Geleneği sinemaya aktaran yönetmen: Derviş Zaim

🔸 Yönetmen Derviş Zaim, Akademi Beyoğlu'nda gerçekleşen 'Sinema Seminerleri' kapsamında üniversiteli gençler ile buluştu. Zaim, ilk filmi Tabutta Rövaşata'dan günümüze çektiği yapımları ve oluşum süreçlerini anlattı. 🔸 Derviş Zaim sineması, geleneksel sanatların bir metafor olarak beyaz perdeye yansıtılmasıdır. Gayesi, gelenek ile bir şekilde rabıta kurmaktır. Seminerde konuşan Zaim, geleneğin oldukça geniş bir deniz ve hatta okyanus olduğundan bahseder. Gelenekten yararlanmanın çeşitli yolları olduğunu söyler. Kişinin bu yolları seçmesindeki en önemli etken ise inanç ve meşrebidir. 'GELENEĞİ METAFORLA AKTARMAK' 🔸 Zaim, gelenekten iki şekilde istifade edileceğini söyleyerek şu ifadeleri kullanır: 'Birincisi, bizde sıkça yapılan kes yapıştır yöntemidir. Diyelim ki şiir yazıyorsun, yazdığın şiirin üzerine Mevlana'dan, Yunus Emre'den deyişler alıp koyuyorsun. Bu, kes yapıştır yöntemidir. Bu yöntemde görüntü, melodi, mecaz vesair her şeyi kullanabilirsin. Buna itirazım yok, bundan sanatsal şeyler çıkarılabilir. Ama derinlikli bir gelenekle irtibat yöntemi değildir'. 🔸 Gelenekten yararlanma yöntemlerinin ikincisini daha derinlikli bulduğunu anlatan Zaim, 'Geleneğin yapılarına, içeriğine, biçimine, izleklerine bakarsın. İnceledikten sonra onu, bugüne metaforlar üretebilmek için kullanırsın. Bu yöntem daha taze sonuçlar getirir' diyerek sinemada simge diline verdiği ehemmiyeti aktarır. Sinemada auteur kuramı 'SİNEMAYA GİRİŞ BİLETİ' 🔸 Yönetmenin ilk filmi, 1996 yılında çektiği Tabutta Rövaşata'dır. Zaim, bu filmin kendisi için sinemaya giriş bileti olduğunu söyleyerek, 'Gerçek bir araba hırsızı var filmde. Bu kişiyi tanıyordum ve muhabbetim de oluyordu. Yarı akıllı yarı meczup bir adamcağızdı. Ondan esinlenmiştim. O, neorealizm ile başlayıp biten bir film olmadı. İçerisine kurmaca gibi başka şeyler de girdi. Sanat sinemasının kalıpları da var. Gerilla tarzında, sıfır bütçe ile yapılmış bir eserdir. O dönemin ağır Yeşilçam koşulları altında Türk sinemasını başlatan filmdir. Kan, ter ve gözyaşı ile yapılmıştır' şeklinde konuşur. 'SİNEMA, ZAMANI VE MEKANI TIRAŞLAMA SANATIDIR' 🔸 Yönetmen, geleneksel sanatlardan minyatürü temeline aldığı 2006 yapımı filmi Cenneti Beklerken'de zaman ve mekan unsurlarını oynak bir şekilde kullandığını belirtir. Zaim, 'Sinema, zamanı ve mekanı tıraşlama sanatıdır. Ben mekan bazlı hareket ettiğimi düşünüyorum' ifadelerini kullanır. 10 maddede sinema 'HİKAYEYİ FLULAŞTIRMAK İSTEMEDİM' 🔸 Yönetmenin, konusu 1963 yılında Kıbrıs'ta geçen Gölgeler ve Suretler filmi, geleneksel sanatlardan gölge oyununu temeline alır. 2010'da çekilen filmde gölge oyunu, aklı ve kalbi terbiye aracı olarak anlam kazanır. Yönetmen, kullandığı metaforuu seyircinin anlayabileceği şekilde aktarma gayretindedir. 🔸 Film hakkında konuşan Zaim şu cümleleri kurar: 'Bütün diğer filmlerim gibi daha deneysel hale getirilebilirdi. Çok daha festival filmi havasına gidilebilirdi ama bir taraftan da hikayenin fazla flulaştırılmasının seyirciyi kaybetmeye neden olabileceğinden korktuğum için o kadar büyük denemelere gitmek istemedim.' 'RÜYA FİLMİ TEKRAR VE VARYASYONU AKTARIR' 🔸 Zaim'in 2016 yapımı filmi Rüya, Osmanlı klasik mimarisinden esinlenerek oluşturulur. Filmde mimarideki ritimden yararlandığını anlatan Zaim, 'Mimarideki ritimden kastım tekrar ve varyasyondur. Bu Osmanlı mimarisinin kökeninde yer alır. Rüya filmi de bu tekrar ve varyasyonu günümüze aktarma amacıyla hazırlandı. Tekrar ve varyasyon, bu filmde dört ayrı kadının oynadığı yerde çıktı. Hepsi bu filmin aynı karakterini farklı durumlarda oynadılar' ifadelerini kullanır. Ayrıca yönetmen, Rüya'da mimarinin yanı sıra Yedi Uyuyanlar Menkıbesi'nden de etkilendiğini söyler. Hafızalarda yer eden 10 film 'RÜYA'NIN ÖNCESİNİ ANLATAN RÜYET' 🔸 Rüya filminin öncesinde olup bitenleri anlatan Rüyet isimli bir kitap kaleme alan yönetmen, eserinden şöyle bahseder: 'Film ile aynı karakterler söz konusudur. Rüyet, Şeyh Galip'in Hüsn-ü Aşk mesnevisi ile konuşur. Bir mesnevi formu ile çağdaş romanı aşılamaya gayret eder. Aynen sinemada yaptığım gibi bir romancı olarak Şeyh Galip'e bakıyorum ve 'bana bugün için ne verebilir?' sorusunu soruyorum. Nasıl bir örüntünün romanı zenginleştirebileceğini, Batı romanından daha farklı nasıl bir eser çıkabileceğini soruyorum. Rüyet, bu manada mesnevi formu ile roman biçimini bir araya getirmeye çalışan bir denemedir.' YÖNETMEN DERVİŞ ZAİM'DEN GENÇLERE TAVSİYELER 🔸 'Sinema yapıyorum çünkü en iyi yapabildiğim şey bu' diyen Zaim, genç sinemacılara tavsiye niteliğinde şu cümleleri kurar: ◾ 'Hikayeni kurabiliyorsan ve anlatmaya muktedirsen hayattasın demektir.' ◾ 'Ütopyalarınızı korumanız gerekir. Her zaman kültürsel ütopyalarınızı dondurmalı ve bir kenara koymalısınız.' ◾ 'Kitapları filmlere uyarlamayın! Roman akıl ile yürür. Romanın da filmin de bir dere yatağı vardır. Roman, akıl bazlı gider ve o dere yatağından akıl bazlı çıkabilir. Oysa film, öyle değildir. Film, anın üzerine gider, aksiyon ve göstermeye dayalıdır. Davranışlar ile temsil edilebilecek somut çalışmalar ile gider.' Usta yönetmenlerden sözler DERVİŞ ZAİM İLE RÖPORTAJIMIZ 🔸 Yönetmen Derviş Zaim, program sonrası editörlerimizden Büşra Kılıç'ın sorularını yanıtladı. Türkiye sinemasına dair değerli açıklamalarda bulunan Zaim, genç sinemacılara öğüt niteliğinde ifadeler kullandı. Kılıç: Geleneği sinemaya yansıtıyorsunuz ve bütün filmlerinizde mimari, gölge, minyatür gibi sanatları aktarıyorsunuz. Sinemada neden geleneği tercih ediyorsunuz? Zaim: Sinemayı ve hayatı daha da zengin bir şekilde temsil edebilmek, anlatabilmek, düşünsel olarak farklı, taze, sahih bir yapı elde edebilmek için bunu denemeye gayret ediyorum. Kılıç: Flaşbellek filminizden bahsederken özellikle 'hikayenizi anlatabildiğiniz kadar hayattasınız dediniz. Peki, Türkiye sineması hikayesini ne kadar anlatabiliyor ve sizin sinemanız bunun neresinde? Zaim: Anlatmaya gayret ediyorlar. Son zamanlarda üstelik bu kekelemeden daha fazla çıkma gayreti olduğunu görebiliyoruz. Ama bu yürüyüş çok farklı biçimlerde devam ediyor. Devam etmesi de iyi bir şeydir. İnşallah ileride çok farklı yordamlar ile bu yürüyüş devam edecektir diye ummak isterim. Ben mümkün olduğu kadar geçmiş ile bağı da koruyarak bugünün temperamanını da hissederek filmlerimi dokumaya gayret ediyorum. Kılıç: Gelecek kuşak sinemacılar için tavsiyeleriniz nelerdir? Zaim: Mümkün olduğu kadar hata yapmaya devam etsinler. Uzmanlık, her türlü hatayı yapmaktan geçer. https://www.instagram.com/p/Cx8cUABNQz-/ DERVİŞ ZAİM KİMDİR? 🔸 1964 Kıbrıs doğumlu olan Derviş Zaim, 1988 yılınca Boğaziçi Üniversitesi İktisadi ve İdari İlimler Fakültesi İşletme Bölümü'nü bitirdi. 1993-1994 yılları arasında İngiltere Warwick Üniversitesi, British Cultural Studies'te kültürel çalışmalar dalında mastır yaptı. Daha sonra, çeşitli yayın kuruluşlarında yönetmen yardımcısı ve yönetmen olarak çalıştı. 1991'de 'Kamerayı As' adlı deneysel video filmini çekerek film çalışmalarına başladı. 1992 ile 1995 yılları arasında televizyonda yayınlanan bazı programlarda yapımcı ve yönetmen olarak çalıştı. İlk uzun metrajlı filmi 'Tabutta Rövaşata'yı 1996 yılında çekti. 🔸 Filmografisi: