Anadolu’yu yurt yapan 19 alim 7 teşkilat

📌 Kaşgarlı Mahmud kimdir? 🔹 1008 yılında Türkistan'da doğdu. 🔹 İyi bir eğitim alan Kaşgarlı, tahsil hayatını Saciye ve Hamidiye medreselerinde devam ettirdi. 🔹 Türk kültürü ve Türkçe üzerine araştırma yapmak için Orta Asya'yı dolaştı ve derlediği bilgileri Divanü Lügati't Türk'te topladı. 🔹 Bu eser bir sözlükten çok daha fazlası. Hem etimolojiyi hem Türk kültürünü öğretmesi açısından hala en kıymetli eserlerden biri. 🔍 Divanü Lügati't-Türk'te sosyal hayatı anlatan kelimeler 📌 Hoca Ahmet Yesevi kimdir? 🔹 Pir-i Türkistan lakaplı Ahmet Yesevi, 1103 yılında Batı Türkistan'a bağlı Çimkent şehrinin Sayram kasabasında dünyaya geldi. 🔹 Babasının kaleme aldığı Nesebname adlı eserden bilindiği üzere soyu Hz. Ali'ye dayanır. 🔹 Çeşitli medreselerde tahsil aldıktan sonra Nakşibendiye büyüklerinden Yusuf el-Hamedani'nin halifesi olur. İrşat ile görevlendirilen Ahmet Yesevi, Yeseviyye tarikatını kurar ve İslam'a ilk geçtikleri dönemlerde Türklerin itikadını sağlamlaştırmak için çalışır. 🔹 Anadolu'ya gönderdiği ve adı 'alperen' olan müritleri Anadolu'nun Türkiye olmasında kilit rol oynar. Kaleme aldığı Divan-ı Hikmet, bugün hala Türkçe duyuşun en önemli eserlerinden biridir. 📌 Hacı Bektaş-ı Veli kimdir? 🔹 1281 yılında Horasan'da dünyaya gelen Hacı Bektaş-ı Veli, ilk tahsilini Ahmet Yesevi'nin halifelerinden olan Lokman-ı Perende'den alır. 🔹 Tahsilini tamamladıktan sonra Anadolu'ya gelen Hacı Bektaş, yakın arkadaşı olan Ahi Evran ile Ahilik teşkilatı üzerinden Osmanlı'nın kuruluş döneminde çok önemli sosyal faaliyetlerde bulunur. 📌 Ahi Evran kimdir? 🔹 1171'de Azerbaycan'ın Hoy şehrinde doğduğu rivayet edilen Ahi Evran, Orta Asya'dan Anadolu'ya gelen en önemli alperenlerden biridir. 🔹 Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya gelen esnaf onun etrafında birleşir ve Ahilik teşkilatı, daha önce örneği görülmemiş bir şekilde esnaf ve halk arasındaki intizam ve adaleti sağlar. 🔹 Kayseri, Konya ve Denizli gibi şehirleri gezen Ahi Evran ömrünü Kırşehir'de tamamlar. 🔍 Ahi Evran ve mesleki eğitim 📌 Hacı Bayram-ı Veli kimdir? 🔹 1352 yılında Ankara'da doğduğu düşünülen Hacı Bayram-ı Veli Ankara ve Bursa'da medreselerde tahsil yapar. 🔹 Ankara'da Kara Medrese'de müderrislik yapmaya başlar. Rivayete göre müderris olduğu sırada yanına gelen biri, Kayseri'de Somuncu Baba olarak tanınan şeyh Hamideddin-i Veli'nin kendisini davet ettiğini söyler. 🔹 Kayseri'ye giden Hacı Bayram, Somuncu Baba'ya intisap ederek müridi olur. 1412 yılında şeyhi onu irşatla görevlendirir ve böylece Bayramiye tarikatını kurar. 🔹 Orta Anadolu'da müritler yetiştiren Hacı Bayram ömrünü Ankara'da tamamlar. 📌 Yunus Emre kimdir? 🔹 'Türkçeye şehadet getirten şair' diye tanımlanan Yunus Emre hakkında birçok rivayet var ama onun adına önemli olan şey klasik bir biyografiden daha ziyade Türkçe şiiriyle bir millete insan ve İslam olmayı öğretmiş olması. 🔹 Âşık Yunus, Derviş Yunus, Miskin Yunus gibi birçok mahlasa sahip olan Yunus Emre'ye halk Bizim Yunus adını vermiş. 🔹 700 sene evvel Türkçenin zirvesine çıkan Yunus Emre'ye verilen bu paye daha önce hiçbir şaire nasip olmadı. 🔹 Bu durum onu her daim Türk şiirinin zirvesinde kılacak ve bundan bin yıl sonra da Bizim Yunus Türklere kılavuz olmaya devam edecek. 🔍 Yunus Emre'nin en çok sevilen 15 şiiri 📌 Sarı Saltuk kimdir? 🔹 Kendi kişiliği ile menkıbevi kişiliği içi içe geçmiş Sarı Saltuk Anadolu ve Rumeli'nin Türkleşip İslamlaşmasında en önemli rolü oynayan alperenlerden biridir. 🔹 Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinden alınan bilgilere göre asıl adı Muhammed Buhari olan Sarı Saltuk, Ahmet Yesevi'nin halifesidir. 🔹 Yesevi tarafından Hacı Bektaş'tan Balkanlara gitme icazetini alması için gönderilir. 🔹 Rusya, Kırım, Lehistan gibi ülkeleri gezer ve birçok ülkede cihat, irşat faaliyetlerinde bulunur. 📌 Süleyman Çelebi kimdir? 🔹 1350 yılında Bursa'da doğar. 🔹 Onu bu kadar önemli biri haline getiren şey ise ilk ve tek eseri olan Vesiletü'n Necat yani bilinen ismi ile Mevlid'dir. 🔹 Peygamber Efendimizin doğumunu anlattığı şiiri ile 700 yıldır ayakta kalan Süleyman Çelebi'nin söylediği şey şuydu aslında: Ben peygamberimi kendim gibi seviyorum, başka kimse gibi değil! 📌 Geyikli Baba kimdir? 🔹 Bugünkü Azerbaycan'ın Hoy şehrinde dünyaya gelen Geyikli Baba, Orhan Gazi devrinde Bursa'nın fethine katılıp cenk eden veli zatlardandır. 🔹 Şeyh Ebu'l Vefa'nın müritlerinden olan Geyikli Baba, Türkmen derviş-gazi tipinin en önemli örneklerinden biridir. 📌 Akça Koca kimdir? 🔹 Osman Gazi'nin çocukluk ve silah arkadaşıdır. Babası da Ertuğrul Gazi ile birlikte hareket eden Akça Koca'nın ataları Selçuklu akıncılarındandır. 🔹 Osman Bey Bizans'a akınlar düzenlerken o Orhan Gazi komutasında kuzeye doğru gider. 🔹 Osman Bey vefat ettikten sonra Samandıra ve Aydos'u fetheden Akça Koca, Üsküdar'a da akınlar yapar. İzmit'e yaptığı akın sırasında fethi göremeden vefat eder. 📌 Yusuf Has Hacip kimdir? 🔹 1071 yılında ilk Müslüman Türk devleti olan Karahanlı Devleti sınırlarındaki Balasagun kentinde doğduğu için Balasagunlu Yusuf'ken, hakan Tavgaç Uluğ Buğra Han'a Kutadgu Bilig'i takdim ettiğinde 'Has Hacip' unvanını alır. 🔹 Yusuf Has Hacip'in ilk Türkçe siyasetname örneği olan Kutadgu Bilig sadece devrine değil bugüne ve yarına da seslenen ve doğrunun nasıl olması gerektiğini söyleyen bir eser. Bir bakıma reçete… 🔍 Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig eserinden öğütler 📌 Edip Ahmet Yükneki kimdir? 🔹 12'inci yüzyılda doğan ve hakkında pek az bilgi bulunan Edip Ahmet Yükneki'nin Semerkant'ta doğduğu, gözlerinin doğuştan görmemesine rağmen iyi bir eğitim aldığı söylenir. 🔹 Bir nasihatname örneği olan Atabetü'l Hakayık adlı eserini, dönemin Karahanlı hükümdarı Muhammed Dad Sipehsalar Bey'e sunar. 🔹 Eserinde yoğunlukla İslam'ın ve ilmin faziletlerini anlatan Yükneki'nin Arapça, hadis ve tefsire hâkim bir âlim olduğu anlaşılmaktadır. 📌 Âşık Paşa kimdir? 🔹 1272'de Kırşehir'de doğan Âşık Paşa'nın unvanı, ailenin en büyük oğlu olduğu için 'baş ağa' demek olan 'paşa'ya dönüşür. Âşık mahlasıyla da şiirler yazdığından Âşık Paşa olarak anılmaya başlar. 🔹 Tasavvuf etkisinde yetişen ve bu çizgide eserler veren Âşık Paşa, döneminde Arapça ve Farsça revaçta olmasına rağmen Türkçe yazmayı tercih eder ve 12 bin beyitlik Garipname'yi yazar. 🔹 Bununla birlikte hece ölçüsüyle yazdığı ilahiler de çok önemlidir. 📌 Molla Fenari kimdir? 🔹 1350'de Bursa'da doğan Molla Fenari, Osmanlı Devleti'nin ilk şeyhülislamıdır. 🔹 Medrese eğitimi sırasında Mevlana Alauddin Esved'den ders alır ve Mısır'a gidip fıkıh öğrenir. 🔹 Bursa'da müderrislik ve kadılık da yapan Fenari arkasında tefsir ve şerhlerin çoğunlukta olduğu yaklaşık 25 eser bırakır.Şeyh Edebali kimdir? Şeyh Edebali'nin Osman Gazi'ye nasihati... 📌 Şeyh Edebali kimdir? 🔹 1206'de Karaman'da doğan Şeyh Edebali, ilk eğitimini Hanefi fıkıhçısı Necmeddin ez-Zâhidi'den aldıktan sonra Şam'da tefsir, hadis ve fıkıh dersi alır. 🔹 Eskişehir yakınlarındaki İtburnu Köyü'nde kendi yaptırdığı zaviyede pek çok öğrenci yetiştirmiştir. 🔹 Osman Gazi'nin hem hocası hem kayınpederi olan Şeyh Edebali Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun manevi önderidir. 🔍 Şeyh Edebali'nin Osman Gazi'ye nasihati... 📌 Sadreddin Konevi kimdir? 🔹 1209'da Malatya'da doğan Sadreddin Konevi ilk eğitimini üvey babası olan İbn'ül Arabi'den alır. 🔹 Konevi daha sonra Şam'a giderek Evhadüddin Kirmani'nin talebesi olur. 🔹 Sonra Konya'ya yerleşip Konevi takma adını alan veli, burada din ve ilim adamlarını toplayarak özel bir akademi kurar. 🔹 Daha çok vahdet-i vücud meselesi ile ilgilenen Konevi, İbn'ül Arabi'nin eserlerine şerhler yazar. 📌 Muhyiddin İbn'ül Arabi kimdir? 🔹 1165'te Endülüs'te dünyaya gelen İbn'ül Arabi, ilk eğitiminin ailesindeki mutasavvıflardan aldıktan sonra Şam'da İbn-i Rüşd'le tanıştı. 🔹 Onun tesiriyle bilginin akıl yoluyla elde edilmesi ve varlığın birliği konularına eğildi. 🔹 İbn'ül Arabi, faydalandığı 300'ü aşkın kişinin manevi hallerine ve hikmetli sözlerine yeri geldikçe el-Fütuhat, Kitabü'l Kutb, Dürretü'l Fahire ve Ruhü'l Kuds gibi eserlerinde değinmektedir. 🔍 İbn Arabi'den 20 alıntı 📌 İmam Gazali kimdir? 🔹 İslam âleminin en önemli ilim adamlarından biri olan İmam Gazali 1058 yılında Horasan'ın Tus şehrinde doğar. 🔹 1085 yılında Büyük Selçuklu Devleti veziri Nizamülmülk ile bir araya gelen İmam Gazali 1091 yılında Nizamiye Medreseleri'nin baş müderrisi olur. 🔹 Devirde etkin olmaya başlayan Batınilik ve Mutezile ile mücadele ederek ehl-i sünnet itikadının tahkim edilmesi için mücadele eder. 🔹 Sünni akidenin bu topraklarda kalıcı olmasını sağlayan en önemli âlimlerden biridir. 📌 Nizamülmülk kimdir? 🔹 1018 yılında Horasan'ın Tus şehrinde doğdu. Isfahan, Nişabur, Bağdat gibi şehirlerde İslam âlimlerinden hadis dersi aldı. 🔹 Tuğrul Bey zamanında Horasan'ı yöneten Nizamülmülk, Sultan Alparslan döneminde vezir olarak atandı. 🔹 Onu büyük kılan şey ise devlette tesis ettiği adalet ve kurduğu Nizamiye Medreseleri'dir. Türk-İslam öğretilerini birleştirerek ikta sistemini geliştirdi. 🔹 Selçuklu ordusu onun sayesinde Ortaçağ'ın en kuvvetli ordusu haline geldi. İmam Gazali ile beraber Şii-Batıni itikada karşı olarak ehl-i sünneti tahkim etmeyi vazife bildi. 🔹 1092 yılında bir Batıni tarafından şehit edildi. Bugün bile Nizamülmülk'ün ulaştığı nokta devlet adamları için büyük bir ufuk. 🔍 Nizamülmülk nasıl öldürüldü? 📌 Yeseviye nedir? 🔹 Orta Asya'dan yola çıkarak Anadolu'nun İslamlaşmasında en önemli faktörlerden biri olan Yesevilik, Pir-i Türkistan Ahmet Yesevi ile Anadolu coğrafyasında oldukça etkili oldu. 🔹 Orta Asya'da Siderya ve Taşkent bozkırlarında yaşayan konargöçer Türkler Yeseviliğe çok çabuk uyum sağlarlar. 🔹 Ahmet Yesevi hazretlerinin ve Yeseviliğin en önemli özelliği yeni İslamlaşmaya başlayan Türklere dini en saf, kolay ve sade haliyle anlatması olur. Böylece Anadolu'da çabuk yayılma imkânı bulur. 📌 Alperenler kimlerdir? 🔹 Hoca Ahmet Yesevi'nin müridanından olan Alperenler, Orta Asya'dan Anadolu'ya gelerek Anadolu'nun Türk ve İslamlaşması için çok önemli roller üstlendiler. 🔹 Alplik ve erenlik başlı başına iki şeyi temsil ediyordu: Gaza ve gönül. 🔹 Ellerinden kılıcını bırakmadan gönülleri de fethetmeyi amaç edinen Alperenler Anadolu'nun Türkiye olmasını sağlayan başlıca insanlardan oldular. Alperenlik, sonradan bir sıfat haline geldi. 📌 Nizamiye Medreseleri nedir? 🔹 Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından 1065-1067 yılları arasında başta Bağdat olmak üzere Büyük Selçuklu hâkimiyetindeki çeşitli şehirlerde kurulan medreselerdir. 🔹 Bu medrese, İslâm tarihinde ilk çekirdek üniversiteyi oluşturmuştur. Nizamiye Medreselerinde öğrencilerin yeme içme ve barınma ihtiyaçları ücretsiz karşılanır ve öğrencilere burs verilirdi. 🔹 Nizamiye Medreseleri dinî ilimlerin gelişmesine büyük katkı sağlar. Ehl-i sünnet itikadının kalesi konumunda olan medreseler Moğol istilasına kadar faaliyetlerine devam eder. 🔍 İslam tarihinin dönüm noktası Nizamiye Medresesi 📌 Bacıyan-ı Rum nedir? 🔹 Dünyanın ilk kadın teşkilatı sayılan Bacıyan-ı Rum, 13'üncü yüzyılda Türkiye'de oluşturulur. Bacıyan-ı Rum ismi ilk kez 15'inci yüzyılda Osmanlı tarihçisi Âşıkpaşazâde tarafından kullanılır. 🔹 Bacıyan-ı Rum teşkilatı, Anadolu kadınlarını, gerektiğinde düşmanlara karşı vatan savunmasında mücadele etmesi ve ülkenin sanat, sosyal ve ekonomik alanlarında kalkınıp gelişmesini sağlamak için teşkilatlanır. 🔹 Hem kadınlar arasındaki dayanışmayı geliştirir hem de Türk dilinin, Türk kültürünün ve İslam'ın kadınlar arasında yayılmasını hızlandırır. 🔹 Böylece Anadolu'nun İslamlaşmasına ve Türkleşmesine büyük katkıları olur. 🔍 Dünyanın bilinen en eski kadın teşkilatı: Bacıyan-ı Rum 📌 Ahilik nedir? 🔹 13'üncü yüzyılda Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin tavsiyesiyle kurulan esnaf dayanışma teşkilatıdır ve Osmanlı Devleti'nin kurulmasında önemli rol oynar. 🔹 Horasan'dan Anadolu'ya göçen Müslüman Türkmenlerin ticaret, sanat ve ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları hem ekonomik hem de ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgütlenmedir. 🔹 Ahi teşkilatı ilk Kayseri'de kurulur. Sosyal hayatta ve ticarette ilişkilerin Kur'an ve sünnet esasına dayanması esas amaçlarıdır. 📌 Bektaşilik nedir? 🔹 Hacı Bektaş-ı Veli'nin etrafında Anadolu'da ortaya çıkan bir tarikattır. 🔹 Yeniçeri Ocağı'nın kuruluşunda önemli rolü vardır. Bu yüzden de Osmanlı tarihi boyunca nüfuzunu korumuştur. 🔹 Zaman zaman siyasetin içine dâhil olmasıyla tartışılır hale gelir. Bugün Balkanlarda etkisini halen sürdürmektedir. 📌 Bayramiye nedir? 🔹 Hacı Bayram Veli tarafından kurulan Türk tarikatıdır. Türk topraklarında doğup büyüyen bir şeyh tarafından kurulan ilk Türk tarikatı olan Bayramiye kısa sürede büyük bir kitleye yayılır. 🔹 Dini ve milli kültür üzerine oldukça olumlu katkıları olan Bayramiye tarikatı toplumu ve devlet yönetimini etkileme gücü bağlamında da etkili olur. Lacivert

Anadolu’yu yurt yapan 19 alim 7 teşkilat

KAŞGARLI MAHMUD