18 maddede cülus töreni hakkında bilinmesi gerekenler

Osmanlı yönetim anlayışına göre 16. yüzyılın sonlarına kadar padişahın bütün erkek çocukları babalarının tahtına geçme hususunda eşit hakka sahiptiler. Şehzadeler devlet idaresinde tecrübe kazanmaları için Anadolu'daki çeşitli sancaklara gönderilirlerdi. Osmanlı'da şehzadeler nasıl eğitilirdi? Tahttaki sultanın vefat edince, ölüm haberi veziriazam tarafından derhal ulaklar vasıtasıyla sancaklardaki şehzâdelere ulaştırılırdı. Şehzade, Üsküdar'a geldiğinde devlet ricali tarafından kadırga ve kayıklarla karşılanırdı. Anadolu'nun devlet ve ilim adamı yetiştiren şehzade şehirleri Yeni hükümdar, kadırgaya binerek Üsküdar'dan Eminönü'ne geçerken Tophane'den toplar atılmaya başlardı. Burada atına binen yeni padişah binlerce asker ve saray görevlisi eşliğinde alayla Topkapı Sarayı'na intikal ederdi. Yeni hükümdar, cülusu sırasında son kez tıraş olur ve sakal bırakırdı. Bu duruma Osmanlı tarihinde 'tesrih-i lihye' denirdi. Cihan devleti Osmanlı'nın kalbi Topkapı Sarayı Padişahın alayı yol alırken askerler alkış tutup, dualar ederdi. Alkış çavuşları törenlerde 'Aleyke Avnullah. Uğurun açık olsun, ikbalin efzun. Padişahım ömrü devletinle bin yaşa. Maşallah, mağrur olma padişahım senden büyük Allah var' diye bağırırlardı. Osmanlı'nın tören coşkusundaki merasimleri Saraydaki merasimin dışında şehirde tellallar dolaştırılırdı. Belirli mahalleden toplar atılarak yeni padişahın cülus haberi İstanbul halkına duyurulurdu. Memleketin diğer bölgelerine de bu hususta fermanlar gönderilirdi. İlerleyen dönemlerde telgrafın kullanılmaya başlanmasıyla birlikte cülus bildiriminde bu araçtan istifade edildi. Osmanlı padişahlarının lakapları Sultan III. Mehmet'ten sonra şehzadelerin sancağa gönderilmemesiyle tahta çıkış törenlerinde farklı bir usul uygulandı. Padişahın vefatından harem ağası vasıtasıyla haberdar olan sadrazam, İstanbul'da bulunan diğer devlet ricalini durumdan haberdar ederdi. Devlet adamları hemen matem kıyafetlerini giymiş bir hâlde saraya giderler, Divân-ı Hümâyûn'a veya Sünnet Odası'na geçip, yeni padişahın gelmesini beklemeye başlarlardı. Harem ağası taht sırası hangi şehzadeye ise onun Şimşirlik'teki dairesine gidip, padişahın vefat ettiğini haber verir ve kendisini tahta davet ederdi. Selefinin naaşını gören yeni padişahın bir koluna harem ağası, Hırka-i Şerif Dairesi'ne girerken de şehzâdenin diğer koluna silahdar ağa girerdi. Burada âdet üzere ilk biat gerçekleştirilir, önce sadrazam ve şeyhülislâm sonra da harem ağası ve bazı saray ağaları yeni padişaha biat ederlerdi. Biat: Bağlılık sözü, bir kimsenin yönetimini, egemenliğini tanıma İlk biatten sonra genel biatın hazırlıkları başlardı. Teşrifatçıbaşı, Osmanlı'nın protokolde baş görevlisiydi. Teşrifatçıbaşı tarafından cülus merasiminde hazır bulunacaklar saraya davet edilir ardından bir davetiye de yeni padişaha gönderilirdi. Yeni hükümdarın tahtı, Topkapı Sarayı'nın üçüncü kapısı Bâbüssaâde'nin önüne kurulurdu. Teşrifatçı herkesi mevkilerine uygun olarak tertip ederdi. Sarayın Bâbüssaâde kapısında görevli olan bâbüssaâde ağaları, Hırka-i Şerif Dairesi'ndeki padişaha hazırlıkların tamamlandığını haber verirdi. Hazırlıklar tamamlandıktan sonra harem ağası padişahın bir koluna girer, diğer koluna da önceki yıllarda bâbüssaâde ağası sonraları ise silahdar ağa girer ve bu şekilde tahtın önüne gelirlerdi. Meydandakileri her iki tarafına dönerek selamlayan padişah, tahtına otururdu. Hırka-i Saâdet Dairesi'nde sadrazam ve şeyhülislâm yeni padişaha biat ederdi. Tören alanında ilk önce Peygamber Efendimizin soyundan gelenlerle ilgilenen teşkilatın sorumlusu nakibüleşraf biat ederdi. Sonrasında herkes teşrifattaki sırasına göre gelip biat ederlerdi. Ardından Kırım hanzâdesi, rikâb-ı hümâyun ağaları ve kapıcıbaşı ağaları biat ederlerdi. Kubbealtı'nda bekleyen şeyhülislâmın gelip dua etmesinden sonra sadrazam ve öteki vezirler, kazaskerler, diğer devlet ileri gelenleri, ocak ağaları biat ederek tebriklerini sunarlardı. En son teşrifatçının biat etmesiyle tören sona ererdi. Yeni hükümdarın saraydaki biat merasiminden sonra halk içine ilk çıkışı, kılıç kuşanma münasebetiyle tertiplenen alayla olurdu. Bu Osmanlı tarihinin en önemli ve ihtişamlı törenleriydi. Avrupa'daki taç giyme töreni, Osmanlı'daki kılıç kuşanmaya denk gelir. Kılıç alayları iki aşamada icra edilirdi. Kılıç alayı denilen birinci aşama, merasimin yapıldığı yere kadar gelinişi ihtiva ederdi. İkinci kısım ise mukaddes emanetlerden olan kılıçlardan birinin kuşanma safhasıdır. Buna taklîd-i seyf denirdi. Padişahlar, Peygamberimizin, Hazreti Ömer'in, Halid bin Velid'in, Osman Gazi'nin, Yavuz Sultan Selim'in kılıçlarını kuşanırlardı. IV. Murad, Peygamberimizin ve Yavuz Sultan Selim'in kılıçlarını kuşanmıştı. Yıldırım Bayezid ve II. Murad'a Bursa'da Emir Sultan kılıç kuşatmıştı. 16. yüzyılın sonlarından itibaren Eyüp'te kılıç alayları yapılmaya başlandı. Edirne'de tahta çıkan II. Mustafa ve II. Ahmed ise Eski Camii'de kılıç kuşandı. Cülûsun on beşinci günü yeni padişahın Mukaddes Emanetler Dairesi'ne gitmesi ve kayıt defterlerini gözden geçirmesi de âdetti. Tahta çıkan hükümdarlar askere ve devlet ricaline bir defaya mahsus olmak üzere cülus bahşişi dağıtır ve maaşlarına zam yaparlardı. Padişah, cülustan sonra kendi adına mühr-i hümayun denilen mührü kazıtırdı. Bu mührün biri saltanat değişikliğiyle görevden alınan eski sadrazama veya hükümdarın tayin ettiği yeni sadrazama verilirdi. Osmanlı da ilk cülus bahşişini Yıldırım Bayezid döneminde verildi ve bu âdet Fâtih Sultan Mehmet veya oğlu II. Bayezid zamanında kanun haline getirildi. Tahta çıkan padişahın, 'Kullarımın bahşiş ve terakkîleri makbulümdür, verilsin' demesi, ardından başçavuşun ölen padişaha ve yeniçerilere dua etmesi, çavuşların da 'âmin' demeleri ve bütün bu sözleri askerin işitmesi âdetti. Cülus törenleri sırasında bazı padişahlar başlarına yûsufî denilen bir sarık sarar veya bu adla anılan bir serpuş giyerlerdi. Evliya Çelebi'nin aktardığına göre Hz. Yusuf'a ait olan bu sarığı Yavuz Sultan Selim Mısır'dan getirdi. IV. Murad kılıç alayından sonra hırka-i şerife yüz sürdü ve Hz. Yusuf'a ait olduğu düşünülen sarığı başına giyerek iki rekat namaz kıldı. IV. Mehmed cülûsu sırasında henüz yedi yaşında olduğundan dolayı başına, üzerine beyaz tülbent çekilen kavuk türü olan mücevveze giydi. Edirne'de cülûs eden II. Ahmed ise yûsufî destarın İstanbul'da kalmasından dolayı geçici olarak küçük bir destara iki büyük zümrüt sorguç takılmak suretiyle yapılan sarığı giydi. III. Ahmed, cülûsu sırasında sırtına padişahlara mahsus samur kapaniçe giydi ve üç sorguçla süslenmiş yûsufî sarığı sardı. Aynı şekilde III. Selim de cülûsunda başına yûsufî serpuş giydi. Kapaniçe: Devrik yakalı, kolsuz, kol yerine omuzlarında kısa parçalar ve yakasının arkasında hemen hemen yere kadar uzanan enli iki şerit bulunan gösterişli kürk Padişah cülus ettikten sonra tahta çıktığını diğer devletlere kendi tuğrasıyla bir ferman göndererek bildirirdi. Buna cülus tebliği denirdi. Yabancı ülkelerden de cülus tebriki için elçiler gelir ve bunlar törenlerle karşılanırlardı. Padişahın ilk Cuma namazı büyük törenlere sahne olurdu. Genelde padişahlar ilk Cuma namazlarını Ayasofya Camii'nde kılarlardı. Yeni padişahı görmek isteyen halk da törene gelirdi. Osmanlı'da dini günler dışında yıl dönümü kutlamaları bulunmazdı. II. Mahmud döneminden itibaren şehirde donanma ve şehrâyinler tertiplenerek padişahın cülus yıl dönümleri kutlanmaya başlandı. Sultan Abdülaziz döneminin hemen başlarından itibaren cülus yıl dönümü, Dolmabahçe Sarayı'nda tertiplenen merasimlerle resmen kutlanmaya başlandı. Sultan II. Abdülhamid döneminde cülûs yıl dönümlerine önem verilmeye başlandı. 31 Ağustos 1876 Perşembe günü padişah ilan edildi, 7 Eylül'de Eyüp'te kılıç kuşandı. Bu günlerde erkenden Mabeyn'e çıkan padişah akşama kadar vekillerin, vezirlerin, müşirlerin ve yabancı sefirlerin, akşam da harem halkının ve ailesinin tebriklerini kabul ederdi. Bu münasebetle sarayın bahçesi ve daireleri fener ve bayraklarla donatılır, kapıların üstüne 'Padişahım çok yaşa' yazılı levhalar asılırdı. Gece de eğlence, davet ve ziyafetlerle geçirilirdi. Abdülhamit'in Yıldız Hamidiye Sarayı'na gelişi

18 maddede cülus töreni hakkında bilinmesi gerekenler

ŞEHZADELER TECRÜBE KAZANMASI İÇİN SANCAKLARA GÖNDERİLİRDİ