Yeşilçam sinemamızın neresinde?

TÜRKİYE SİNEMASI 🔹 Türkiye sinemasının başlangıcı, Osmanlı dönemine kadar uzanır. İlk yerli film, 1914 yılında yönetmen Fuat Uzkınay tarafından çekilen 'Ayastefanos'taki Rus Abidesi' olarak kabul edilir. 🔹 Türk sinema tarihini başlatan bu yapıtın ardından geçen süreç içerisinde sinema, özellikle 1950 ve 1960'lı yıllarda gelişim evresine geçer. Yeşilçam olarak adlandırılan dönem, film üretiminin ivme kazandığı bir zamandır. 🔹 Yeşilçam sineması, adını Beyoğlu'nda bulunan Yeşilçam isimli sokaktan alır. Özellikle 80'li yıllarda Türk sinemasının merkezi halinde olan bu mekan, film şirketlerine ev sahipliği yapar. Yeşilçam sineması da böylece bir dönem adı olarak anılmaya başlar. YEŞİLÇAM SİNEMASI 🔹 Yeşilçam dönemi, sinemadaki teknik yetersizlik ve bilgi eksikliği nedeniyle estetikten yoksundur. Daha çok zamanın popüler sineması olan Hollywood'dan aktarılan kalıplarla filmler yapılır. Bu nedenle Türk sineması, kendi kültür kodlarından uzak, kısırlaşmış bir anlatı yapısı ve seri üretim üzerinden ilerler. 🔹 VAV TV'de yayınlanan Hayata Dokunmak programına konuk olan Dr. Mesut Bostan ve Eğitimci Ayşe Karaköse Yeşilçam sineması üzerine konuştu. Konu ile ilgili Ayşe Karaköse şu ifadeleri kullandı: '1950-60'lı yıllara kadar biz aslında kendi hikayelerimizden çok Hollywood'daki hikayeleri alıp bizimkine uyarladık. Oradan hikayeyi alıp biraz bizim kodlarımıza uyarlayıp hatta bazen kamera açılarına kadar birebir taklit etmek şeklinde yapılmıştı çoğu film. Hatta Charlie Chaplin'in 1914'ten itibaren yaptığı bütün filmleri izlediğinizde aslında Yeşilçam'ın büyük çoğunlukla oralara yaslandığını görüyoruz. Bunların içinden bize uygun hikayeler de var ama genel olarak o dönemin meşhur olmuş filmleri hangisi ise onları alıp biraz bize uyarlamışız.' SİNEMA VE TOPLUM 🔹 Yeşilçam filmleri, Hollywood'un bir kopyası olması nedeni ile aslında Türk kültür yapısı ile örtüşmez. Bu yapımlarda, belli bir kesime tepeden bakan, karikatürize edilmiş karakterler yer alır. Aslında sinemada gösterilenler ile halkın yaşandıkları birbirinden oldukça farklıdır. 🔹 Yeşilçam'a dair en yetkin isimlerden olan Ayşe Şasa, 'Yeşilçam Günlüğü' kitabında Türk filmlerini şöyle anlatır: 'Türk sinemasını bir süreç olarak kavramak ve incelemek çabası, insanı belirgin bir olguyla karşı karşıya getirir. Ortalama Türk filmini şekillendiren iki unsur vardır. Bir tarafta hep gizil, örtük bir yerellik, bir tarafta hep çiğ ve sözde bir modernlik. Bu iki karşıt eğimin zıt kutuplardan oluşan baskısı, Türk sinemasının veriminde karmaşık bir rol oynar.' Ayşe Şasa'nın Yeşilçam Günlüğü'nden alıntılar 🔹 Yeşilçam filmleri, belli bir kesime tepeden bakan, karikatürize edilmiş karakterler ortaya koyar. Ancak gerçek hayatta bunun bir karşılığı yoktur. Sinemada gösterilenler ile toplumda yaşananlar birbirinden oldukça farklıdır. 🔹 Konu ile ilgili Mesut Bostan şu ifadeleri kullanır: 'Kültürel birikimimizin bir parçası olarak görüyoruz. Ama Yeşilçam sineması tabiri, 1960'larda tamamen kültürel aşağılama, hatta neredeyse küfür gibi kullanılıyor.' 🔹'Yeşilçam toplumu temsil ediyor mu?' sorusu hala bir tartışma konusudur. Çünkü Yeşilçam, toplumsal değerlerin çarpıtılarak aktarılması ve dönemin birlik beraberlik duygularını belki de farkında olmadan yansıtması ile kendi içerisinde çelişkileri bulunan yapımlardan oluşur. 🔹 1960'lı yıllarda ülkenin politik olarak zorlu süreçlerden geçtiği bir dönemde sinemanın nasıl bir noktada olduğunu Karaköse şöyle anlatır: 'Sinemaya baktığımızda Yeşilçam ve ağırlıklı olarak melodramları görüyoruz. Aslında o sosyal yapıyı dönemin filmlerinde neredeyse hiç görmüyoruz. Sadece sanki gerçeküstü masalsı bir dünya var, oradaki melodramlar, aşk, evlilik, intikam gibi öyküler var. Orada toplumu çok görmüyoruz ama arkadaşlığı, aileye bakışı biraz abartılı bir şekilde görüyoruz. Hollywood rüyası dediğimiz gibi bizde de herhalde bir Yeşilçam rüyası dönemi olmuş o dönemlerde.' Sinema tarihinin başlangıcı MELODRAM 🔹 Yüksek kalite barındırmayan, tüketime yönelik, kopya etmek üzerine kurulu olan Yeşilçam, esasen karşıtlık üzerine kurulu, melodram türünde yapımlardır. Özellikle zengin - fakir ayrımını sıkça gördüğümüz filmler sınıfsal ve kültürel karşıtlıklara yer verir. 🔹 Konu ile ilgili Bostan, 'Türkiye'de kültürel, toplumsal, sınıfsal karşıtlıklar çok derin. Edebiyat, tiyatro, opera bu kültürel karşıtlıkları gidermek bir yana tam tersine onları daha da artıracak şekilde Türkiye'de düzenlenmiş. Sinemanın burada bir etkisi var. Sinema 1950 sonrası özellikle Yeşilçam sinemasında bir uzlaşı anlatısı olarak ortaya çıkıyor. Toplumdaki karşıtlıklar, bir şekilde aşk denkleminde eşitleniyor. Geçmişte zengin fakir ayrımı çok temel bir ayrımmış demek ki sürekli onun üzerinden kurulmuş. Bugün de bu sefer kültürel karşıtlıklar üzerinden aynı mesele tartışılıyor' sözleriyle günümüz filmlerinde bu durumun, ekonomik karşıtlıklardan ziyade kültürel hayat tarzı üzerinden işlendiğini söyler. STAR SİSTEMİ 🔹 Sinemanın belki de en gerçekçi olmadığı dönem Yeşilçam'a denk gelir. Yeşilçam, star sistemi adı verilen ve oyuncuların uzun yıllar boyunca şirketlerle anlaşmalı olarak rol aldığı bir film sektörüdür. Oyuncular için en önemli şey güzel görünmek ve çokça tanınmaktır. 🔹 Oyuncuların taşralıyı canlandırırken bile yaptıkları ağır makyajlar dikkat çeker. Dönemin filmlerinin tek gayesi güzel görünmek olan oyuncular, kılık kıyafet ve makyaj bakımından rolüne tamamen bürünemez. Bunun altındaki en büyük sebep star sistemidir. 🔹 Karaköse star sistemine dair şöyle konuşur: 'O dönemin star sineması oluşu, o starların güzel görünmeyi her şeyin önünde tutması de etkili oluyordu. Sonraları biraz daha oyunculuğun ön plana çıkması ile yönetmen sinemasında oyunculukların sadece güzel görünmek değil oynamak da olduğu dönemlere gelince zaten aynı oyuncuların nasıl dönüştüğünü de görüyoruz. Türkan Şoray'ın da Hülya Koçyiğit'in de çok daha toplumsal içerikli ve doğal dönemlerini görüyoruz.' Hafızalarda yer eden 10 film SİNEMADA GÖÇ MESELESİ 🔹 Sinema, toplumda var olan bir ihtiyacı karşılar aslında. Özellikle 1950 sonrası İstanbul'a gerçekleşen beyin göçü, toplumun gündeminde olduğu gibi sinemanın da konusu olur. 🔹 Sinemada göç olgusu hakkında Bostan, 'Yeşilçam'ı var eden, göç tecrübesi. Çünkü 1950 sonrası ortaya çıkan bir sinema. 1945 öncesi toplum kabaca daha statik bir toplumdu diyebiliriz. 1945 sonrası genel ekonomik, siyasi ve liberalleşme söz konusu oluyor. Yeşilçam da onun tezahürlerinden biri aslında. Sinema bir taraftan taşraya gidiyor, ulaşım, elektrik imkanları artıyor. Küçük beldelerde bile sinemalar kurulmaya başlıyor. Bir taraftan da 1950 sonrası İstanbul'a göç, Türk sinemasının bütün hikayesini oluşturuyor' der ve bu tecrübenin Türk sinemasının bütün hikayesi olduğunu değerlendirir. YEŞİLÇAM'IN YALNIZ ÇINARI 🔹 Yeşilçam'da yönetmenler halkını tanıdıkça oyuncular da zamanla kendi yolculuklarında doğallığı ve gerçekçiliği yakalarlar. Bu noktada Yeşilçam algısını kıran ve filmlerini toplumun dertleri üzerine kuran Lütfi Ömer Akad karşımıza çıkar. Lütfi Ömer Akad kimdir? GÖÇ ÜÇLEMESİ 🔹 Göçü anlamlandırma çabasında olan Gelin, Düğün ve Diyet filmleri, Türk sineması için oldukça önemli bir yere sahiptir. Yönetmenin 'Göç Üçlemesi' adını verdiği filmler, Yeşilçam filmlerinin aksine toplumun meramını gerçekçi ve sinematik bir dille aktarır. 🔹 Akad'ın üçlemesinden bahseden Bostan, 'Göçün farklı katmanlardan nasıl tecrübe edildiğini ve aslında biraz da tarihsel olarak nasıl tecrübe edildiğine dair farklı örnekler görürüz orada. İlkinde bakkal, belirli bir sermayesi olan gruptur. Düğün'de sermayesiz ama zanaat, ticaret yapmak isteyen bir grup vardır. Üçüncü filminde artık köyünden kopup gelmiş, tek sermayesi emeği olan bir grup. İlk iki filmde ticareti önemser. En son Diyet'te mecbur kalıp insanlar işçi oluyor' ifadelerini kullanarak toplumdaki değişen göç algısının sinemada da aynı şekilde işlendiğini söyler. Lütfi Ömer Akad: Göç Üçlemesi