Bayram alayı nedir? Osmanlı’nın tören coşkusundaki merasimleri...

Bayramlar, insanları iyilik ve mutluluk eksenli tek bir düşünce etrafında birleştiren özel günlerdir. Milli ve yerel olanların yanında Ramazan ve Kurban Bayramı gibi inanç kaynaklı bayramların mesajı bütün insanlığa yönelik olur. Osmanlı'nın, cülus törenlerinden sonra en fazla önem gösterdiği günler, bayram merasimleriydi. En çok önem verilen hadise ise padişahların bayramlaşma törenleriydi. Osmanlı Sarayında bayram törenleri nasıl olurdu? Osmanlı'da bayramlaşmanın nasıl yapılacağı Fatih Kanunnamesi ile belirlenirdi. Bayramlarda padişah, gidilecek camiyi önceden seçer ve bu genellikle Ayasofya veya Sultan Ahmet camilerinden biri olurdu. Padişahın yaşadığı ve devletin yönetildiği bir merkez olma dolayısıyla sarayda düzenlenen bayram törenlerinin diğer adıyla muayedelerin ayrı bir anlamı ve önemi bulunurdu. Saray hayatının işleyişine hâkim olan ve zaman içinde kanun hükmünü alan teşrifat kaideleri en yoğun şekilde bayram kutlamalarında kendisini göstermektedir. Osmanlı sarayında geniş katılıma sahip padişah merkezli bayram kutlamaları ayrıntılı bir yapıya sahipti. Günümüz için basit görünen bu ayrıntılar dönem içerisinde çok derin anlamlar ve mesajlar ifade etmekteydi. İmparatorluk ve büyük devlet olma iddiası, büyüklüğü, inceliği, eşsizliği, ulaşılmazlığı ve ihtişamı ifade eden bu ayrıntılarıyla bir bütünlük gösterir. Bu durum geçmişte olduğu gibi günümüzde de geçerlidir. Osmanlı'nın asırlık bayram adetleri Fatih Kanunnamesi'ne göre padişah bayram sabahı namazını Hırka-i Saadet Dairesi'nde kılar, daha sonra bu yerin önüne taht konulurdu. Padişah tahta oturunca orada bulunan hocalar dualar okurlar, ardından görevliler bunlara hediyelerini verirlerdi. Fatih Kanunnamesi'nde, sarayda düzenlenecek olan bayram törenlerine kimlerin katılacağı, bayramlaşmada hangi sıranın takip edileceği ortaya konulurdu. Bunun yanında üst düzey devlet görevlilerinin katıldığı ve hiyerarşinin gözetildiği bu törenlerde Topkapı Sarayı'nda divan meydanında kurulan tahtta oturan padişahın elini yahut eteğini öpme hakkına sahip olan rütbe ve mensup sahipleri de açıkça belirtilirdi. Padişah Ortakapı'dan çıkınca Has Fırın tarafındaki duvarın önünde dizilmiş olan çavuşlar alkışa başlarlar, padişah da onları selâmlardı. Böylece saraydan çıkılarak camiye varılır, binek taşına geldiğinde padişahın çizmeleri çıkartılır ve özel bir pabuç giydirilirdi. Sadrazam ve yeniçeri ağası namaz kılacağı mahfil-i hümâyuna kadar padişaha refakat ederlerdi. Namaz kılındıktan sonra alay aynı düzen içerisinde saraya geri dönerdi. Bayram namazı için yapılan bu gidiş ve dönüşe bayram alayı denilirdi. Sadrazam da dahil alaydakiler padişahı Ortakapı'ya kadar uğurlarlar, böylece bayram alayı sona ererdi. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra devletin yeniden şekillendirilmesi çabasına paralel olarak Osmanlı Sarayı'ndaki bayram kutlamalarında çeşitli değişiklikler olmuştu. Her şeyden önce devlet yönetiminde klasik rütbeler ve unvanların çoğu kaldırılmış yerine yenileri getirilmişti. Bu dönemdeki, yeniliklerden en önemlisi bayram sabahı yapılan törenle ilgiliydi. Klasik dönemde bayramlaşma yukarıda bahsedildiği gibi sabah namazından sonra gerçekleştirilirken 1838 yılından itibaren bayram namazından sonra gerçekleştirilmeye başlanmıştı. Osmanlı Sarayı'nda bayramlaşma 1868 yılından itibaren Dolmabahçe Sarayı'ndaki muayede salonunda gerçekleştirildi.

Bayram alayı nedir? Osmanlı’nın tören coşkusundaki merasimleri...

Bayram merasimlerinin önemi