Abdülhamid’in arşivine yansıyan Osmanlı köşk ve kasırları

Kasr-ı âlinin selâmlık ciheti Henüz İstanbul Boğazı'nın her iki kıyısında yolların olmadığı, ulaşımın sadece sandallar ya da keçi yollarından sağlandığı dönemlerdi. Boğaz'ın her iki yakası, köşk, kasır ve saraylarla süslendi. Dersaadet'in Sayfiyeleri Kasr-ı âlinin harem ve selamlık daireleri Şehzade, sultan ve hanedan mensupları istedikleri yerde yalı veya köşk yaptırabildikleri halde daha çok Beşiktaş, Ortaköy ve Kuruçeşme sahillerini tercih ettiler. Devlet ve ilim adamı yetiştiren şehzade şehirleri Kasr-ı âlinin tay ahırı Sadrazamlar, vezirler ve divan üyeleri Bebek'te, ilmiye sınıfı Rumeli Hisarı'nda, Hristiyanlar ve Yahudiler Arnavutköy ve Kuzguncuk'ta, zengin Rumlar, Avrupalı diplomatlar ve Ermeniler Yeniköy, Tarabya ve Büyükdere'de, din adamları ve ilim adamları Beylerbeyi'nde ikamet ettiler. Sultan Abdülhamid'in arşivinden Osmanlı fotoğrafları Beykoz Kasrı Beylerbeyi Sarayı'ndan da önce yaptırılan Beykoz Mecidiye Kasrı, İstanbul'un eski köşklerindendir. Boğaz'ın Asya kıyısında, Beykoz'da inşa edildi. Beykoz Mecidiye Kasrı, Boğaziçi'nin ilk kâgir ve yeni üslupta inşa edilmiş, mimarî özellikleriyle sanat değeri olan bir yapısıdır. 'Sanatkâr-ı necip' ve Abdülmecid Efendi Köşkü İstanbul'da bir köşk Beykoz Mecidiye Kasrı, Sultan Abdülmecid için Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa tarafından 1845 yılında yaptırılmaya başlandı. Paşanın ölümü üzerine, 1854'te oğlu Said Paşa tarafından tamamlatılarak padişaha hediye edildi. Beykoz Kasrı'nın giriş katındaki Mermer Salon Kasır, Osmanlı geleneğinde var olan 'serdab köşkleri'nin 19. yüzyıl uygulamalarına güzel bir örnektir. Cephe kaplamasında İtalya'dan ithal edilen taşlar ile yerli beyaz mermer kullanılmıştır. İstanbul'da bir köşk İki katlı, yarı kâgir ve simetrik bir düzeni olan Beykoz Mecidiye Kasrı'nın ön cephesi neoklasik bir tarza sahiptir. Kasrın Sultan II. Abdülhamid döneminde çekilmiş bu fotoğraflarında; varaklı mobilya takımları, Hereke kumaşlarından döşeme ve perdeleri, Baccarat vazoları ve büyük kristal şamdanlarıyla zengin bir şekilde döşenmiş olduğu görülür. Göksu Kasrı Göksu Kasrı, Boğaziçi'nde, Küçüksu ile Göksu derelerinin arasındaki yer alır. Osmanlı döneminde padişahın has bahçelerinden biri olan Küçüksu ve çevresini, Sultan IV. Murad'ın çok severdi. Hatta buraya 'Gümüş Selvi' adını verdi. 1857 yılında yapımı tamamlandı. Beykoz Kasrı'nın dâhilindeki Büyük Salon Üç katlı olan kasrın bodrum katı hizmetkarlara ayrılmış, diğer katlarsa bir orta mekana açılan dört oda biçiminde düzenlendi. Genellikle dinlenme ve av amaçlı olarak kullanılan bir 'biniş kasrı' niteliğindeydi. Devlete ait diğer saray yapılarının tersine yüksek duvarlarla değil, dört yönde kapısı olan ve döküm tekniğiyle yapılmış zarif demir parmaklıklarla çevriliydi. Hekimbaşı Çiftliği'nin Kasrı Bir saltanat yapısı olarak Sultan Abdülaziz'den itibaren Osmanlı padişahları zaman zaman bizzat kullandı ve misafirlerini ağırladı. Ayrıca kentin dışında ve temiz havası olan bir yer olduğu için kamu hizmetine tahsis edildi. Önce Dârü'l-eytâm (yetimler yurdu) haline getirildi. Hekimbaşı Çiftliğinin Kasrı 1920'li yıllarda ise trahomlu (göz hastalığı) hastalar için kullanılan yapı, 1953'te prevantoryum (verem hastalarının bakıldığı sağlık kurumu) haline getirilir. 1963'te prevantoryum kapatılmış ve kasır Beykoz Çocuk Göğüs Hastalıkları Hastanesi'ne dönüştürülmüştür. Kağıthane'de İmrahor Kasrı Hümayunları İmrahor Kasrı, saray ahırlarının emiri için kurulan mirî binadır. III. Murad, III. Ahmed, I. Mahmud, III. Selim, II. Mahmud, zamanlarında çeşitli tamirler gördü. Sultan Abdülaziz ise kasrı yeni baştan yaptırdı. Burada, her sene bahar başlangıcında padişaha ve saray erkanına ziyafet verilirdi. Ortaköy Yenibahçe Kasrı'nda Silahhane Çağlayan Kasrı, Sultan III. Ahmed döneminde, Sadrazam Nevşehirli Damad İbrahim Paşa'nın inşa ettirdiği Sadabad Sarayı'nın yerine kuruldu. Ünlü şair Nedîm, şiirlerinde Kağıthane'deki dereden, mesire alanından ve saraydan övgüyle bahsederdi. Çıkan ayaklanmadan sonra Kağıthane'deki Sadabat Sarayı tahribata uğradı. Tamir edilmesinden sonra bir yüzyıl kadar kullanıldı. Kağıthane Kasrı dahilindeki Çağlayanların diğer manzarası. Sultan Mahmut, Kağıthane'deki eskiyen sarayı yıktırıp yerine yenisini yaptırdı. Mimarı ise Kirkor Kalfa'ydı. Kağıthane seranın haricen cepheden görünüşü Sultan Abdülaziz döneminde, Sadabad Sarayı'nın yerinde üçüncü bir saray inşa ettirildi. Bu yapı Çağlayan Kasrı olarak tanınır. Kağıthane Manej Mahalli Sultan Abdülaziz, sık sık Kağıthane mesiresine giderdi. II. Abdülhamid şehzadeliği döneminde Maslak ve Çağlayan'daki kasırlarda kalıyordu. Tahta çıktıktan sonra Yıldız Sarayı'nda ikamet etse de Cuma selamlığından sonra buraya uğramayı ihmal etmiyordu. Kağıthane Kasrı İki katlı kasır, kışın taşan Kağıthane deresinin suları altında kalmasından dolayı bir metre yükseltildi. Eski Sadabad Sarayı'nın 'cedvel-i sîm' adı verilen, iki taraftan taştan rıhtım içine alınan Kâğıthane deresi kenarında olan binasının önünde, suyun birinden diğerine akmak suretiyle süzüldüğü mermer çanakları, Çağlayan Kasrı yapılırken korundu. Kağıthane manzaraları Abdülaziz devrinde üçüncü kez inşa edilen kasrın düzenlenen en önemli parçası, Kâğıthane köyü istikametinde eski cedvel-i sîm boyunca uzanan büyük korudur. Yüzlerce ağaç dikilmiş olan korunun içinde düzenli yollar açıldı, ayrıca tam ortada bir de gölcük yapıldı.