edebilme kapasitelerini artıracak direnç geliştirmesini sağlıyor. Kardeşler sadece şefkat, empati ve esneklik geliştirmekle kalmaz; bunların yanında kapsayıcı topluluklar için savunmaya devam ederler. Okullarında, spor kulübünde veya daha sonra işyerinde bu kardeşler, saygı, kapsayıcılık ve anlayış için sürekli olarak savaşanlardan olup ayrımcılığa meydan okuyacaklar. (Derlenmiştir.)

Kardeşler arasındaki farklılıklara ortak tavırlar

HER ENGELLİ ÇOCUK AYNI DEĞİLDİR