Battal Gazi nasıl şehit oldu? Battal Gazi destanı nedir?

Emevilerin Bizans'a karşı yürüttüğü mücadelelerde rol alan Battal Gazi, ilk defa 717'de Mesleme b. Abdülmelik'in yönettiği İstanbul kuşatmasında kendini gösterdi. Kayseri, Afyon ve Eskişehir yöresi ile Güneydoğu Anadolu ve Suriye yöresinde, Hıristiyanların çok korktuğu bir cengaver olarak nam saldı. Anneler yaramazlık yapan çocuklarını onunla korkuttu, çocuklarına onun kim olduğunu öğretmek için kiliselerinde portresini bulundurdu. Battal Gazi ele geçirmek istediği şehirleri bazen kılıç kuvvetiyle, bazen zekâsıyla kendine bağladı. Tarihi şahsiyeti ile destanlara konu olmuş efsanesi çoğunlukla birbirinden ayırt edilemeyen Battal, Türkler arasında gazi-veli mertebesinde görülüp adına Battalname adlı bir destan yazıldı. Selçuklular döneminde I. Alaeddin Keykubat'ın annesi, rüyasında Battal Gazi'nin şehit düştüğü yerin yakınlarındaki mezarını gördü. I. Gıyaseddin Keyhusrev, hanımının arzusuyla buraya derhal bir türbe, bir de mescid yaptırdı. Böylece Eskişehir'in güneybatısında yer alan Seyitgazi kasabasında, Osmanlılar devrinde de büyük ilgi gören Seyyid Battal Gazi Külliyesi'nin temeli atılmış oldu. 15. yüzyıldan itibaren Osmanlı askerleri sefere çıkmadan önce, onun türbesini ziyaret ederek ruhaniyetinden yardım dilerlerdi. Ayasofya mabedinin kapısına dayanan Battal, kahraman arkadaşlarının Bizans askerleriyle çevrilmiş olduğunu görünce bir an şaşırdı. Fakat çarçabuk kendini toplayarak: Medet ya Haydar! diye korkunç bir nâra attı. Topuklarını Devzâde Aşkar'ın karnına dayayarak henüz kınına girmemiş olan elindeki kanlı kılıcı savura savura Bizans askerlerinin üzerine atladı. Battal Gazi veya Seyyid Battal Gazi, Emeviler devrinde Anadolu'da Bizans'a karşı yapılan savaşlarda ün kazanmıştır. Müslümanlar ve bilhassa Türkler arasında büyük bir gazi-veli hüviyetiyle destan kahramanı yapılmış Müslüman emirdir. Hemen hemen bütün kaynaklar, Battal kelimesinin asıl adı değil, kahramanlığını belirten lakabı olduğunu ve asıl adının Abdullah olduğunu bildirirler. Battal Gazi Malatya'da doğdu. Doğduğu ve yaşadığı evin yeri, uzun yıllar halka yemek dağıtılan hayrat yeri olarak kullanıldı. Battal Gazi hakkında bugüne dek ulaşabilmiş kaynaklar sadece mesnevi tarzı yazılmış, birbirini hem destekleyen hem de çelişen olgular içeren destanlar ve halkın hafızasında kalmış olan bilgilerdir. Battal Gazi'nin muharebelerini anlatan söz konusu kaynakların zikrettikleri bölge, şehir ve kasaba isimlerine bakıldığında onun başta Kayseri, Afyon ve Eskişehir yöresi olmak üzere, el-Cezîre (Güneydoğu Anadolu dahil) ve Suriye bölgelerinde faaliyet gösterdiği görülür. Hiç şüphesiz bu coğrafya gerçek muharebelerin vuku bulduğu coğrafyanın aynı olmalıdır. Battalname başta olmak üzere Evliya Çelebi, Gelibolulu Mustafa Ali ve Müneccimbaşı gibi kaynaklar ise onu daha ziyade Malatya yöresinde savaşmış gösterirler ki bu tamamıyla Abbasîler dönemi Bizans mücadelelerinin menkıbeleşmiş şekillerinin Battal Gazi'nin şahsiyeti etrafında toplanmasından ileri gelmiştir. Osmanlı kaynakları bunları tarihî vak'alar olarak kabul etmişlerdir. Battal Gazi Destanı'nda ve halk hikâyelerinde, Emeviler zamanında Arap ordusuyla birlikte İstanbul'u kuşattığı anlatılır. Kuşatma hem denizden hem karadan yapılmış fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Destanda Battal'ın düşmanı, Arap komutanına oyun oynayıp kuşatma başladığında İstanbul'a geçerek imparatorluğunu ilan eden İmparator Leon'dur. Arap tarihinde II. İstanbul kuşatmasının tarihi 717-718 olarak belirtilmektedir. Bizans tarihindeki veriler de bu tarihi doğrular niteliktedir. Ayrıca Bizans tarihinde İmparator III. Leon'un tahta çıkma tarihi 717 olarak belirtilmiştir, bundan dolayı destandaki Leon'un İmparator III. Leon olma olasılığı üzerinde durulmaktadır. Destanda Battal Gazi'nin kuşatma sırasında yirmili yaşlarında olduğu söylendiği için, Battal Gazi'nin doğum yılının 690-695 civarı olmasının olası olduğu düşünülmektedir. Battal Gazi'nin ölümü ile ilgili rivayetler de muhteliftir. Fakat bunların gerçeği yansıtanı Theophanes, Taberî, İbnü'l-Esîr ve İbn Kesîr tarafından kaydedilen rivayet olup buna göre Battal Gazi, bugün Eskişehir'in güneybatısında yer alan Seyitgazi kasabasının bulunduğu antik Akroinon mevkiindeki bir muharebe sırasında şehit olmuş ve oraya defnedilmiştir. Buna göre Battal Gazi'nin milâdî 730'lu veya 740'lı yıllarda Akroinon mevkiinde şehit düştüğü kabul edilebilir. Battal Gazi'nin Türkler arasında bu kadar çok sevilip bir alperen hüviyetiyle yüceltilmesinde, şehit düştüğü yerde eski bir Bizans manastırının yanında bulunan mezarının I. Alâeddin Keykubad'ın annesi tarafından bir rüya sonucu keşfedildiğini nakleden rivayetin önemli bir katkısı vardır. Nitekim I. Gıyaseddin Keyhusrev, hanımının arzusu ile buraya derhal bir türbe ve bir de mescit yaptırmıştır. Böylece ileride Osmanlılar devrinde büyük bir külliye haline gelecek olan binaların (Seyyid Battal Gazi Külliyesi) ilkinin temeli atılmıştır. Burası Anadolu Selçukluları devrinden itibaren kısa zamanda bir ziyaretgâh haline gelerek bir yerleşme merkezi olmuş ve bugünkü Seyitgazi kasabası kurulmuştur. Battal Gazi Anadolu insanını gerek kahramanlığı gerekse evliya hüviyetiyle o derece etkiledi ki Anadolu'nun hemen her tarafında kalabalık kitleler halinde görülmeye başlayan Kalenderî dervişleri onu kendilerine pîr kabul etmekte tereddüt göstermediler. Battal Gazi Sünnî halk şairleri tarafından da 15. yüzyıldan beri hem gazilik ve kahramanlık hem de evliyalık yönleri vurgulanarak methedilegelmiştir. Bugün de ona methiyeler yazan şairler vardır. Battal Gazi, asıl erken devirlerden itibaren Osmanlı gazileri arasında da büyük bir saygıya mazhar olmuştur. Battal Gazi'nin kahraman bir evliya olarak günümüzde hâlâ halk tarafından saygı gördüğü ve başta Seyitgazi'deki ve eski Malatya'da Aspuzu Bağları içindeki türbesi olmak üzere ona nisbet edilen diğer türbelerin büyük bir saygıyla ziyaret edildiği bilinir. Adına hâlâ romanlar yazılır, sinema filmleri çekilir. Battal Gazi Destanı'nda Battal kadar dikkat çeken karakterlerden biri de Battal Gazi'nin atı Aşkar'dır. Aşkar, gökten inmiş hatta Kâbe toprağından yaratılmıştır. At, Türkler'de çok büyük önemi bulunan bir canlıdır. Efsane ve masallarda sahipleriyle birlikte silkinip daz (kel) bir ata dönüşen atlar bulunur. Böylece bir anda güçleri artar. Konuşabilen, uçabilen atlar vardır masallarda. Köroğlu'nun kıratı vardır ve sudan çıkıp gelmiştir. Battal Gazinin atının adı Aşkar'dır. Kırk gün güneş görmeyen bir ahırda ıslah edilmiştir. Manas destanında 200 kadar at adı yer alır. Burada yalnızca Türk destanları içinde en çok tanınan birkaç atın adına verilecektir. En bilinen ve dikkat çekici atlar şunlardır: Şubar: Alpamış Han'ın atıdır. Günümüzdeki külliye, türbe etrafında şekillenir. Osmanlılar, türbe ve camiye medrese, imarethane, tekke ve dergâh ekledi. Fatih Sultan Mehmet'ten itibaren II. Beyazıt ve Sultan I. Selim tarafından tamir edilen yapılar eklentilerle zenginleştirildi. Kanuni Sultan Süleyman, İran'a yaptığı seferler sırasında Seyitgazi'yi ziyaret ederek, külliyeye bazı ilaveler yaptırdı. Irak Seferi'ne giderken ordusu Seyitgazi'de konakladı ve Matrakçı Nasuh'a Seyitgazi minyatürü yaptırdı. IV. Murat ise Revan Seferi sırasında buraya bir kervansaray yaptırdı. Külliye, Üçler tepesinin yamacında ve kayalık bir alanda inşa edildi. Battal Gazi bu mevkide şehid düştü, Selçuklu Sultanı I. Gıyâseddin Keyhusrev'in eşi Ümmühan Hatun buraya onun için 13. yüzyılın başlarında bir türbe, cami ve medrese yaptırdı, kendisi daha sonra bu medresenin eyvanı durumundaki türbesine gömüldü. Külliyede Seyyid Battal Gazi Türbesi, cami, iki çilehâne, türbedar odası, Mihaloğulları Türbesi, Ümmühan Hatun Medresesi ve Türbesi, Kadıncık Ana, Kesikbaşlar ve Çoban Baba türbeleri, Bektaşî Dergâhı, aşevi, fırın ve medrese odaları duvarlarla çevrili açık bir avlunun güney, doğu ve kuzey yönlerinde yer alır. Külliyenin oluşumunda ilk yapılışı Anadolu Selçuklu dönemine tarihlenen binalardan Seyyid Battal Gazi Türbesi sekizgen alt yapı üzerine kubbeli bir yapıdır. Türbenin, güneydoğusunda yer alan caminin kapısı üzerindeki kitâbesine göre Selçuklu Sultanı I. Keyhusrev zamanında 604'te (1207-1208) yapıldığı ve II. Bayezid döneminde 917'de (1511) yenilendiği belirtilir. Seyyit Battal Gazi Külliyesi bölümleri ise şöyledir: ZİKİR ODASI : Genç dervişlerin bir araya gelip sabaha değin zikrettikleri zikir odasının 1511'de inşa edildiği söylenebilir. KIRKLAR ODASI: Kırklar Meydanı, adını Hz. Fatıma'nın evinde yapılan geleneksel toplantılarda yer alanlardan alır. Bektaşilerin dinî eğitimi ile bağlantılıdır. HALİFE MEYDANI: Ayin-i Cem denilen dinî törenlerin yapıldığı yerdir. Burada halifeye ait bir post ve taht bulunur. Tarikatın halifesi oturur ve törenleri idare eder. EKMEK EVİ : Bu bölümde iki fırın var. Fırınlar kubbeli odanın doğu tarafına yerleştirilmiş. Bunun yanında bir ocak, kuzeydeki duvarda da başka bir ocak bulunuyor. Ekmek Evi'nin avluya bakan duvarında kırmızı renkli yazmada; 'Muhammed, Kutbü'l-arifin Seyyid Battal Gazi, ya Ali, Allah, Muhammed' yazıyor. Ekmek evinin sadece kubbeli kısmının altında bodrum var. Külliye'nin inşa edildiği tepenin eğimi nedeniyle kuzey tarafındaki birimlerinin altına bodrumlar yapılmış ve bu durum 15. ve 16. yüzyıl külliyeleriyle karşılaştırıldığında tektir. AŞEVİ (İMARET) : Külliye'deki kişilerin yiyecek ihtiyacını karşıladığı gibi, çevredeki yoksul insanların da ihtiyacını gideren aşevinde 8 adet ocak bulunuyor. Evliya Çelebi, büyük iki ocakta su kaynatıldığını, diğerlerinde ise yemek pişirildiğini gördüğünü yazar. Aşevi kubbe ile örtülüdür. Ocakların bacalarının uzunluğu kubbeyi geçer. Yavuz Sultan Selim döneminde yapıldığı belirtilir. BEKTAŞİ DERGÂHI: Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapıldığı belirtilir. ÇOBAN BABA TÜRBESİ: Seyyid Battal Gazi'nin mezarını bulan kişi olarak bilinir. Halk arasında Kutluca Baba olarak da adlandırılan, kimliği söylenceler üzerine kurulan Çoban Baba, yine bir söylenceye göre koyunlarının sık sık toplandığı ve mucizevi bir ışık gördüğü yeri Seyyid Battal Gazi'nin mezarı olarak Ümmühan Hatun'a bildirir ve buranın türbe olmasını sağlar. SEMAHANE (TÜRBEDAR ODASI) : Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde mescid olarak yapılan bu bölümün daha sonra türbedar odası olarak kullanıldığı belirtilir. Türbedarlık o dönemde bir makamdır. Semahane de dervişlerin dinî musiki eşliğinde semah döndükleri yerdir. ÇİLEHANE : Allah'a ulaşma yolunda dünyevi arzulardan uzak, çile ve cefa çekilen gün ışığı ve aydınlıktan mahrum küçük mekândır. KESİKBAŞLAR TÜRBESİ: Burada 1958 yılında yapılan restorasyon çalışmaları sırasında geçmişleri ve kimlikleri bilinmeyen başsız 7 adet ceset bulunur. Bundan dolayı halk arasında 'Kesik başlar' olarak adlandırılır. Araştırmacılardan bazıları bu bölümü, Türklerin Anadolu'ya gelişinden sonra ve eski bir kültün kalıntısı olarak doğan ve diğer coğrafyalara yayılan kesikbaş kültüyle ilişkilendirir. MESCİD (CAMİ) : Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından 1207-1208 tarihinde yaptırılır. 1511'de Bayezid döneminde yenilenir. MİHALOĞLU AHMED ve MEHMED BEYLERİN KABİRLERİ : Mihaloğlu Ahmed ve Mehmed Beyler, Seyyid Battal Gazi Türbesi'ne ek binalar yaptırmışlardır. Mehmed Bey, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde önemli bir akıncı birliğinin komutanıdır. Külliyelerdeki kitabelerde de adı geçer. Ahmed Bey de bir akıncı komutanıdır. SEYYİD BATTAL GAZİ TÜRBESİ: Türbenin kitabesinde şunlar yazılıdır: 'Mürşidler seyidi, gaziler başkanı, cihanın sahibi, kendisine sığınılan ulu Peygamber'in sülalesinden, merkadi; dünya ve ötesinin ziyaretgâhı olan ulu zatın türbesidir. Bu türbeyi büyük insan ve zamanın alisi sıvattı. Allah bu türbenin tarihi için şunu ilham etti; Allah onu cennetin en yücesi ile müşerref etsin. Burayı Mihaoğullarından Ali Bey bina etti ve sıvattı Allah azizliğini daim etsin.' Kitabedeki 'Allah onu cennetin en yücesiyle müşerref etsin' cümlesi ebced hesabı ile kitabenin ve tamirin tarihini verir ve bu tarih 1464'e, Fatih Sultan Mehmed dönemine denk düşer. Türbe içinde Battal Gazi ve Kral Kızı Elenora'nın sandukaları bulunur. Battal Gazi'nin 5.5 m uzunluğundaki sanduka boyu; kişiliğine, büyüklüğüne atfendir. Elenora'nın Battal Gazi'nin eşi veya sevgilisi olduğu tartışmalıdır. MEDRESE : Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunda önemli bir rol oynayan, yeni derviş akını ve Seyyid Battal Gazi'nin savaşçı kişiliğinin dervişlerce kolaylıkla kabulü Seyitgazi'de zaviye kurulmasına neden olur. Arşiv belgeleri, 1556-1559'da medrese kurulduğunu gösterir. 13. yüzyılın medresesi, 14. ve 15. yüzyılda Han-gâh'a dönüşür; 16. yüzyıldan sonra yeniden medrese, 20. yüzyılın başlarında ise askerî depo olarak kullanılır. AYNİ ANA (KADINCIK ANA) TÜRBESİ : Valide Sultan Ümmühan Hatun'un nedimesidir. Selçuklu sarayına mensup olup Ümmühan Hatun'un hayatında önemli bir yeri vardır. ÜMMÜHAN HATUN TÜRBESİ: Ümmühan Hatun; 1. Gıyaseddin Keyhüsrev'in eşi, 1. Alaeddin Keykubat'ın annesidir. Konya'da vefat eder ve vasiyeti gereğince oğlu Keykubat tarafından naaşı Seyitgazi'ye getirilerek yine kendisi tarafından inşa ettirilmiş medreseye defnedilir. Türbede Ümmühan Hatun'un ölüm tarihine veya kendisine ilişkin yazılı hiçbir bilgi bulunmuyor. Türk edebiyatında Battal Gazi Destanı'nı temel alarak yazılan tarihi romanlardır. Murat Sertoğlu: 1967 - Battal Gazi, 1968 - Battal Gazi'nin Oğlu, 1973 - Battal Gazi'nin Torunu. Abdullah Ziya Kozanoğlu: 1937 - Battal Gazi Destanı. Cavid Ersen: Battal Gazi. Oğuz Özdeş: 1968 - Battal Gazi'nin Oğlu. İbrahim Ünsal: 2010 - Battal Gazi. 1971 - Battal Gazi Destanı: Battal Gazi Destanı, Özdemir Arıtan'ın aynı adlı romanından uyarlanan, 1971 tarihli tarihi film. 1973 - Savulun Battal Gazi Geliyor: Battal Gazi Geliyor ya da Savulun Battal Gazi Geliyor, Seyyit Battal'ın Bizanslıların elinden babası Battal Gazi'yi kurtarma serüvenini konu alan, Natuk Baytan tarafından yönetilen bir Türk filmi. 1973 - Battal Gazi'nin İntikamı: Battal Gazi'nin İntikamı, 1972 yılı Türk yapımı sinema filmi. Nejat Saydam'ın yönettiği ve senaryosunu Nejat Saydam ve Duygu Sağıroğlu birlikte yazdığı filmin başrollerinde Cüneyt Arkın, Meral Zeren, Bilal İnci, Nevin Nuray ve Sertan Acar oynamışlardır. Battal Gazi film serisinin ikinci filmidir. 1974 - Battal Gazi'nin Oğlu: Battal Gazi'nin Oğlu, Battal Gazi serilerinin sonuncusu olan 1974 tarihli sinema filmi. Halk kahramanı Battal Gazi'nin ihtiyarladığında Bizanslı komutan Antuan tarafından öldürülmesi sonrasında, Battal Gazi'nin oğlunun büyümesi ve yıllar sonra Bizanslı komutandan babasının intikamını alma çabasını konu almaktadır.

Battal Gazi nasıl şehit oldu? Battal Gazi destanı nedir?

Battal Gazi’nin ilk ortaya çıkışı