Stockholm Sendromu: Rehine krizlerinde psikolojik bir fenomen

🔸 Bu terim, tarihte ilk kez 1973 yılında Stockholm'deki Kreditbanken adlı banka soygununda yaşanan bir olayın ardından ortaya çıktı. Jan-Erik Olsson adlı bir kişinin 4 banka görevlisini (3 kadın 1 erkek) rehin aldı ve polislerden bazı şartlarını yerine getirmesini istedi. 🔸 Soyguncu Jan-Erik Olsson'ın taleplerini öğrenmek için iletişime geçen arabulucu, Olsson'un taleplerinin yüklü miktarda para, birkaç mühimmat, cezaevindeki bir arkadaşının bankaya yanına getirilmesi ve bankanın önünde kendilerini hazır bekleyen bir araba bulundurulması şeklinde bir dizi taleplerini iletti. Jan-Erik Olsson'un söylemine göre, eğer talepleri yerine eksiksiz getirilirse, bu arabaya arkadaşıyla birlikte binip gideceğini söyledi. İTAATKARLIĞIN PSİKOLOJİSİ: MİLGRAM'IN DENEYİ 🔸 Polis, tüm bu şartların sağlanacağını belirterek cezaevinde tutuklu olan arkadaşını hücresinden çıkararak bankaya getirdi. Daha sonra, bankanın önüne onlar için istedikleri araba getirildi. İstedikleri miktarda parayı da kendilerine teslim etti. Ancak bu şartların yerine getirilmesine rağmen bir problem vardı ortada. Jan-Erik Olsson, arkadaşını ve paraları alıp kaçamıyordu; çünkü polis bankanın etrafına kurduğu kuşatmayı kaldırmamıştı. 🔸 Polis departmanının, soyguncunun tüm istekleri yerine getirmesine rağmen kuşatmayı kaldırmamasının amacı bugün hala bilinmezken soyguncu Jan-Erik Olsson'un bu basit tuzağı farketmesi hiç de zor olmamıştı. 🔸 Jan-Erik Olsson, polislerin kuşatmayı sürdürmeye devam ettiğini görmesinden sonra polisin bankanın içine bir şekilde müdahale edeceğini tahmin etti. Olsson'ın bu tahmini doğru çıktı. Bankada, polis tavanı delerek içeri girmeye çalıştı. İki soyguncu, polisin gaz kullanacağını öngörerek bir rehineyi ip ile tavana astılar; ancak rehine, ayakları yere değdiği için bir türlü ölmedi. Soyguncular, durumu açıklamak için şu zekice gerekçeyi sundular: Polis gaz kullanırsa, rehine uyuyakalacak ve artık ayakları yere değmeyeceğinden boğularak ölecekti. Bu zekice planı polise söylediler ve polislerin içeriye bu şekilde bir müdahale yapmasının önüne geçtiler. 🔸 Önceleri bu kuşatmanın birkaç saat süreceği tahmin edilirken kuşatma tam 6 gün boyunca sürdü. Altıncı günün sonunda, polis içeriye girdiğinde soyguncular silahlarını bırakarak teslim oldular. Polisler soyguncuları etkisiz hale getirmek için yaklaştığı sırada, şaşırtıcı bir şekilde rehineler, kendilerini soyguncuların önüne atarak siper ettiler ve polisin soyguncuları vurmasına engel olmaya çalıştılar, ve aynı anda 'Sakın onlara ateş etmeyin!' diye bağırdılar. TRUMAN SHOW SENDROMU NEDİR? 🔸 Soyguncuların tutuklanmasının ardından, sorgulamalar esnasında birbiri ardına garip bilgiler gelmeye başlamıştı. Soyguncuların bankada rehin aldığı rehinelerden biri olan Elizabeth Smart'ın, bankada rehin olarak tutulduğu bir noktada kaçma şansı olduğu halde, kendi tercihiyle kaçmayıp bankada kalmayı tercih ettiği öğrenildi. 🔸 Bu durumun ilginçliği tartışılırken daha ilginç bir gerçek gün yüzüne çıktı. Olayların sona ermesinin ardından bile rehineler, soygunculara sürekli destek verdiler. Mahkemede ifade vermekten kaçındılar; hatta kendi aralarında para toplayarak soyguncuların mahkeme masraflarını karşıladılar ve hapishanedeyken sık sık onları ziyaret ettiler. 🔸 Yıllar sonra, History Channel'da yayınlanan bir belgeselde rehinelerden biri, şunları dile getirdi: 'Soyguncu beni öldürmeyeceğini, sadece bacağımdan vuracağını söyledi. 🔸 Stockholm Sendromu, bir rehine ya da mağdur ile onların kaçıran veya alıkoymaya çalışan kişi arasındaki karmaşık bir psikolojik ilişki durumu tanımlar. 🔸 Bu sendrom, rehin alınmış veya alıkoyulmuş kişinin, kendisini kaçıran kişiye duyduğu sempati veya empati hissiyle karakterize edilmektedir. 🔸 Genellikle rehinelerin kurtarılmasından sonra bile kendilerini kaçıranlarına karşı olumlu duygular beslemeleri veya onları savunmaları bu sendromun en bilinen davranış tepkilerinden biridir. 🔸 Stockholm Sendromu, psikolojik bir savunma mekanizması veya travmatik bir tepki olarak açıklanmıştır, ancak tam nedenleri hala tam olarak anlaşılamamıştır. KUSURSUZLUK SANRISI: ÖRDEK SENDROMU 🔸 Stockholm Sendromu'nun en temelde 4 bileşeni üzerinde durulur, onlar şöyledir: 1- Bir rehinenin onu esir alan kişiye karşı olumlu duygular geliştirmesi. 2- Rehine ile onu esir alan kişi arasında önceden bir ilişki olmaması. 3- Rehinelerin polis ve diğer yetkililerle iş birliği yapmayı reddetmesi. 4- Kurban, saldırganla aynı özgürlüğe sahip olduğunda, rehinenin kendisini esir alan kişinin insanlığına olan inancı ve onu bir tehdit olarak algılamayı bırakması. 🔸 Stockholm sendromu, ABD'de psikiyatrik hastalıkların ve bozuklukların teşhisi için temel referans kaynağı olan Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, yani DSM tarafından tanınmayan bir sendromdur. Bu, temel olarak tutarlı bir akademik araştırma zemini eksikliği nedeniyle gerçekleşmektedir. Stockholm sendromu nadir bir olgu olarak kabul edilir; FBI verilerine göre, rehine kurbanlarının yaklaşık %8'inde Stockholm sendromu belirtileri görüldüğü tespit edilmiştir. GÜCÜN KARANLIK TARAFI: STANFORD HAPİSHANE DENEYİ'NİN ÖĞRETTİKLERİ Editör Yorumu 🔵 Stockholm Sendromu, mağdurların cellatlarına karşı geliştirdiği duygusal bağ ile açıklansa da bu ilişki aslında tek yönlü değildir. Mağdur, hayatta kalma içgüdüsüyle yakından ilişkili bir savunma mekanizması geliştirir. Hayatta kalma içgüdüsü, insanın yaratılışsal olarak en temel dürtülerinden biridir, bu nedenle kurban, bu içgüdünün gerektirdiği iş birliğine razı olur. Esir alan kişiyle olan ilişkisinde, onunla duygusal bir bağ kurarak hayatta kalabileceğine inanır. Bu bağ aynı zamanda, rehin alan kişinin de rehin aldığı kişiyle duygusal bir bağ kurmasına neden olabilir, zira her konuda uyumlu olan bir rehineye doğrudan zarar vermek pek olası olmayacaktır. Pragmatist bakış açısıyla düşünüldüğünde, Stockholm Sendromu, mağdurun travmayı atlatma yeteneğini artıran olumlu duygular geliştirmesini sağlar. Bu durumda, birey o kadar travmatik bir deneyim yaşar ki, içinde bulunduğu yoğun stresi azaltmanın tek yolu, esir tutanla kurduğu olumlu ilişkidir. Stokholm Sendromu'nun ortaya çıkışı olarak bilinen tarihi banka soygunundaki soyguncu Jan-Erik Olsson, bu tuhaf ilişki durumunu bir röportajında şu şekilde ifade eder: 'Rehinelerin hatasıydı. Onlara söylediğim her şeyi yaptılar.