Şiiri sinemanın merkezine yerleştiren filmler

Ülkemizde yapılan ilk sinema gösteriminin tarihi 1896. 29 Aralık 1895'te, Lumiere kardeşlerin yaklaşık 50 saniyelik 'Trenin Gara Girişi' filmi ilke kez Paris'te seyirciyle buluştuktan sonra da ülkemize geldi. Bu film gösterimi II. Abdülhamid zamanında 1896'nın sonlarında Yıldız Sarayı'nda Bertrand adından bir Fransız tarafından yapıldı. Film başladığında, insanlar kendilerine gelen bir tren gördüklerinde telaş ve panikle kaçmaya başladılar ve bu izdihama neden oldu. İzlemek için tıklayın... 1999 yapımı olan film aynı yıl Venedik'te Jüri Büyük Ödülü'nü kazanmıştı. Rüzgâr Bizi Sürükleyecek, filmi adını genç yaşta trafik kazasında ölen İranlı ünlü kadın şair Füruğ''un (1934-1967) bir şiirinden alıyor. Bu çeviride şiirin adı 'Rüzgâr Bizi Götürecek' şeklinde tercüme edilmiştir. Kiarostami zamanın ağır aktığı bu modernizm öncesinden kalmış köylerde bize sükûnet diye bir şeyin varlığını fısıldıyor. Birkaç film yapımcısı film çekmek için küçük bir kasabaya iner. Köyün en yaşlı kadını ölmek üzeredir. Bu kadının ölmesini beklerken film ekibi kendilerini köylülerin günlük yaşantısının içinde bulur. Yönetmen Behzad, sürekli çalan telefonuna bir türlü cevap veremez çünkü köyde telefon çekmemektedir. Bu nedenle bir tepeye doğru yol alır. Bu tepede de bir adam hazine aramaktadır. Behzad hazine için çukur kazan adamla iletişim kurmak istemesine karşın adam çukurdan çıkmaz. Seyirci tarafından merak edilen bu adam bir türlü kamera karşısına çıkmaz. Zaten filmin bir sürü karakteri de seyirciye gösterilmez. 'Ölü Ozanlar Derneği' gerek anlatımı, gerekse de başroldeki Robin Williams'tan genç oyunculara dek, herkesin üst düzey performans göstermesi filme lezzet katıyor. Filmde yer yer gerçeküstü göndermeler ve arkadaşlar arası dayanışmayı çok etkili bir şekilde dışavuran sahneler mevcut... 1950'lerin Welton Akademisi ciddi, disiplinli ve akademik çevrelerde saygınlığı yüksek olan ancak geri kafalılığın iktidarda olduğu bir okuldur. Öğrencilerini şiir ve nitelikli edebi yapıtlarla tanıştıran Keating onların pek çoğu üzerinde derin bir etki yaratır ve onların geleceğe dair hayallerinin şekillenmesini sağlar. Elbette Keating'in yaklaşımının okul yönetimi tarafından fark edilmesi ve üstüne gidilmesi uzun sürmeyecektir. Fakat okul müdürü Nolan Keating'i okuldan uzaklaştırma kararı aldığında hayatlarını değiştirdiği öğrencileri Keating'i savunmak için harekete geçerler. 1989'da dört dalda Oscar'a aday olan Ölü Ozanlar Derneği, Tom Schulman'a En İyi Senaryo ödülünü getirmişti. Williams'ın da, ilerici öğretmen rolüyle destan yazdığını ve kariyerinin en iyi oyunlarından birini çıkardığını da söylemek mümkündür. Birçoklarına göre Tarkovsky'nin en derinlikli eseri olan Ayna, yönetmenin kendi yaşamından yola çıkarak aşk, anılar, bağlılık ve belki de hayatın kendisi üzerine şiirsel bir film. Tarkovsky'nin olup olmadığı belirsiz, orman içinde bir kulübede, II. Dünya Savaşı'nın öncesinde, yönetmenin eski karısı, annesi, babası, kendi ve ebeveynlerinin kuşakları arasında gidip gelerek anlatılan bir rüya, Ayna'nın yansıttıkları. Efsanevi yönetmenin anne ve babasının gerçekten iştirak ettiği film, ailenin evlerinin eskiden bulunduğu aynı yere hakikaten inşa edilen bir kulübede çekildi. Baba Tarkovsky şiirlerini kendi sesiyle okudu. Anne ise kameranın karşısına geçti. Poetry (Korece'den tercümesiyle 'Shi' -Şiir-) 2010 çıkışlı bir Güney Kore draması ve senaryosunu kaleme alan kişi, aynı zamanda yönetmenlik koltuğunda da oturan sanatçı Lee Chang-dong olarak göze çarpıyor. Filmin ilginç bir hikâyesi var; kentin yoksul mahallelerinden birinde Alzheimer hastalığının pençesinde kıvranırken, altmışlı yaşlarında şiir sanatı ile ilgilenen bir yaşlı kadının hikâyesi beyazperdeye aktarılıyor. Mi-ja hayatını genç torununa adamıştır. Ama yine de şiire karşı büyük bir ilgisi vardır. Bu yüzden bu konuda eğitim alabileceği bir sınıfa kaydolur. Şiir dünyasına girmesine rağmen burası ona hayat hakkında acı gerçekleri de öğretecektir. Shi, 2010 Cannes film festivalinde en iyi senaryo dalında ödül kazanan bir yapım olmuştur. Neruda, 1940'larda Komünist Parti'ye katılmak için kendi ülkesinde bir kaçak haline gelen, Nobel ödüllü ünlü Şilili şair Pablo Neruda'nın peşine düşen bir müfettişi konu ediniyor. Müfettiş Óscar Peluchonneau ile Pablo Neruda arasındaki kovalama şairane bir dille anlatılıyor. Yönetmenliğini ünlü Şilili yönetmen Pablo Larraín'nin üstlendiği filmin başrollerini Gael García Bernal, Luis Gnecco ve Alfredo Castro paylaşıyor. Artık sinemada iyice hareketlenmeye başlayan 'Kara Kıta'nın mühim sinemacılarından Mambéty, Afrika'nın sinemadaki modernizm temsilcileri arasında başı çekerken, tüketimciliğe karşı olan öfkesini de anlatım stili ve üslubuyla fazlasıyla hissettiriyor. 20. yüzyılın en önemli ve ilham verici deneysel filmlerinden biri olarak tanımlanan 'Meshes of the Afternoon', Amerikan deneysel sinemasının önemli sinemacılarından Maya Deren'in imzasını taşıyor. Deren en önemli yapıtlarında başı çeken bu filmle, hikâyenin kahramanı olan ve kendisinin canlandırdığı kadın karakterinin iç dünyasında olup bitenleri, gündelik yaşamın ayrılmaz parçaları olan çevresindeki bıçak, telefon ve kapı gibi objeler üzerinden anlatıyor; gerçek ve hayal arasındaki çizginin sınırlarını zorluyor. Sadece beyazperdede değil, modern sanat galerilerinde ve müzelerinde de çalışmaları sergilenen aykırı kardeşler Quay'ların ilk uzun metraj filmi olan Institute Benjamenta, or This Dream People Call Human Life, iyi bir uşak olabilmek için Benjamenta Enstitüsü'ne kayıt olan Jakob'u merkezine alıyor. Özellikle klostrofobik ve durgunluğuyla ürküten havasıyla da çok özel bir seyirlik sunuyor. Filmin tamamı siyah beyaz. Film, Fransız Şiirsel Gerçekçilik akımının başyapıtı olarak kabul ediliyor. L'atalante adındaki teknede geçen filmde, marjinal bir kişilik olan Jules, teknenin sahibi Jean ve yıldırım aşkına tutulduğu Juliette'in yer yer gerçeküstücülüğün izlerini taşıyan melankolik öyküsü anlatılıyor. Paris'in kederli banliyö semtleri, Juliette'in gelinliğiyle tekneye gelişi, Jean ve Juliette'in deniz altındaki unutulmaz yüzleşme sahnesi hafızalardan çıkmayacak. Filmde, Avustralya'nın ıssız çöllerinden birinde mahsur kalan genç bir kız ve onun küçük erkek kardeşinin hayatta kalma mücadeleleri sırasında karşılarına çıkan, gelenekleri gereği kabilesinden bir süreliğine uzaklaştırılarak tabiatın koynuna 'gezinti'ye (walkabout) gönderilmiş bir Aborjin gencinden yardım görmeleri anlatılmaktadır. Filmin özgün adı da bu Aborjin geleneğinden kaynaklanır. Usta Macar sinemacı Béla Tarr'ın yönettiği önemli filmlerden olan 'Kárhozat/Damnation'ın başrollerinde Miklos Szekely ve Vali Kerekes yer almaktadır. Macaristan'da küçük ve sıradan bir yerleşim yerinde yaşayan yalnız, çaresiz ve cesaretsiz bir adam olan Karrer'a para karşılığında bir adrese teslim etmesi için bir paket verilir. Fakat Karrer, 'Titanic Bar'da sürekli dinlemeye gittiği şarkıcı kadına çoktan âşık olmuştur ve görev için şehirden ayrılmak istememektedir. Görevi, âşık olduğu şarkıcı kadının kocasına verip onu uzaklaştırmak ister çünkü tek isteği kadınla biraz daha vakit geçirebilmektir. Tarr'ın diğer filmleri gibi 'siyah-beyaz'ın, 'yağmurlar'ın, 'çamurlar'ın ve 'ritmik şiirselliğin' ön planda olduğu film, Tarr sinemasının en özel işlerinden biri olduğunu Cannes Film Festivali'nde aldığı 'Foreign Cineaste of The Year' ödülüyle kanıtlamıştır. Fransız Yabancı Lejyon eski subayı Galoup, Djibouti Körfezi'nde askerlere liderlik ederken yaşadığı güzel günleri hatırlar. O zamanlar sert bir mizaca sahiptir, fakat mutludur. Ta ki ümit verici genç acemi asker Sentain'la karşılaşıp kıskançlığın ağına düşene kadar. Galoup hayranı olduğu, ama onu görmezden gelen komutanının Staine'e verdiği dikkatini durdurması gerektiğine inanır. Bunun için savaş verirken sonunda kıskançlığı Sentain ve kendinin sonunu hazırlar. Fransız sinemasının kadın yönetmenlerinden Claire Denis, filmi müzik ve dansla harmanlayarak izleyicilere şiirsel bir görsellik yaşatıyor. Leviathan, Kuzey Atlantik'tin uçsuz bucaksız sularında dile gelen ve balıkçılık üzerinden anlatılan, insanlık ve doğa üzerine deneysel bir belgesel görünümünde. Balıkçılık ticaretinin işleme aşamalarını bir gemi içerisindeki balıkçılar ve sudaki balıklar üzerinden anlatan belgesel, seyircisine daha önce tanık olmadığı bir bakış açısı ve ayrıksı bir görsellik vaadediyor. Capcanlı renkler ve karanlık derinler arasında süzülen kamera, sadece olan biteni beyazperdeye yansıtırken; belgesel içerisindeki hikâyeye ne bir röportaj ne de bir anlatıcı eşlik ediyor. Bu haliyle de benzeri pek görülmemiş bir deneyime dönüşüyor.

Şiiri sinemanın merkezine yerleştiren filmler

THE ARRIVAL OF A TRAIN AT LA CIOTAT STATION (1896, THE LUMIERE BROTHERS)