33 yıllık nişane: Yıldız Sarayı

◾ Osmanlı mimarisi, 18. yüzyıldan itibaren erken dönem ve klasik dönem mimarisinden farklılaşarak Batı mimarisinin izlerini göstermeye başladı. ◾ 31. Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılmış olan Dolmabahçe Sarayı, bu farklılaşma ve modernleşmeyi okuyabileceğimiz dönem eserlerinden biri olarak 7 Haziran 1856 tarihinde açıldı. 📌Abdülmecid, Abdülaziz, V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed Reşad, VI. Mehmed (Vahdeddin) gibi pek çok padişah, devlet işlerini yönetme amacıyla Dolmabahçe Sarayı'nı kullandı. Sultan Abdülmecid'in hatları ◾ ll. Abdülhamid tahta çıkışından yedi ay sonra aldığı kararla Dolmabahçe Sarayı'ndan Yıldız Sarayı'na taşındı. ◾ Bu önemli kararın arkasında iki sebep vardı: ↪ Birincisi Dolmabahçe'de padişahlık yapan babası Sultan Abdülmecid ve amcası Sultan Abdülaziz'in yaşadıkları üzücü olaylardı. ↪ İkinci nedeni ise Tanzimat ve I. Meşrutiyet dönemlerinin simgesel yapısı olarak görülen Dolmabahçe Sarayı'nın denizden ve karadan kuşatılmasının kolay olmasıydı. Abdülhamid Han'sız 100 yıl ◾ Yıldız Bahçeleri olarak da anılan bu bölgedeki ilk yapının, III. Selim'in annesi Mihrişah Sultan tarafından inşa ettirildiği biliniyor. ◾ Her ne kadar II. Mahmud, Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz tarafından da önem verilen bir bölge olsa da en muhteşem günlerini II. Abdülhamid döneminde yaşamıştı. ◾ Yıldız Sarayı, II. Abdülhamid'in her detayıyla özel olarak ilgilendiği bir saray kompleksi olarak yıldan yıla genişledi. Bu saray, Sultan II. Abdülhamid'in yaşamını, benimsediği alışkanlık ve değerlerini, ortaya koymak istediği yönetim biçimini yansıtan, özel bir devrin simge yapısıdır. Bilinmeyen yönleriyle bir cihan sultanı: Abdülhamid ◾ Sultan'ın Yıldız'a taşınmasıyla başlayan imar çalışmaları, uzun bir dönem boyunca devam etti. Yeni yapıların eklenmesi ve sınırların genişlemesi ile saray, son haline ulaştı. ◾ Yıldız Sarayı'nın sürekli eklemelerle genişleyen mimarisi, Topkapı Sarayı'nın yapılanması ile benzerlik gösteriyordu. Bursa Sarayı ile başlayıp uzun bir süre devam eden klasik çok üniteli saray anlayışı, Dolmabahçe, Beylerbeyi ve Çırağan saraylarında farklılaşmıştı. ◾ Çünkü bu saraylar işlev ve örgütlenme düzeyi planlanarak tek hamlede yapılan saray yapılarıydı. Bu anlamda Yıldız Sarayı, klasik Osmanlı saray anlayışına bir geri dönüş niteliği taşıyordu. Abdülhamid hakkında tarihe şerh düşen sözler ◾ Sarayın ve ona ait parkı içeren vadinin dış dünya ilişkisinin sınırlandırılması veya kesilmesi için II. Abdülhamid, Hamidiye Camii önünden başlayan Yıldız Yaylası'ndan Beşiktaş ve Ortaköy üzerine kadar inen büyük parkı, kalın ve ortalama 4 metre yükseklikte ve harpuştalı duvarlarla ayırmıştı. 📌Harpuşta, dış etkilere açık duvarların üstünü örten ve yağmur suyu, kar suyu gibi istenmeyen etkilerin yanlara akmasını sağlayan eğimli veya eğri bina bölümüdür. Sultan II. Abdülhamid'in sanayi hizmetleri ◾ İç içe açılan, pek çok duvarla birbirinden ayrılan parçalı ve girift yapısını algılayabilmek için saraya ait alanlar kullanımları açısından sınıflandırılabilir. Sarayın bölümleri kullanım açısından temel anlamda şu şekildedir: Saraya girişi sağlayan kapılar Devlet idaresini birinci dereceden ilgilendiren yapıların bulunduğu idari bölüm Sultan'ın kendisine ve haremine ait olan hususi bölüm, dış bahçe ve çevre yapılar ◾ Geniş bir arazi ve pek çok yapıdan oluşan Yıldız Sarayı'nın yapı listesi şöyledir: Av Köşkü (Talimhane Köşkü), Ahırlar, Hasır, Çiçeklik, Limonluk, Şale Köşkü, Eski Elektrik Fabrikası, Şehzadegân Daireleri, Dershane, Agavat Dairesi, Gedikli Cariyeler, Usta Kalfalar, Çiçek Serası, Kızlarağası Dairesi, Kadın Efendiler Dairesi, Kadın Efendiler Dairesi, Hazinedar Usta Kadın Dairesi, Canyeler Dairesi, Musahip Ağalar, Saray Tiyatrosu, Hususi Daire, Kaskat Köşkü, Hünkâr Dairesi, Kilar-ı Hümayun, Çit Kasrı, Limonluk Köşkü, Küçük Mabeyin, Harem İç Kapısı, Hünkar Kasrı, Set Köşkü, Büyük Mabeyin, Yaveran ve Bendegân Dairesi, Marangozhane, Hususi Kiler, Hünkâr Mutfağı, Silahhane, Güzel Sanatlar Galerisi, Dış Karakol, Arabacılar Dairesi, Ada Köşkü, Arabalık, Eczahane, Cihannüma Köşkü, Yıldız Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye'de Kültür Bakanlığı ve ◾ 31 Mart Vakası'nın en korkutucu sonuçlarından birisi Yıldız Sarayı'nın yağmalanmasıydı. Önceleri, Mahmut Şevket Paşa, amaçlarının padişah olmadığını belirtti fakat kararını değiştirerek Hareket Ordusu'na Yıldız Sarayı'nı kuşatma emrini verdi. ◾ II. Abdülhamid Han, kuşatma olacağını bildiği halde saray muhafızlarına tek bir kurşun dahi atılmaması emrini verdi. Enver Paşa ve saraya giren diğer yağmacılar, sarayın muhasiplerinden Cevher Ağa'ya Sultan'ın özel odasını ve mücevherleri sakladığı yeri sordu fakat Cevher Ağa söylemedi ve feci bir şekilde katledildi. ◾ Yağmacıların amaçları, birbiri aleyhine verdikleri jurnalleri, ortaya çıkmasın diye alıp yok etmekti. Bu jurnaller sonradan iki cilt halinde yayımlandı. Sultan II. Abdülhamid'in bir günü nasıl geçerdi? https://www.instagram.com/p/CZzKFtNDarO/ ◾ Yağmacılar bu jurnallerin yanında kişisel mektupları, Sultan'ın marangozhanesini, telgraf malzemelerini yakıp, yıktılar. ◾ Yağmalamadaki en hazin durum ise II. Abdülhamid'in adeta gözü gibi baktığı kütüphanesinin yağmasıydı. ◾ Birbirinden değerli pek çok nadir yazma eserleri havi olan kütüphaneye yağma için girildiğinde, kütüphanenin kapısının eşiğine yatarak asilere 'İçeri girmek için beni çiğneyin' diye karşı çıkan Sabri Kalkandelen, kütüphaneyi yağmadan kurtarmış ise de 18 Kasım 1909'da kütüphanedeki kitapların tasfiyesi ile sayısız kıymetli eser okul kütüphanelerine dağıtıldı. ◾ Kalanlar ise Cumhuriyetin ilanından sonra İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ne nakledildi. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, 1999 yılında meydana gelen büyük depremden sonra restorasyona alındı. Yapılan tespitlerde 28 Şubat döneminde kıymetli, paha biçilmez binlerce eserin çöpe atıldığı ortaya çıktı. Sultan Abdülhamid'in arşivinden Osmanlı fotoğrafları ◾ O dönemde Abdülhamid düşmanlığı o denli büyüktü ki, hâl edildikten sonra karşıtları, öfkelerini Yıldız Sarayı'na karşı gösterdi. Sarayın haiz olduğu tüm güzellikler, barındırdığı eşsiz yüzlerce kıymetli parça dağıtılıp, bazı kurum ve kuruluşlara aktarıldı. ◾ Yağmalamalar, yangınlar, dağıtmalar bu mamur sarayı iyice zayıflattı. ◾ Cumhuriyet döneminde saray, farklı kurumların hizmetine verildi. Bu süreçte yapıyı kullanan her bir kurum bir kısım eklemeler yaptı. Yıldız Sarayı sahip olduğu mimari bütünlüğünü ve özgünlüğü bu eklemeler ve yıkıntılar sonucu kısmen kaybetti. ◾ Kaynaklara göre, ll. Abdülhamid sonrası Yıldız Sarayı'nın bir bölümü 1974'e kadar Harp Akademisi olarak kullanıldı. ◾ Yine arşivlerden ulaşılan bilgilere göre sarayın bir başka bölümünü de Polis Akademisi kullanmıştı. ◾ Ancak ecdad yadigarı bu biricik eser, en içler acısı durumuna Cumhuriyet döneminde düştü. Ne yazık ki çıkarılan bir kanunla yabancılara gazino olarak kullanılması için kiraya verildi. 1924 tarihli 'Memleket ekonomisinin kalkınmasını sağlayacak yabancı turistlerin rağbetlerini sağlayabilmek maksadıyla, içerisinde her türlü medenî ihtiyacı karşılayacak oyun ve dans salonları bulunan gazino ve müesseseler vücuda getirilmesi…'' şeklindeki Bakanlar Kurulu kararı ile İstanbul Belediyesi Yıldız Sarayı ile birlikte birkaç sarayı daha yabancı firmalara kiralama yetkisi aldı ve 1926 yılında Yıldız Sarayı bir kumarhane ve gazino olarak kullanılmaya başladı. ◾ 1938 yılında ise namahrem ellerin günah kokan pençelerinden kurtularak kapatıldı. İstanbul Belediyesi'ne yetki veren kararname iptal edildi ve nihayetinde İslam dünyasının en siyasi ve ciddi kararlarının alındığı bu ihtiyar ve yorgun saray sükûnete çekildi. Sultan II. Abdülhamid'in Türkçeye tercüme ettirdiği eserler ◾ Sultan II. Abdülhamid'in 1909'da hâl edilmesinden önce yağmalanan, ardından hızla tasfiye edilen Yıldız Sarayı'nın değişim ve dönüşüm süreci günümüzde halen devam eder. ◾ Dönemi içinde bir külliye niteliğinde kurgulanmış olan Osmanlı saraylarının son örneği olan Yıldız Sarayı'na ait yapılar, günümüzde farklı kurumlar tarafından kullanılır. Büyük bir kitapsever olan #AbdülhamidHan polisiye roman tutkunuydu. ◾ Yıldız Sarayı sadece bir saray olmanın önüne geçmiş, adeta ll. Abdülhamid'in 33 yılllık nişanesi olmuştur. ◾ Ulu Hakan'ın karakterini ve siyasi tavrını her bir detayı ile ifade eden saray, o dönemi bize anlatan bir bilge niteliği de taşır. ◾ Bugün Sultan Abdülhamid'i ve o dönemi anlamak isteyen herkes için ziyaret edilmesi ve bilgi edinilmesi gereken bir mekandır. Abdülhamid'in İstanbul'a armağan ettiği 50 eser ◾ Beşiktaş sahile yaklaşık 20 dakikalık yürüme mesafesinde bulunan Yıldız Sarayı, Yıldız Teknik Üniversitesi durağına yakın bir konumda yer alır. *Yıldız Sarayı restorasyon çalışmaları nedeniyle geçici olarak kapalıdır. Abdülhamid'in Yıldız Sarayı'na inşa ettirdiği fabrika

33 yıllık nişane: Yıldız Sarayı

Dolmabahçe Sarayı'nı hangi padişah kullandı?