Barbaros Hayreddin Paşa’nın vasiyeti neydi?

Osmanlı denizciliğinin en önemli ismi olan Hızır Reis, Barbaros lakabıyla tanındı. Avrupalılar, ağabeyi Oruç Reis'e havuç rengine çalan kırmızı sakalından dolayı ''Barbarossa'' adını verdi. Bu konudaki diğer bir diğer rivayette, Barbaros'un Baba Oruç isminin bozulmuş hali olduğudur. Bu ismi daha sonra Hızır Reis için de kullandılar. Hayreddin lakabı ise Osmanlı hizmetine girdiğinde, ona Yavuz Sultan Selim tarafından verildi. Zaman zaman bazı yazarlar, Hızır Reis'in, Avrupalıların verdiği Barbaros lakabıyla anılmasının yanlış olduğunu belirterek bu ismin kullanılmasını, Hayreddin Paşa denilmesi gerektiğini yazdılar. İspanyolların Batı Akdeniz'e hâkim olma gayretleriyle Endülüs'te yaptıkları zulümler yüzünden buradan ayrılmak zorunda kalan Müslümanların göçleri bölgedeki eski dengeyi bozdu; bunun üzerine Oruç ve Hızır kardeşler Batı Akdeniz'e yönelerek 1504'ten sonra Kuzey Afrika sahillerinde görünmeye başladılar. İki gemilik küçük filoları için emin bir liman arayan iki kardeş, Tunus Hafsî Sultanı Ebû Abdullah Muhammed Hasan ile anlaşarak Halkulvâdî'de yerleştiler. Gemilerinin sayısı artınca da Cerbe adasına geçip orayı üs edindiler ve akınlarını İtalya kıyılarına kadar uzattılar. İspanyol işgalindeki Bicâye Limanı'nı alamayan Barbaros kardeşler 1513 yılında bir yarımada üzerinde bulunan Cicelli'yi ele geçirdiler. Kendi başlarına bir şehir yönetimi kurmuş bulunan Cicelli halkı Oruç'u sultan ilân etti. Böylece Barbarosların Kuzey Afrika'da kuracakları devletin temelleri atılmış oldu. Türklerin denizcilikle fazla alakalarının olmaması ve Avrupalıların Afrika'da faaliyet göstermelerinden dolayı Barbaros kardeşlerin Türk olmadığını söylentileri vardır. Ancak bizzat Hızır Reis'in hatıralarında kendi kimliklerine ilişkin açık bilgiler vardır. Babaları Vardar Yenicesi'nden gelerek, Midilli'nin fethinden sonra buraya yerleşen Yakup isimli bir sipahidir. Barbaros Hayreddin Paşa üçüncü çocuk idi. 1483'te doğduğu tahmin edilmektedir. En büyükleri İshak, ondan sonraki Oruç, en küçükleri ise İlyas adını taşıyordu. Barbaros Hayreddin 1520-1529 yılları arasında İspanyolların elinde bulunan küçük bir adanın dışında bütün yörenin hâkimi oldu. Cicelli'den sonra Kol Limanı ile Bone ve Konstantin'i de ele geçirdi. Tunus Sultanı Muhammed'in saldırısı ve Ahmed b. Kadî'nin isyanı üzerine 1524'te Cezayir'i terk etmek zorunda kaldı. Ancak üç yıl sonra şehre yeniden hâkim olabildi. Başta Sinan ve Aydın Reisler olmak üzere Akdeniz'deki Türk denizcileriyle civardaki adalar halkı onun hizmetine girdiler. Cezayir'de bir silâh atölyesi kuruldu. Barbaros mevcudu otuz beş gemiye yükselen filosu ile İtalya'dan sonra İspanya sahillerini de tehdide başladı. Çeşitli baskı ve zulümlere uğrayan Gırnata Müslümanları Barbaros'un şahsında büyük bir destek buldular. Yurtlarından ayrılmak zorunda kalan bu Müslümanlar Türk gemileriyle Afrika sahillerine taşındı. Cezayir'e getirilen Endülüs Müslümanlarının sayısı 70 bini buldu. Ayrıca ele geçirilen ganimetlerle Cezayir şehri zenginleşti ve 'Türklerin Hindistan'ı' diye şöhret kazandı. 1530 yılına gelindiğinde Barbaros, İspanyolların elindeki Adakale'yi de alarak buraya bir dalgakıran yaptırdı. Öte yandan 1531'de Şerşel'e saldıran İspanyol filosu bir sonuç elde edemedi. Fakat ertesi yıl Osmanlılara ait Koron ve Patras'ı ele geçirdi. Bunun üzerine Kanûnî Sultan Süleyman, donanma kumandanlığına getirmek için Barbaros'u İstanbul'a çağırdı. Yerine evlâtlığı Kara Hasan'ı bırakan Barbaros yirmi tekne ile Cezayir'den yola çıkarak İstanbul'a vardıktan bir gün sonra, 11 Cemâziyelâhir 940 (28 Aralık 1533) günü padişah tarafından kabul edildi. Ardından Kanûnî'nin isteğiyle, Irakeyn Seferi'nde bulunan Vezîriâzam İbrâhim Paşa'nın yanına Halep'e giden Barbaros, Cezâyir-i Bahr-i Sefîd beylerbeyliği pâyesiyle Kemankeş Ahmed Paşa'nın yerine kaptan-ı deryâlığa tayin edildi. Böylece o zamana kadar Gelibolu sancak beyliği pâyesiyle verilen kaptan-ı deryâlık beylerbeylik derecesine yükseltilmiş oldu. Barbaros'un donanmanın başına geçmesi ile Osmanlar karaların yanı sıra denizde de hâkimiyet kurdular. İspanya ile Fransa arasında Monsone Ateşkesi yapılınca papanın liderliğinde İspanya-Venedik-Papalık-Malta Şövalyeleri ve diğer küçük İtalyan devletleri arasında Türklere karşı bir ittifak oluşturuyordu. Çok büyük bir donanma meydana gelmişti, ancak komutanlar arasında geçimsizlik, kıskançlıklar ve itimatsızlıklar mevcuttu. İspanyollar, Venediklilerin kendilerini Osmanlı donanmasına yem yapacağından şüphelenirken, aynı şüphe Venedik tarafında da vardı. Barbaros ise düşman donanmasındaki bu durumun farkındaydı. Haçlı donanmasının başına, Venedik'in istememesine rağmen Andre Doria getirildi. Hedef seçiminde de anlaşmazlık çıktı. Venedikliler Doğu, İspanyollar ise Batı Akdeniz'deki Türk topraklarını ele geçirme taraftarıydı. Antlaşma sağlanamayınca ilk planda Türk donanmasının yok edilmesi, sonra karşılaşacak duruma göre hareket edilmesi kararlaştırıldı. Düşman donanmasının hareketini ve Girit civarında bulunan Salih Reis idaresindeki 20 gemilik filoya saldıracağını haber alan Barbaros da İstanbul'dan ayrıldı. Ege Denizi'nde Osmanlıların eline geçmemiş adaların bir kısmını aldı. 24Eylül de Osmanlı donanması Preveze limanına vardı. Barbaros, düşmanlarından önce davranarak Preveze Körfezi'ne girdi. Doria'nın idaresindeki donanma sayıca kendisinden üstün ve daha büyük gemilere sahip olduğu için Haçlılara açık denizde karşılaşmak aleyhindeydi. Körfezin içinde büyü gemilerin geçemeyeceği bir sığlığın ardına gizlenerek düşmanın açık vermemesini bekledi. Düşmanları, karaya asker çıkararak Preveze'yi kuşattıkları takdirde iki ateş arasında kalabilirdi, ancak Doria böyle bir hamle yapmadı. Osmanlı donanmasını oradan çıkaramayacağını anlayan Andre Doria,26,27 Eylül gecesi Preveze açıklarından ayrılarak, daha güvenli bir yere doğru hareket etti. 27 Eylül sabahı Barbaros onları takibe başladı. Haçlı donanmasının kadırga ve kalyonlardan oluşan bir karma filo olduğu için yol alırken problemlerle karşılaştılar. 28 Eylül'de Osmanlı donanması onları yakaladı. Deniz çarşaf gibiydi. Koskoca kalyonlar hareketsiz kaldılar. Barbaros ise, Akdeniz'de rüzgârın her zaman uygun olmamasından dolayı rüzgârla hareket eden kalyonlar yerine kürekle çalışan kadırgaları tercih ettiği için sıkıntıda değildi. Venedik'in en büyük denizcilerinden Alessandro Condalmiero'nun idaresindeki devasa kalyon Haçlı donanmasından ayrı düşerek Türklerin karşısında kalakaldı. Bu geminin yanında cüce kalan Türk kadırgaları ona saldırırken, Doria'dan yardım gelmedi. Akşam doğru rüzgâr da Haçlı donanmasının lehine esmeye başladı, ancak komutanların yalvarmalarına rağmen Doria, Türklerin üzerine hareket etmedi. Osmanlı gemileri bir taraftan Venedik kalyonuna saldırırken, diğer taraftan da Haçlı donanmasından ayrı düşmüş gemileri avlıyordu. Andre Doria, Türk donanmasının üzerine gideceğine rotasını açık denize çevirdi. Ancak Barbaros hafif kasırgaları için elverişli kıyıları bırakarak, kendi aleyhine olacak bir ortamda Haçlılarla savaşacak kadar basit bir denizci değildi. 29 Eylül günü sabah olduğunda ise Doria donanmasını toplayıp kaçtı. Kaçarken kimse görmesin diye Amirallik fenerini bile söndürmüştü. Osmanlı donanması çok az bir kayıpla Preveze Savaşı'nı kazandı. Preveze Deniz Savaşı, ülkemizdeki Tük denizcilik tarihinin en önemli zaferlerinden birisi olarak kutlanırken, bazı batılı yazarlar 5-6 Venedik gemisinin batırıldığını, bu yüzden fazla önemsenmemesi gerektiğini belirtir. Ancak Hammer dahi, Preveze'daki Haçlı donanmasının kaybını 128 gemi olarak verir. Preveze Savaşı, daha sonra 1571'de Türk donanmasının yok edildiğini İnebahtı Savaşı gibi büyük bir deniz muhaberesi değildir. Ancak bu savaştan sonra çeyrek asır boyunca, Türkler Akdeniz'de üstünlüğünü elde tuttu. 1543'teki Nice seferinden sonra Barbaros Hayreddin, bir daha sefere çıkmadı. Tersanelere çeki düzen vermekle uğraştı. Hastalıktan kısa bir süre sonra 5 Temmuz 1546'da vefat etti. Ölümüne ''Mate Reisü'l-Bahr (Denizin Reisi öldü)'' sözü ile tarih düşüldü. Osmanlı donanmasının hareket ettiği yer olan bu limana gömülmeye kendisi vasiyet etti. Böylece öldüğünde bile çok sevdiği denizden ve gemilerden uzak kalmayacaktı. İstanbul'dan ayrılacak olan donanma Beşiktaş'taki Hayreddin iskelesine demir atar, sonra denize açılırdı. Çağdaş kaynaklara göre Barbaros iri yapılı, kumral tenli idi. Saçı, sakalı, kaşları ve kirpikleri çok gürdü. Ömrü denizlerde geçtiğinden Rumca, Arapça, İspanyolca, İtalyanca ve Fransızca gibi Akdeniz dillerini iyi bilirdi. Ayrıca mûsikiyi de seviyordu. Cezayir'de yaptırdığı caminin kitâbesinde unvanı 'es-Sultânü'l-mücâhid mevlânâ Hayreddin ibn el-emîr eş-şehîr el-mücâhid Ebî Yûsuf Ya'kub et-Türkî' şeklinde gösterilmiştir. Daha sonraki devirlerde, Ege'ye açılacak donanmanın Beşiktaş'taki Hayreddin İskelesi'nde demirlemesi gelenek oldu. Barbaros'un evlâtlığı Hasan da Cezayir beylerbeyliği yaptı. Barbaros Hayreddin Paşa, sağlığında Seyyid Murâdî'ye hâtıralarını yazdırmıştı. Gazavât-ı Hayreddin Paşa adını taşıyan hâtırat, biri mensur diğeri manzum olmak üzere iki şekilde kaleme alındı. Mensur olan Fransızca'ya, İtalyanca'ya ve kısmen Arapça'ya çevrildi ve sadeleştirilerek yayımlandı. Manzum hâtırat ise, 'Gazavât-ı Hayreddin Paşa' adıyla Necip Âsım tarafından tanıtıldı. Kaynak : Sorularla Osmanlı İmparatorluğu / Erhan Afyoncu

Barbaros Hayreddin Paşa’nın vasiyeti neydi?

‘‘BARBAROS’’ NE DEMEKTİR?