8 yıla 80 yıl sığdıran Yavuz Sultan Selim’in muharebeleri

Yavuz Sultan Selim, uzun boylu, geniş omuzlu, uzun bıyıklı ve yiğit bir padişahtı. Sert tabiatlı ve cesurdu. Küçük yaşta oldukça iyi bir eğitim gördü. Şehzadeliği döneminde, Trabzon Sancağına vali olarak tayin edildi. Devlet işlerinin yanında, din ve fennî ilimle uğraşırdı. Devlet hayatının ilk safhası sayılan şehzadeliği döneminde dahi Müslümanlara hayranlık ve rahatlık; düşmanlara ise endamı ve müthiş iradesi ile korku ve dehşet vermişti. Valiliği sırasında Trabzon halkını rahat bırakmayan Gürcüler üzerine üç sefer yaptı. En önemlisi olan 1508 Kütayis Seferinde Kars, Erzurum ve Artvin illeri ile birçok yeri fethederek Osmanlı topraklarına kattı. Buralarda yaşayan Gürcülerin hepsi Müslüman oldular. Savaşmakta oldukça mahir olan Yavuz Sultan Selim'i, tarihçiler 'sekiz yıla seksen yıllık iş sığdırmış büyük bir padişah' olarak değerlendirirler. Nitekim gerçekleştirdiği fetihlerle bu tabiri sonuna kadar hak etmiş; Osmanlı tarihinde imparatorluğa en çok toprak katan padişah olarak anılmıştır. Diğer padişahların aksine Yavuz, fetih hareketini Doğu yönünde gerçekleştirmiştir. Yavuz Sultan Selim: Geçilemez sanılan çölü aşan hükümdar Özellikle Gürcü prensliklerinin ve Osmanlı Devleti için büyük bir siyasî-dinî mesele oluşturacak olan Şah İsmail'in faaliyetlerini dikkatle takip etti. Gürcü kralına karşı yaptığı bir seferde büyük başarı kazandı ve babası tarafından takdir edildi. Fakat II. Bayezid, Şah İsmail'in sınır boylarındaki hareketleri karşısında oğluna düşmanları çoğaltmaması için uyarıda bulunmayı da ihmal etmedi. Yavuz Sultan Selim, tahta geçer geçmez icraata başladı. O sıralarda Azerbaycan, Irak ve İran'ı eline geçirmiş olan Şah İsmail, Anadolu'yu tehdit eder bir duruma gelmişti. Şiiliği kullanarak devamlı fitne çıkartıyor, Müslümanların birliğini sarsıyordu. Yavuz Sultan Selim topladığı olağanüstü divanda, Şah İsmail'in tehlikeli faaliyetlerini uzun anlattı. Divan, çetin müzakerelerden sonra, İbn-i Kemal Paşa'nın fetvası ile İran'a sefer kararı aldı. Şah İsmail, devamlı geriye doğru kaçıyordu. Asker, bu uzun yolculuktan usandı; ikmal azaldı. Orduda birçok kimse 'Şah İsmail kaçtı. Bu bile zaferdir. Artık geriye dönelim' deyip, isyan çıkarmaya başladı. Hatta bunlar, Yavuz'un çadırına ok atacak kadar ileri gittiler. 10 soruda Yavuz Sultan Selim ve hilafet Yavuz bu nutukta, 'henüz hedefe varılmadığını, seferden asla dönülmeyeceğini, cihat için yapılan bu seferden, ancak kadınlarını düşünenlerin dönebileceğini, yiğit olanın ardınca gelmesini isteyip, tek başına dahi olsa savaşacağını' gür sesi ile ifade etti. 'İsteyenler, karılarının yanına dönüp entarilerini giyebilirler! Ben düşmana karşı tek başıma da gidebilirim!' dedi ve atını mahmuzladı. Yavuz Sultan Selim, Tebriz'e girdi. Dört halifeyi zikrederek kendi adına hutbe okuttu. Tebriz'deki ilim ve sanat erbabına büyük ilgi gösterdi. Onları İstanbul'a davet etti. O yıl Selim, bölgedeki fetihleri tamamlamak için kışı, Azerbaycan'daki Karabağ'da geçirdi. İstanbul'dan Tebrîz'e kadar 2.500 kilometrelik bir mesafeyi, birçok ikmal zorlukları ile ve yaya olarak aşıp parlak bir zafer kazanmak, tarihte eşine çok az rastlanan hadiselerdendir. Mercidabık Savaşı, Hatay'ın kuzeyinde yer alan ve Hz. Dâvûd'un makamının bulunduğuna inanılan Dâbık sahrasında gerçekleşti. Selim'in Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya hâkim olmak için giriştiği faaliyetler, aynı bölgede önemli bazı şehirleri elinde bulunduran Memluk Sultanı Kansu Gavri'yi endişelendirdi. Memlukler, Şah İsmail'e karşı Osmanlıların kazandığı başarının ardından bölgede oluşan boşluğu doldurmaya ve yeni duruma uyum sağlamaya çabalıyordu. Sultan Selim ise Anadolu'ya tam hâkim olmanın yolunu Memluk etkisini ortadan kaldırmakta görüyordu. Öte yandan mukaddes yerlere karşı oldukça ciddi boyutlara ulaşan Portekiz tehdidi karşısında zorlanan Memluklerin yerini almakla, bu Hristiyan tehdidine daha kuvvetli bir karşılıkta bulunarak Haremeyn'i koruma ve kollama misyonunu üstlendi. Memluk Sultanı, Selim'in siyasi teşebbüslerinin farkına varmış ve Şah İsmail ile irtibat kurarak hareket hazırlığı yapmaya başladı. 50 bin kişilik kuvvetle Halep'e doğru yola çıktı. Şah İsmail ise 60 bin kişilik askeriyle Memluklere katılmak üzere harekete geçti ancak Selim'in bölgeye asker yerleştirmesi sebebiyle bu birlikler ilerleyemediler. Memluk ordusu, ateşli silahlara sahipti fakat bunları savaş sırasında etkili şekilde kullanmadılar. Sert süvari hücumlarıyla Osmanlı ordusunu kolayca dağıtabileceklerini düşünüyorlardı. Ancak bu savaşın galibi Osmanlılar olmuş ve Memluk ordusu geri çekilmişti. Bu zafer Osmanlılara Suriye, Lübnan ve Filistin'in hâkimiyetini sağlayarak Mısır yolunu açmış, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki şehirlerde Osmanlı hâkimiyetini sağlamlaştırmıştı. Safevîlerin beklentilerini boşa çıkarmış, Memluk Sultanlığının tarih sahnesinden silinişinin ilk önemli adımını oluşturmuştu. Memluk Sultanlığının sonunu hazırlayan ve Mısır'ın Osmanlıların eline geçmesine yol açan savaş, Kahire önlerinde gerçekleşti. Memluk Sultanı'nın ölümü sonrasında onun yerine Kahire'de nâib bıraktığı Tomanbay'ı seçildi. Yeni sultan, Yavuz'un Mısır'a ilerleme ihtimaline karşı süratle asker toplamaya ve şehrin önünde bir müdafaa hattı oluşturmaya çalıştı. Mısır'a uzanan yolun tehlikelerinden, çölde kumluk arazideki sıkıntı ve susuzluktan bahsedilse de Yavuz, Mısır'a ulaşmaya kararlıydı ve hiçbir zayiat vermeden, herhangi bir ikmal güçlüğü çekmeden çölü aşmayı 13 günde başardı. Büyük bir askeri deha sayılan Napolyon bile, Yavuz'dan 300 yıl sonra bu işi başaramamış; Fransız askerleri susuzluktan çıldırarak birbirlerini vurmuşlardı. Birinci Dünya Savaşı'nda, teknik imkânlarla bile bu çöl ancak 11 günde geçilebilmişti. Yavuz Sultan Selim Han, 15 Şubat 1517'de parlak bir merasimle Memluklerin sarayına girdi. Devrin vakanüvisi, halkın Yavuz'u Kahire'de karşılayışını şu şekilde anlatır: 'Halk, Yavuz'un ihtişamını seyretmek için sokakları ve pencereleri doldurmuş idi. Yavuz'u çok değişik zannediyorlar, giyiminin ve kavuğunun etrafındakilerden farklı olacağını düşünüyorlardı. Yavuz ise önde değil, cengâverlerinin ortasında idi. Elbiseleri ve kavuğu, yanındakilerden farklı değildi. Ve önüne bakarak mütevazı bir şekilde yürüyordu.' Halife unvanını alan ilk Osmanlı padişahı olan Yavuz Sultan Selim, 20 Şubat Cuma günü, Melik Müeyyed Camisi'nde okunan hutbede hatibin kendisinden 'Hakimü'l-Harameyni'ş-Şerîfeyn' (Mekke ve Medine'nin hâkimi) diye bahsetmesi üzerine yaşlı gözlerle itiraz etti. Hatîbin ifadesini, 'Hadimu'l-Harameyni'ş-Şerîfeyn' (Mekke ve Medine'nin hizmetçisi) olarak düzeltmesini istedi. Bunun üzerine halıyı kaldırıp toprağa secde ile Rabbine şükretti. Hadimu'l-Harameyni'ş-Şerîfeyn'liğini ifade etmek için de, sarığının üzerine süpürge biçiminde bir sorguç taktı. Mısır'ı alarak imparatorluğun kaderini değiştiren Osmanlı Sultanı olan Yavuz Selim, 'Hilafet tahtının sultanı' ve 'Hadimü'l-Haremeyn' unvanlarının yanı sıra zamanın İskender'i olarak da anılıyordu. Çok sert olmasına rağmen tasavvufi yönü güçlüydü. Yavuz'un liderlik sırlarından birisi de yetenekli kişileri istihdamda gösterdiği maharetti. Aynı zamanda Yavuz Sultan Selim, Osmanlı padişahları içinde, hakkında en çok menkıbe olan şahsiyettir.

8 yıla 80 yıl sığdıran Yavuz Sultan Selim’in muharebeleri

CİHAN SULTANI: YAVUZ SULTAN SELİM