Beyaz Adamın doymak bilmez hırsına kurban 1 milyon insan

Yakın tarihin en büyük katliamlarından birinin yaşandığı Ruanda'da 100 günde çoğunluğu Tutsilerden olmak üzere 800 bin Ruandalı hayatını kaybetti. Olaylar başladığı 6 Nisan 1994'ten sonra Birleşmiş Birleşmiş (BM) askeri personeli ve gözlemcilerinin çoğunluğu ülkeden ayrıldı. BM, soykırım eylemleri başladıktan üç hafta sonra bile olayları büyük katliam olarak değerlendirdi ve soykırım kavramını kullanmaktan kaçındı. 20. yüzyılın ilk soykırımı Namibya'da Almanlar eliyle gerçekleşti. 1904-1909 yılları arasında yaklaşık 100 bin Namibyalı, Alman askerlerince katledilirken, öldürülen insanların kafatasları gemilerle Alman üniversitelerine taşındı. Aynı yüzyılın son soykırımı da yine Afrika'da, bu sefer Ruanda'da gerçekleşti. İki hadisenin de Afrika'da cereyan etmesinin yanında diğer bir benzerlik de bu soykırımların sömürgecilikle yakından ilişkili olmalarıydı. 1994 yılında dünya, Ruanda'da yaşanan çok kanlı olaylara tanıklık etti. Olayların merkezinde, ülkenin iki büyük etnik topluluğu olan Hutular ve Tutsiler vardı. Yaklaşık 1 milyon insan palalarla kesilerek can verirken, sokaklar adeta kan gölüne dönmüştü. 100 gün süren katliamın sonunda II. Dünya Savaşı sonrasının en büyük soykırımı yaşanmıştı. Birlemiş Milletler, ABD ve Avrupa olaylara müdahil olmak şöyle dursun, Ruanda'yı kaderine terk edip hızla ülkeden çıkmışlardı. Peki neydi asıl mesele? İki etnik topluluğu bu derece düşman hale getiren şartlar nasıl oluşmuştu? Afrika ülkelerinin neredeyse tamamı gibi, Ruanda da sömürgeciliğin yapay sınırlarla ortaya çıkardığı bir ülkedir. Önce Alman, daha sonraki yıllarda ise Belçika kolonisi haline getirilen ülkedeki üç topluluk (Hutu, Tutsi ve Twa) sömürgecilerin gelişine kadar beraber yaşarken, dış güçlerin gelişiyle toplumsal yapı değişime uğradı. En önemli değişim ise birbirleriyle akraba olan bu toplulukların etnik yönden keskin olarak ayrıştırılması oldu. Sömürgecilik yıllarında toplumun etnik ayrım üzerinden şekillendirilmesi, hiç kuşkusuz Ruanda'yı felakete sürükleyen başlıca etkendi. 1899'da Almanya tarafından sömürgeleştirilen Ruanda, Almanların I. Dünya Savaşı'ndan mağlup ayrılmasının ardından 1918'de Belçika'ya devredildi. Her iki sömürge idaresinin de Ruanda'ya bıraktığı miras, ayrılıkçı ve ırkçı siyaset tarzından başka bir şey değildi. 6 Nisan 1994'te Ruanda Devlet Başkanı Habyarimana'yı taşıyan uçağın düşürülmesi, trajik olayların başlangıcı kabul edilir. Bu hadiseden sadece 15 dakika sonra Tutsilere yönelik sistematik katliamlar başlamış ve ülke üç, dört ay boyunca kaotik bir ortama hapsolmuştu. Aşırılıkçı Hutu çeteleri organize olarak gördükleri her yerde Tutsileri katletmeye başlamışlardı. Birleşmiş Milletler Barış Gücü içinde görev yapan 10 kadar Belçika askerinin de saldırganlarca öldürülmesi, oldukça olumsuz bir atmosfer doğurmuştu. Bütün yabancı misyonların hızla Ruanda'yı terk etmesi, soykırımı gerçekleştiren çeteler için daha rahat bir ortam oluşturmuştu. Ülkede çok kanlı olaylar yaşanırken, küresel aktörlerin tutumu ise şaşırtıcı boyuta varan bir sessizlik oldu. Ruanda'da stratejik çıkarları bulunmayan ABD'nin yaşanan katliamı durdurmak adına hiçbir adım atmaması kendi kamuoyunda bile tepkilere yol açarken, Clinton yönetimi yaşanan hadiseyi 'soykırım' olarak değerlendirmekten kaçınmıştı. Beyaz Saray'ın basın toplantılarında 'soykırım' ifadesini kullanmama ısrarı, Ruanda'ya yönelik herhangi bir sorumluluğun altına girmemek için bilinçli bir tercihken, bu sendromun oluşmasında, kısa süre önce Somali'de yaşanan başarısızlığın etkileri vardı. Ekim 1993'de Somali'de iki Black Hawk tipi helikopterin düşürülmesi ve Amerikan ordusunun verdiği askeri kayıplar ABD'ye tam anlamıyla şok yaşatırken, Afrika'da daha temkinli hareket etmesini öğretmişti. Bu korku Ruanda'da nüksederken, ülkede yaşanan olaylara karşı ABD sessiz kalmayı tercih etmişti. ABD'nin körlüğü o dereceye varmıştır ki katliamın yaşandığı günlerde Ruanda'da halkı kışkırtan radyo yayınlarını, ifade özgürlüğüne müdahale olur diyerek kesmeyi bile reddedebilmişti. Aynı pasif tutum Birlemiş Milletler tarafından da sergilenirken, Batılı devletler Ruanda halkının ölümüne göz yummuştu. Taraflar arasında 'nötr kalmak' gibi ilkesel bir prensibe saplanan BM, bu tarz olayları önleyecek mekanizmalardan yoksun olduğunu ispatladı. Petrol, doğal gaz, altın ve elmas gibi madenlerin olmaması, stratejik konumdan mahrum bu küçük Afrika ülkesini çaresizliğe ve kendi kaderine terk etti. Olaylar başlamadan önce, aşırılıkçı çetelerin soykırıma hazırlandığı yönündeki istihbaratlar bile dikkate alınmadı ve sonuçta bu ağır trajediyi sadece izlenmekle yetinildi. Soykırım günlerinde ABD ve Avrupalı devletler kendi vatandaşlarını tahliye etmek için her türlü imkanı seferber ederken, Ruanda'daki soykırımın durması için hiçbir çaba içine girmedi. 1994 olaylarının paralelinde, sınır bölgelerinden Ruanda'ya giriş yapan RPF milisleri adım adım ilerleyerek başkent Kigali'yi kuşatma altına aldılar. Bu adım bütün Tutsilerin yok edilmesinin önüne geçerken Paul Kagame'nin Ruanda siyaset sahnesine devlet başkanı olarak çıkışının da önünü açtı. 1994'ün Temmuz ayında olaylar sona ererken sokakları, kiliseleri ve okulları cesetlerle dolu bir Ruanda ortaya çıktı. Fransa, soykırımı yapan Hutu hükümetinin uzun süre destekçisi olduğu için uluslararası kamuoyunda ve ülke içinde eleştiriliyordu. Bu sırada Fransa'nın eski Cumhurbaşkanı François Mitterrand, Le Figaro gazetesine 1998'de verdiği mülakatta, 'O ülkelerde bir soykırım yaşanması o kadar da önemli bir şey değil.' dedi. Fransızların ülkeye soktuğu balta ve satırlarla yaklaşık 100 günde 1 milyona yakın Tutsi, Hutular tarafından diri diri kesilerek öldürüldü. Cesetler gömülmediği için tifo, kolera ve dizanteri gibi birçok salgın hastalık türedi. Nisan 1994'te Tutsilere karşı Kigali'de gerçekleştirilen ilk saldırılarda palalar kullanıldı. Birkaç saat içinde olaylar tüm ülkeye yayıldı. Ruanda Vatansever Cephesi 8 Nisan'da Mulundi'den Kigali'ye doğru karşı saldırı başlattı. Ülkede mahsur kalan Batılılar 9 Nisan'da BM'nin düzenlediği operasyonla kurtarıldı. BM, 21 Nisan'da tampon güç ve gözlem için bölgede bulundurduğu Mavi Berelilerin sayısını 2500'den 250'ye düşürüldü. BMGK, 30 Nisan'da Ruanda Vatansever Cephesi ve Ruanda Silahlı güçleri arasında ateşkes talep etti. Fakat bu talep sadece diplomatik ve insani alanda sınırlı kaldı. 12 Mayıs itibariyle hayatını kaybedenlerin sayısı 200 bine ulaştı. BM olaylar için 'soykırım' kavramını kullanmak istemese de açıklamasında 'bir etnik grubun üyelerinin tamamen ya da kısmen yok edilmesine yönelik uluslararası hukuku ihlal eden eylemler' ifadesini kullandı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) 17 Mayıs'ta Ruanda'ya giden silahlara ambargo kararı aldı. BM Genel Sekreteri 31 Mayıs'ta sivil kayıpların 250 bin ila 500 bin arasında olduğunu açıkladı. BMGK,8 Haziran'da soykırım olaylarını kınadı ve MINUAR gözlemcilerinin görev süresini uzattı. Fransa, 23 Haziran'da ülkenin güney batısında sığınmacılar için güvenli bölge oluşturmak amacıyla Turkuaz Operasyonu'nu başlattı. Ruanda Ordusu, 4 Temmuz'da Kigali ve Butare'nin kontrolünü sağladı. Ordu, 17 Temmuz 1994'te ülkenin tamamına yakınında kontrolü sağladı ve soykırım eylemleri sona erdi. 3 ay süren olaylarda 800 bin Tutsi ve muhalif Hutu hayatını kaybetti. İş işten geçtikten sonra medya önünde dökülen timsah gözyaşları eşliğinde gelen pişmanlık dolu sözler ve kuru temenniler bu insanlık ayıbını kapatmak için yetersiz kalırken, geriye sadece bir avuç gönüllünün kişisel kahramanlık hikayeleri kaldı. Kendi çabaları ile Tutsileri yetimhanelerde, evlerinde, kilise ve camilerde saklayarak katledilmekten kurtaran bir avuç değerli insanın hikayesi, zor şartlar altında bile insanlık adına bir şeyler yapılabileceğini gösterdi. Ruanda 20. yüzyılın önemli derslerinden biridir. Ayrımcılığın ve etnik kodlarla siyaset yapımının ne tür kanlı olaylara yol açabileceğinin en açık göstergesidir. Sömürgeciliğin dizayn ettiği kanlı etnik siyaset küçük bir Afrika ülkesini kaosa sürüklerken, küresel aktörlerin çıkar gözetmedikleri yerlerde insan hakları ihlallerine sessiz kaldıklarını da bize gösterdi. Serhat Orakçı

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Beyaz Adamın doymak bilmez hırsına kurban 1 milyon insan

SÖMÜRGECİLİĞİN DİZAYN ETTİĞİ KANLI SİYASET