Abdülhamid hakkında tarihe şerh düşen sözler

Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi Abdülhamid ile ilgili şu itirafta bulunmuştu: 'Sultan Abdülhamid Han'ın hal' edilmesi kararını destekledim. Ancak, altı ay sonra anladım ki Abdülhamid'in siyasetteki ağırlığı bütün meclise denk ve hatta meclisten fazla idi.' İstiklal şairi Mehmet Akif Ersoy, eşsiz eseri Safahat'ta Sultan Abdülhamid için şu mısraları kaleme almıştı: 'Giden semerciyi, derler, bulur muyuz şimdi? İttihat ve Terakki'nin lideri Enver Paşa memleketi terk ederken Talat Paşa'ya şu büyük itirafta bulunmuştu: 'Sultan Abdülhamid'i hal' etmekle hayatımızın en büyük hatasını işledik. Kendisini çok yanlış anlamışız.' Osmanlı Devleti'ne 33 yıl boyunca çeşitli görevlerde hizmet eden İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Sadrazamlar adlı eserinde Sultan Abdülhamid için şu sözlere yer vermişti: 'Pek nazik, pek mütevazı idi. Mültefitane sözlerle muhatabını teshir ederdi. Ecnebi küberasına ziyafet verildikte dilfiribane bir tarzda ve suhuletle uzun sözler söyler, hatırlarını tatyib ederdi. Kuvve-i hafızası son derece metin idi. Çok sigara, kahve ve çay içerdi. Iyş ü işrete ve fahş ü rezilete rağbet etmezdi. Az yer, az uyurdu.' Abdülhamid'in hayatı hakkında 34 ilginç gerçek Osmanlı son dönem âlimlerinden biri olan Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Sultan Abdülhamid'in hal' fetvasının müsveddesini kaleme alarak ve meclis kürsüsünde okuyarak tahttan indirilmesinde rolü olan bir isimdi. Elmalılı daha sonra şu itirafta bulunmuştu: 'Hayatımda yaptığım en büyük hata, Sultan Abdülhamid'in hal'ine karışmamdır.' Osmanlının son vakanüvisi Abdurrahman Şeref Efendi, Abdülhamid hakkında şu sözleri kaleme almıştı: 'Saltanatı günlerinde, 'Ne kendi eyledi rahat ne halka verdi huzur' mısraını okuyanlardan birçoğunun cenaze namazında Baki'nin 'Kadrini seng-i musallada bilüp ey Baki/Durup el bağlayalar karşına yaran saf saf' beytini hatıra getirmeleri, Abdülhamid'in hayatının hayırla kapandığını gösteren garaib-i mukaddeattandır. İbret alın ey akıl sahipleri!' 'Vefatının 100. Yılında Sultan II. Abdülhamid' etkinlikleri kapsamında düzenlenen konferansta konuşan ünlü tarihçi İlber Ortaylı, Abdülhamid ile ilgili şu sözlere yer vermişti: 'Sultan Abdülhamid Han tahta çıktığı zaman kendisinin istemediği ve çok vatanperver fakat yanlış bir politikayla sürüklendiğimiz bir harple karşılandı. Bunu önlemek durumu söz konusu değildi. Sultan Abdülhamid, birinci sınıf bir sanatkâr. Padişah olmasa herhalde milyarder olurdu. Dünyanın her yerinde marka olurdu.' Ayşe Osmanoğlu'nun kaleminden Abdülhamid'in özel yaşamı Nihal Atsız, kaleme aldığı Türk Ülküsü adlı eserinde şu sözlere yer verir: 'Cemiyetin en büyük haksızlığına uğramış tarihi şahsiyetlerinden biri, İkinci Abdülhamid'dir. Kendisinden önceki devirlerin ağır yükünü omuzlarında taşıyan, en güvenebileceği adamların ihanetine uğrayan ve dağılmak üzere olan içi dışı düşman dolu bir imparatorluğu otuz üç yıl zekâ ve hamiyeti ile ayakta tutan bu büyük padişah, katil, kanlı, müstebid, kızıl sultan, cahil ve korkak olarak tanıtılmış, daima aleyhinde işleyen propagandanın tesiriyle de böyle tanınmış talihsiz bir insandır. Sultan Abdülhamid döneminde Osmanlı Bahriyesi'nde 40 yıl hizmet etmiş olan Woods Paşa, sultan hakkında şu sözleri sarf etmişti: 'Bana göre Sultan Abdülhamid, gelmiş geçmiş Osmanlı padişahları arasında en müstesna mevkii işgal edenlerden biridir. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan beri gelen en başarılı hükümdarlardandır. Çok sakin ve gösterişten uzak bir halde yaşardı. Bir meseleye çözüm ararken, mütehassıslarını dinler, ancak onların fikirlerine esir olmazdı. Şehzade iken de akıllı, nazikti ve İstanbul'a gelen seçkin Avrupalılar kendisini ziyaret etmek isterlerdi.' Dönemin Alman Başbakanı Otto Von Bismark, Abdülhamid için şu sözleri söylemişti: 'Sultan Abdülhamid, Avrupa'da bir hasta olarak ele alınmaktadır. Fakat bana göre o, Haliç kıyılarında bulunanların hepsinden daha yüksek bir diplomattır. Ona karşı âdilâne hüküm verilmediği kanaatindeyim.' Abdülhamid'in İstanbul'a armağan ettiği 50 eser Merhum başbakan Necmettin Erbakan, 1975'te kaleme aldığı 'Türkiye'de Sanayileşme Meselesi' adlı makalesinde Abdülhamid hakkında şu sözleri söylemişti: 'Kendimizi ıslah etmeye mecburuz. Üzerimizdeki yanlış propagandaları silmeye mecburuz. Hereke fabrikası, Sultan Hamid Cennetmekân zamanında yapılmıştır. 100 seneyi aşmıştır yapılalı. Bu fabrikanın yapılışındaki zihniyet mühimdir. Zira tamamen sarayın en ücra noktasına kadar yerli malı kullanma zihniyetinin tatbikatı olarak yapılmıştır. Sultan Hamid Cennetmekân bu fabrikanın dokuduğu şayakları giyerdi. Sultan Hamid Cennetmekân hakkında çıkarılan bin türlü dedikodu vardır, bunlara kapılmamak mecburiyetindeyiz. Bundan yüz sene öncesinde dahi sanayileşme bu günün disiplinli, modern sanayiini kurma hususunda dahi Batı'nın asla gerisinde değildik, önünde idik. Sultan Hamid Cennetmekân zamanında, bildiğiniz gibi Galata Köprüsü yapıldı, Hamidiye suyu Kâğıthane'den yukarıya pompa ile verildi, Silahtarağa santrali yapıldı. Bütün bunlar Batı'daki sanayileşme hareketi başlar başlamaz bizde de en aşağı aynı ölçüde başlandığının birer işaretidir. Kaldı ki 1893 ile 1897 arasındaki beş senede 8 bin kilometre demiryolu yapılmıştır. Bu aslında bir harika iştir. Bütün Anadolu demiryollarının, Hicaz hattı dâhil, yapılması muazzam bir hadisedir. Bugün o organizasyonu kuracak güçte değiliz maalesef.' İngiliz Casus Arminius Vambery, Sultan Abdülhamid hakkında şu itirafta bulunmuştu: 'Sultan Abdülhamid'in akıllılığı, çalışkanlığı ve vatanseverliği her şüphenin üstündedir.' Sultan Abdülhamid'e muhalefetinden dolayı pişmanlığını en açık şekilde dile getiren isimlerden biri Filozof Rıza Tevfik Bölükbaşı'dır. Onun, 'Sultan Abdülhamid Han'ın Ruhaniyetinden İstimdad' isimli şiirinden bir dörtlük şöyledir: 'Tarihler ismini andığı zaman Yunan Kraliyet ailesinden Michel de Grèce'in, Fransa'da yayınlanan ve Batı'yı ayağa kaldıran romanı 'Son Sultan', Avrupalıların 'Kızıl Sultan' diye yaftaladıkları Sultan İkinci Abdülhamid'in hayatını anlatıyor. Romanda Abdülhamid ile ilgili şu sözlere yer veriyor: 'Genç yaşta tahta çıktığı zaman öylesine mücadele eder, öylesine saldırılara göğüs gerer ve öylesine vuruşur ki sonunda Avrupa devletleri tahtta Sultan Abdülhamid bulunduğu müddetçe Osmanlı Devleti'ni yok edemeyeceklerini anlarlar. Bu yüzden Sultan Abdülhamid'i devirmek için ellerinden geleni yaptılar ve tahttan indirdiler. Sultan Abdülhamid düşürülür düşürülmez İngiltere, petrol kuyularının üzerine atıldı.' Sultan Abdülhamid'e muhalif olarak siyasete başlayan ve çok sonraları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar, o dönem adalet sistemi için şunları yazıyor: 'İkinci Abdülhamid, kendisine muhalefet eden hâkimlere, davaya ve mahkemenin kararlarına karşı hiçbir hareket ve teşebbüste bulunmamıştır. Esasen, adlî ve kazâ hakkına bağlı işlerin sorumluluğunu, Adliye Nâzırı Abdurrahman Paşa'ya bırakmıştı. Sultan, adliye işlerine karışmazdı… İdamlardan da hoşlanmazdı…

Abdülhamid hakkında tarihe şerh düşen sözler

‘ONUN SİYASETTEKİ AĞIRLIĞI MECLİSTEN FAZLA İDİ’