12 soruda İkinci Viyana Kuşatması

Osmanlı Beyliği'nin ilk yıllarındaki hedefi İznik ve Bursa idi. Daha sonra gözler İstanbul'a çevrildi. Buranın fethinden sonra Osmanlılar'ın yeni hedefi Belgrad oldu. Belgrad'ın 1522'de alınmasından sonra ise yeni Kızılelma, Roma ve Viyana'ydı. Osmanlı İmparatorluğu'nun en haşmetli hükümdarı Kanuni, 1529 Eylül'ünün son günlerinde Viyana'yı kuşattı. Ancak ağır topların getirilememesi ve kışın da yaklaşması sebebiyle yaklaşık bir ay sonra kuşatma kaldırıldı. Osmanlı ordusunun Avusturya seferleri, Habsburglar'ın kurduğu savunma sistemi yüzünden yoldaki kalelerle uğraşmayla geçtiğinden Viyana'ya kadar gidilemedi. Viyana surları ve tahkimatı zayıfken ordunun bu kalelerle uğraşmak durumunda kalması, büyük bir fırsatın kaçırılmasına sebep oldu. Avusturya, Osmanlı ile barış taraftarıydı ve 1664 yılında 20 yıllık olarak imzalanmış Vasvar Antlaşması'nın süresini uzatmak istiyordu. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, sınırdaki askerlerden Avusturya saldırıları oluyor diye şikâyet mektupları getirtti ve Sultan IV. Mehmed'i Avusturya üzerine sefere ikna etti. Kanuni'nin fethedemediği bir şehri ele geçirme düşüncesi ile hırslanan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, İkinci Viyana Kuşatması'nın en önemli sebebiydi. Osmanlı'da sıradışı 5 casusluk olayı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, padişahı Avusturya'ya karşı savaşa ikna ettiğinde seferin hedefi Yanık (Raab) ve Komaron kaleleriydi. Ancak yol boyunca Reisülküttâp Mehmet Efendi, sadrazamın hırsını sürekli tahrik etti ve Viyana kuşatması macerasına yönlendirdi. Merzifonlu, ordunun hedefini Viyana'ya çevirdi ve İstolni-Belgrad'a kadar bu düşüncesini kimseye açmadı. Kurulan savaş meclisinde fikrini açtığında, devlet erkânı şaşkınlık geçirdi. Çünkü Estergon ile Yanıkkale alınmadan ve Macaristan Avusturyalılardan temizlenmeden Viyana'nın kuşatılması tehlikeliydi. Ayrıca bu hareket Avrupa'yı Türklere karşı ayağa kaldırabilirdi. Devlet erkânı ve ocak ağaları bunları düşünmelerine rağmen sadrazamın kininden ve şiddetinden çekindikleri için onun düşüncesine iştirak ettiler. Sadece Kırım Hanı Murad Giray bu sefere karşı olumsuz görüş bildirdi. Sadrazam, Yanıkkale önünden geçildikten sonra, Viyana'ya gidildiğini bir telhis ile padişaha bildirdi. Merzifonlu'nun kendisine danışmadan Viyana'yı kuşatmaya gitmesindeki cüretine hayret eden IV. Mehmet, onun bu davranışı için şu sözleri söylemiştir: 'Kasdımız Yanık ve Komaron kaleleri idi. Viyana dilde yoktu. Paşa ne tuhaf saygısızlık edip bu sevdaya düşmüş. Şimdi Allah kolay getirsin. Lakin önceden bildirilseydi, rıza vermezdim.' Fatih'in portresinde karşısındaki kim? Viyana, kuşatmanın daha ilk gününde düşme tehlikesi geçirdi. Avusturyalılar, Türkler tarafından siper yapımında kullanılmasın diye şehrin varoşlarını ateşe vermişlerdi. Bu ateşin yangın çıkarması ve giderek yayılması, halkı büyük bir paniğe sürükledi. Daha sonra yangın söndürüldü. Viyana askerleri sayı olarak Osmanlıların çeyreği kadardı ancak topçu kuvvetleri daha üstündü. Bu da şehrin uzun süre savunmasında önemli bir faktör oldu. Kuşatma uzadıkça Viyana'da yiyecek azaldı ve dizanteri başladı. Osmanlı'nın Avusturya'ya savaş ilan etmesinden itibaren Papa XI. Innocentius, Katolik devletleri ve Alman İmparatoru, Alman prensliklerini Osmanlı'ya karşı mücadeleye davet etmişti. Bu çağrıya riayet eden devletler Avusturya ile ittifak anlaşması imzalamışlar ve güçleri nispetinde asker göndermişlerdi. Haçlı Ordusu ilerlerken Sadrazam meydan muharebesi yerine Viyana'yı kuşatmaya devam etmiş ve düşmanın stratejik tepelere hâkim olmasına engel olamamıştı. Hem Avusturya kuvvetleri hem de Haçlı ordusunun gelişi ile Osmanlı birlikleri iki ateş arasında kalmıştı. Bunun sonucu olarak bozgunun önüne geçilemedi. Osmanlı kuvvetleri bozulmuş ve düşman askerleri, ordunun merkezine girmeye başlamıştı. Kara Mustafa Paşa bu durum üzerine 2 ay boyunca Viyana'yı kuşatan Türk birliklerine Budin'e çekilme emri verdi. Cem Sultan, Fatih Sultan Mehmet'in veliahtı mıydı? Tarihçiler Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın hataları şu şekilde sıralar: Şehrin zorla alınma ihtimali varken yağma olmaması ve Viyana'nın tahrip edilmemesi için kuşatmayı ağırdan alması, İmzalanan Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarıyla yaklaşık 350 bin kilometrekarelik toprak Avusturya, Venedik, Rusya ve Lehistan'a bırakıldı. Bu toprakların kaybedilmesi, imparatorluğu prestij kaybına uğrattı ve buradan elde edilen gelirlerin de kaybedilmesine neden oldu. Osmanlı'ya vergi ve asker veren Erdel ve Lehistan gibi devletler bu yükümlülüklerden kurtuldu. Uzun süren savaşlar Osmanlı İmparatorluğu'nu mali ve idari açıdan büyük buhranla karşı karşıya bıraktı. Savaşlar nedeniyle giderler artmış; gelirler ise toplanamaz olmuştu. Osmanlı kuvvetlerinin Viyana önlerinde mağlubiyetlerinin yanı sıra daha sonraki savaşların da çoğunu kaybetmesinin nedenleri, o dönemdeki hadiseleri anlamak açısından önemlidir. Avrupa'nın dört büyük devletine karşı birçok cephede savaş vermek zorunda kalınması, mağlubiyetlerin önemli faktörlerindendir. Ancak bir diğer önemli faktör ise Osmanlı ordusunun Avusturya'ya karşı yaptığı seferlerde devamlı olarak kale kuşatması ile uğraşması ve meydan savaşında karşılarına çıkılmaması sonucunda askeri yapısının değişmesidir. Derlenmiştir. Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2016.

12 soruda İkinci Viyana Kuşatması

Osmanlı neden Viyana’yı fethetmek istedi?