Toplumsal bir dayanışma: Ahilik

🔶 Ahlak kavramı dilimizde iki manaya gelir. Birincisi insanların toplum içinde uyması gereken kural ve ilkeler bütününü oluştururken ikincisi ahlak felsefesini belirtir. Ahlak bilgisi, ahlak felsefesi ya da diğer bir adıyla etik, insanın eylemlerini özel bir alan olarak araştırır. 🔶 Meslek etiği, uygulamalı bir ahlak bilgisidir. İş hayatında karşılaşılan tüm ahlaki sorunları inceler. Bu sorunlar, çalışanlar arasında, çalışanlarla yöneticiler arasında, işletme ve işletmeyle ticarette bulunanlar arasında olabilir. Geçmişten Geleceğe Ahilik Kültürü 🔶 İş ahlakı terimi çalışma ve meslek ahlakını da içerir. Çalışma ahlakı dendiğinde bir toplumda işe ve çalışmaya karşı tutunulan tavırlar anlaşılır. Bir toplumun işe yönelik tutumu bir başka toplumdan farklılıklar gösterebilir. 🔶 İslâm meslek ahlakının temellerinde toplumun çeşitli katmanları arasında farklı yaklaşımlar söz konusu olabilir. Bazı toplumlar ya da toplumsal kesimler işe yönelik olumlu bir tutum geliştirirken bazıları işten çok dinlenme ve eğlenceyi ön plana alır. Örneğin bazı insanlara göre çalışma yaşamda başlı başına bir amaçtır. Bu tür insanlar tutumlu, çalışkan, dürüst olan kişilerdir. İşe ve çalışmaya bu tür bir yaklaşım göstermeye 'çalışma ahlakı' adı verilir. 🔶 İslâm dininin temel ilkesi ise tevhid yani Allah'ın (CC) birliği ilkesidir. Bu ilke iş ve ticaret yaşamında da etkisini gösterir. İş ahlakı açısından İslâmiyet'in önemli bir özelliği de Hz. Peygamber'in (SAV) bizzat ticaretle uğraşmış olmasıdır. Bu nedenle ticaret ve ticaretten elde edilen kazanç İslâm tarafından küçük görülmez, tam tersine övgü görür. 🔶 İslâm meslek ahlakında, tevhid ilkesi gereğince bir Müslüman kainattaki her şeyin ve kendisinin Allah'a (CC) ait olduğunu kabul ettiği için düşüncesinden ve davranışlarından sapmamalıdır. Allah (CC) verdiğini geri alabildiğinden Müslüman alçak gönüllü ve mütevazı olmalıdır. Müslüman ayrıca Allah'ın (CC) rahmet ve yardımından da ümidini kesmez. Tevhid kelimesinin en önemli sonucu Müslümanın Allah'ın (CC) emirlerine riayet etmesi, yasaklarından kaçınması ve doğru olanı yapmasıdır. Ahilik geleneği el sanatı: Telkari 🔶 Tevhid ilkesi gereğince bir Müslüman kainattaki her şeyin ve kendisinin Allah'a (CC) ait olduğunu kabul ettiği için düşüncesinden ve davranışlarından sapmamalıdır. Tek iktidar sahibi ve her şeyi bilen sadece Allah (CC) olduğundan Müslüman Allah (CC) dışında hiçbir güçten korkmamalıdır. 🔶 Allah (CC) verdiğini geri alabildiğinden Müslüman alçak gönüllü ve mütevazı olmalıdır. Müslüman ayrıca Allah'ın (CC) rahmet ve yardımından da ümidini kesmez. Tevhid kelimesinin en önemli sonucu Müslümanın Allah'ın (CC) emirlerine riayet etmesi, yasaklarından kaçınması ve doğru olanı yapmasıdır. 🔶 Sahip olanla olmayan arasındaki dengeyi korumak için Allah (CC) vermenin önemini vurgulayarak gösterişçi tüketimi yasaklar. Kur'an'da bu dengeyi korumayı yansıtan İsra Suresi 35. ayette Müslüman tacirlere şöyle seslenir: 'Ölçtüğünüz zaman dürüst olun. Doğru terazi ile tartın. Bu hem ticaretiniz için daha hayırlı hem de akıbet yönünden daha güzeldir.' İsra suresini okumak ve dinlemek için tıklayınız... 🔶 Allah'ın (CC) bize ihsan ettiği özgür irade ile insanlar bir sözleşme yapma, onu devam ettirme ve sözleşmeyi bitirme hakkına sahiptir. Allah'a boyun eğmiş bir Müslüman yaptığı bütün ahitleşmeleri yerine getirir. 🔶 Sorumluluk kavramı bağlamında İslâm'da farz-ı ayn ve farz-ı kifaye ayrımı vardır. Farz-ı kifaye toplumsal sorumlulukları, farzı ayn ise bireysel sorumlulukları ifade eder. Ticaret ile uğraşan bir Müslümanı ahlak dışı davrandığında işin baskısını ya da herkesin aynı şekilde ahlak dışı davrandığını ileri sürerek kendini haklı çıkaramaz. Kişi yaptığı eylemlerden sorumludur. İhsan ya da iyilikte bulunma, kişinin hiçbir yükümlülüğü yokken başkalarına faydalı işler yapmasıdır. İyilik İslâm'da hep teşvik edilir. 'Sizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun.' (Âl-i İmrân sûresi, 104) 🔶 Türk ve İslâm dünyasında iş ve meslek ahlakına ilişkin ilk örgüt fütüvvet teşkilatıdır. Meslek ahlakı ilkelerini ilk kez yazılı halde fütüvvetnâmelerde ortaya konur. Batıda görülen lonca teşkilatlarının Osmanlıdaki benzeri Ahîlik sistemidir. 🔶 Ahî kelimesi kardeşlik anlamına gelir. Ahîlik ise Horasan erenlerinin Anadolu'nun Türkleştirilmesi aşamasında kurulmuş bulunan ve kökü fütüvvet teşkilatında olan esnaf teşkilatının adıdır. Anadolu'daki Ahîliğin kurucusu Ahî Evran'dır. Ahîliğe giriş törenleri dikkate alındığında Ahîliğin sadece bir meslek örgütü olmayıp aynı zamanda tarikat benzeri bir yapıya sahip olduğu da bilinir. Moğol saldırılarından kaçıp Anadolu'ya gelen Müslüman Türkler, Anadolu'da Hristiyan halkın egemenliğinde olan ticaret ve üretimi Ahî teşkilatlanmasıyla ele geçirmeye çalışırlar. Fakat bu rekabetin yanı sıra Hristiyan ve Müslüman esnaflar arasında iş birliği ve yardımlaşmanın da yaşanmış olacağı göz ardı edilemez. Ahilik yüzyıllardır Anadolu'ya ışık tutuyor 🔶 Moğollar'dan kaçanların karşılaştıkları zorluklar bu insanların yardımlaşma, dayanışma ve iş birliği gibi özellikleri Ahî teşkilatına taşımalarına neden olur. İyiliğin, doğruluğun, kardeşliğin, yardımlaşma gibi güzel değerleri yapısında birleştiren Ahîlik, yaşadığı dönemde eğitim, kalite-standart, üretici-tüketici ilişkisi ve denetim gibi toplumsal konulara etki eder. 🔶 Ahîlik, odağına insanı alır ve sosyal yardımlaşma esas alınarak toplum gruplarının çıkarlarının birbirleriyle çatışmasına engel olur. Ahîlik düşüncesi insanları çalışmaya teşvik eder. Bir sanat, zanaat dalında yetişmelerini, başkasına muhtaç olmamalarını öğütler. 🔶 Geçimini sağlayacak bir meslek veya sanatı olmayanlar, yardımlaşmayan, başkasına yük olan deyim yerindeyse başkasının sırtından geçinenler Ahî olamaz. Ahîliğe girmiş ve ustalık almış olsalar bile ahlaksızlık ve haksızlık edenler, hıyanette bulunanlar Ahîlikten çıkarılır ve isimleri bir hafta içinde bütün Ahî teşkilatına duyurulur. 🔶 Ahî Evran'daki ahlaki oluşumlarda bilimin, sanatın ve fütüvvet ilkelerinin etkisi vardır. Ahî Evran sanatı, bilimsel uygulamaları günlük yaşama aktarma aracı olarak görür. Birliğe üye olanlara da bir sanatla uğraşmalarını tavsiye eder. Ahîler, helal kazançla sorumludur ve buna kişinin kendi emeği ile geçinebileceği bir mesleğe sahip olması ile ulaşılır. Ahîler benliklerini topluma hizmet aracı olarak gördükleri için sosyal faaliyetler de yürütürler. İyilik ve Yardım Ahlakı 🔶 Fütüvvetteki mertlik, yiğitlik ve cömertlik Ahîler'e ahlakî bir bakış açısı kazandırır. Örneğin, bir Ahî esnafının müşteriye 'Bugün yeterince satış yaptım, komşu dükkândan alışveriş yapın' demesi gayet olasıdır. Bir esnaf örgütünün başkanı olmasına rağmen Ahî Evran, tüketici haklarına dikkat eder. Hileli, bozuk, kalitesiz malların piyasaya sürülmemesi için çaba gösterir. Örneğin, beğenmediği ayakkabıları dama atmasından dolayı, halk arasında 'pabucu dama atılmak' deyimi yayılmıştır. Denetlemelerinde esnafa birliği, dayanışmayı ve yardımı öğütler, onlara bilgi, beceri ve uzmanlık (ustalık) düzeylerini artırmalarını dile getirir. 🔶 Kurduğu organizasyonun sosyo-ekonomik sonuçları da vardır. Bunlardan en önemlisi esnaf ve sanatkarlar arasında sıkı bir işbirliği, dayanışma ve yardımlaşma kurarak iyi ahlak kurallarını halk arasında yaymaktır. Bu sonuç esnafa iç ve dış rakiplerine avantaj sağlar. İslam'a Göre İş Ahlakı Nasıl Olmalıdır? 🔶 Ahî Evran'ın Ahî birliklerine bir sanatla uğraşmayanı üye kabul etmemesi, din istismarının önlenmesi, esnaf ve sanatkarın mesleki ve insani yönlerinin geliştirmek amacıyla eğitim programları düzenlemesi, insanların başkasına muhtaç olmadan bir sanatta ustalaşmalarını ve yaşam standartlarının yükseltmelerini sağlar. Bu ilkeler o dönemde toplumsal ve ekonomik istikrarı sağlayan işe yarar faktörler olur. Ahî Evran'ın düşünüşüne göre bir Ahi'de olması gereken özellikler: ➡ Din gözetmeksizin bütün insanlara karşı sevgi ve saygı duymak. ➡ Hile yapmamak. ➡ Dürüst olmak. ➡ Adaletli olmak. ➡ Zulme, zalime ve haksızlığa sessiz kalmamak. ➡ Cömert olmak. 🔸 Ahîliğin amaçları ve toplumsal faydaları: ➡ Sosyo-ekonomik dengeleri korumak. ➡ Kişiyi eğitip üreten ve faydalı bir birey haline getirmek. ➡ Ahlaklı ve üretken bir çalışma ortamı meydana getirmek. ➡ Güven ve anlayışa dayalı iş bölümü gerçekleştirmek.