Filistin sinemasının tarihi

FİLİSTİN İLE İLGİLİ İLK FİLM 🔸 İlk film yapımcıları ve sinema tarihini başlatan Lumiere Kardeşler, çektikleri ilk filmden iki yıl sonra Filistin'e gelir. 1896 yılında 'Kutsal Topraklar' isimli filmi yapan kardeşler, böylece Filistin'de sinema çalışmalarını başlatır. 🔸 Osmanlı Dönemi'ndeki Filistin'i gösteren yapıtta Yafa, Beytüllahim ve Kudüs'teki günlük yaşama dair görüntüler yer alır. Tarihi belge niteliği taşıyan yapım, 9 dakikadan oluşur. FİLİSTİN'DE İLK SİNEMA SALONLARI 🔸 Filistin toplumunun sinema ile buluşması 1920'li yıllara tekabul eder. 1930'lu yılların başından itibaren de özellikle Filistin'in önemli şehirlerinde sinema salonları açılır. 🔸 Sinemaya dair ilk hukuki düzenleme 1929'da yapılır. Hükümet, çıkardığı sinema yasası ile gösterilen filmlerin halkı olumsuz etkilediği gerekçesiyle sansür uygular. FİLİSTİN'DE GÖSTERİLEN İLK FİLMLER 🔸 Filistin'de sinema, ilk dönemlerde pek tercih edilmez ve yaygınlaşmaz. Bunun nedeni, sinema salonlarında genellikle Mısır yapımı filmlerin gösterilmesidir. Müzikal, komedi ve aşk temalarından oluşan filmler, Filistin toplumunun ruhunu yansıtmadığı için rağbet görmez. 🔸 Milli bir sinema göremeyen izleyici, filmlerin toplum değerlerine karşı bir yapı olduğu düşüncesine kapılır. Bu gerekçe ile halk, sinemaya karşı mesafeli durur ve hatta gösterilen filmlerin sansürlenmesi veya yasaklanması için sık sık yetkililere başvurularda bulunur. FİLİSTİN SİNEMASININ KURUCULARI 🔸 Filistin'in ilk yerli filmi, İbrahim Hassan Sirhan tarafından 1935 yılında çekilen bir belgeseldir. Sirhan, Tel Aviv'den 50 dinara aldığı manuel kamera ile Kral Suud'un Yafa ve Kudüs gezisini kayda alır. Bu film, Filistin sinemasının başlangıcı olarak kabul edilir. 🔸 Sirhan'ın yapıtının ardından Filistin'de sinema ivme kazanırken Yafa, Filistin sinemasının merkezi konumu haline gelir. Hatta 1940 yılında bölgede El Hamra isimli sinema salonu açılır. 1948 ÖNCESİ ÇEKİLEN FİLMLER 🔸 İlk filmini çektikten sonra İbrahim Hassan Sirhan ve Jamal Al-Aspha Batı'da gelişip büyüyen sinemanın Filistinliler tarafından da üretilebileceği düşüncesi ile 45 dakikalık 'Gerçekleşen Rüyalar' filmini çeker. 🔸 1948 öncesi sinema alanında çalışmalar yapan isimlerden diğeri, fotoğraf stüdyosu olan Muhammed Salih Kayalı'dır. Bu alanda eğitim alıp çalışmalar yapmak için İtalya'ya giden Kayalı, kendini geliştirdikten sonra Filistin'e döner. Arap Birliği temsilcileri'nin kendisinden Filistin sorunuyla ilgili film çekmesini istemesi üzerine temsilcilerce görevlendirilir. Film çekmeye başlasa da , 1948 Savaşı'nın patlak vermesi nedeniyle yapıtını tamamlayamaz. Kahire'ye giderek çalışmalarını orada devam ettirir. 1948 SAVAŞI'NDA SİNEMA 🔸 İşgalci İsrail'in Filistin topraklarında baskı ve bombalamalara başlamasıyla birçok fotoğrafçı, sinemacı ve bu alana ilgisi olan kişiler ülkeyi terk etmek zorunda kalır. Bu süreçte İsrail güçleri tarafından çoğu yerleşim yeri bombalanır. 🔸 Askeri müdahalelerin artmasıyla Sirhan ve arkadaşları Yafa'dan kaçarlar. Ancak bu esnada filmleri ile bütün materyalleri geride bırakmak zorunda kalırlar. Ne yazık ki 1948 öncesinde çekilen filmlerin büyük kısmı bu bombardıman sırasında yok olur. Günümüze çok az film ulaşır. FİLİSTİN SİNEMASININ SESSİZLİK DÖNEMİ 🔸 1948'de gerçekleşen Nekbe yani Büyük Felaket şeklinde tanımlanan İsrail'in Filistin topraklarını işgal etmesiyle toplum, her anlamda sessizliğe bürünür. Yüzlerce evin boşaltılıp mahalle ve köylerin yok edildiği ortamdan sinema da etkilenir. 🔸 Filistin sineması için 1948-1967 yılları, neredeyse hiç film çekilemediği için 'sessizlik dönemi' olarak tanımlanır. Ulusal ve kişisel anlamda zor bir süreçten geçen Filistinliler soykırım, felaket ve sürgün ile mücadele eder. 🔸 Sessizlik döneminde teknik manada yetersizlik yaşayan sinemacılar bu alanda çalışmalarını ortaya koymakta güçlük çeker. Sürgünde yaşamını idame ettirmeye çalışan, bazen yiyecek yemeği bile güçlükle bulan insanlar için film üretmek hayal gibidir. 🔸 Teknik altyapı, sermaye, profesyonel ekibin olmadığı dönemin sonlarına doğru Filistinli yapımcılar toparlanmaya çalışırlar. Ancak birkaç eser dışında üretim gerçekleştiremezler. 🔸 Sessiz dönemin sonlarına doğru üretilen filmlerde işlenen kavramlar direniş, işgal ve şehitlerdir. Filistin halkının zihninde unutulmayacak izler bırakan süreçte çekilen filmler, gösterime girmeyen sessiz sinema misalidir. 🔸 Bu süreçte Filistinli yönetmen Sulafa Mirsal, Nekbe esnasında İsrail askerleri tarafından şehit edilen kişileri fotoğraflar. Filistin sinemasının etkili ismi Mustafa Abu-Ali, Salah Abu Hannoud ve Hani Johariya gibi kişiler ise işgal esnasında çektikleri görüntülerden bir belgesel yapar. SÜRGÜN SİNEMASI 🔸 Filistin sinemasının üçüncü dönemi olarak adlandırılan süreç, sürgündür. Arap toplumları için oldukça zor bir süreç olan 1967 Savaşı'nın ardından başlar. İsrail'e karşı Arap devletlerinin yenilgisini ifade eden dönem, yeni bir devrim anlayışını beraberinde getirir. Bu nedenle devrimci dönem olarak da anılır. 🔸 Üçüncü dönem sinemanın en belirgin özelliği, belirli bir siyasi kesime veya direniş örgütlerine bağlı kalınarak filmler üretilmesidir. Sinemaya ayrı bir ehemmiyet verilir ve propaganda aracı olarak kullanılır. Toplumun yürüttüğü savaşta mücadelenin bir parçası haline gelen sinema, 'Sinematik Hareket' adıyla anılır. Tamamen sürgünde meydana gelen filmlerin amacı, Siyonistlerin gerçek yüzünü göstermek, devrimi anlatmak, Arap-Siyonist çatışmasının çağdaş ve tarihsel boyutuna vurgu yapmaktır. Bu dönemin öncüleri ise Sulafa Jadallah, Hani Jawhariya ve Mustafa Abu Ali'dir. 1980'DEN GÜNÜMÜZE FİLİSTİN SİNEMASI 🔸 Filistin mücadelesi ve direnişinin zirve noktaya ulaştığı 1980 yılından bugüne, film çekmek oldukça güç duruma gelmiştir. Yıllardır yaşanan ekonomik ve milli mücadele ortamında yönetmenler, filmlerine finansman bulmakta zorluk çekmelerinden dolayı düşük bütçelerle film yaparlar. 🔸 Her zaman olduğu gibi bu dönemde de sinema, Filistin mücadelesi ve direnişinin gölgesinde kalır. Filistin'de film çekmek demek diğer ülkelere göre kat kat fazla çaba göstermek anlamına gelir. Filistin sineması, bireysel girişim ve gayretler sonucu var olur. Bu anlamda Filistin film yapımcılarının çalışma serüvenleri, tahmin edilemeyecek şekilde uzun sürebilir. Örneğin, Filistinli Emad Burnat'ın çekiğ yönettiği '5 Kırık Kamera' filmi 6 yıllık büyük bir emek sonucu seyirci ile buluşur.