Haçlılar'a diz çöktüren sultan: Şecerüddür

🔸 Anadolu'da köle pazarından Mısır'a cariye olarak getirilen Şecereddür, tarihe yön veren kadın sultanlardan biri...13. yüzyıla damga vuran Sultan, Moğol ve Haçlı ordularıyla olan mücadelelerinde gösterdiği siyasi başarısıyla öne çıkar. 🔸 Ömrü boyunca İslam birliği ve milleti için birçok zorluğa göğüs geren lakin acı bir sonla hayata veda eden kahraman 'Türk sultanımızı' yakından tanıyalım. 🔸 Resmiyette üç ay kadar tahtta kaldığı yazan Şecerüddür'ün iktidarı cariyelik döneminde aldığı eğitimlerdeki başarısıyla 20 yıl kadar bir tecrübeye dayanmaktadır. 🔸 Cariyelik zamanında saltanat naipliği, vezirlik ve en üst makamlardan olan hucdaşlık yapmıştır. 📌 Hucdaşlık nedir? Memluk Devleti'nde emir, vali, vezir yardımcısı gibi makamlarda bulunan fikir danışılan devlet görevlilerine verilen addır. 🔸 Meşhur Mısırlı alim Makrizi'ye göre Memluk toplum yapısı yediye tabakadan oluşuyordu. Bu tabakaların en üstünde devlet yöneticileri bulunup bunlar Gayrimüslim Kölemenler'den olmak zorundaydı. 🔸 İleride Mısır'da Eyyubi Devleti'ni fes edip Memluk Devleti'ni kuracak bu tabaka, Şecerüddür ile başlayıp tarihte adını duyuran Memluk sultanlarından İzzeddin Aybeg, Baybars, Kalavun, Kuntuz gibi hosdaşlarıyla altın çağını yaşayacaktır. 📌 Hoşdaş ne demektir? Memluk bürokrasinde kullanılan bu ifade Farsça efendi, hoca, reis manasında hâce köküyle Türkçe –daş ekinin birleşmesiyle oluşur. Bu ifade askeri teşkilatta aynı emir veya efendinin altında eğitim görmüş kişilerin birbirleri arasındaki dayanışma ve istişare için kullanılan bir sıfattır. 🔸 Kaynaklarda tam adı geçmeyen Şecerüddür, Arapçada şecere(ağaç) ve ed-dür (inci) köklerinden gelmekte olup 'İnci Ağacı' manasındadır. Böyle isimlendirilmesinin sebebi de onun inci tutkusudur. Şecerüddür, tüm kıyafet ve mendillerinde inci işlemelerini tercih etmiştir. 🔸 Zekâsı kadar güzelliği ile de dikkat çeken Şecerüddür, ince işlere hakimliği, becerisi, hırsı ve azmi ile öne çıkmış ve Melik Kâmil'in veliahttı ve Bahri Memlükleri'nin emiri Salih Necmeddin Eyyub'u etkilemiştir. Salih Necmeddin onu cariyesi yapmıştır. Şecerüddür'ün Halil isminde bir oğlu olunca Ummu'l Halil unvanını almıştır. 🔸 Memluk kuralları gereği doğum yapan cariyelere ıtıkname denen azatlık belgesi verilirdi. Şecerüddür ıtıknamesini alıp hür olduktan sonra Salih Necmeddin ile nikahlanır ve 'Sultan' olarak onun naiplik, sürgün ve hükümdarlık dönemlerinde yanında olur. 🔸 Melik Kâmil, Haçlı seferi için Suriye'ye giderken veliahttı Salih Necmeddin'i naip atar. Sultan'ın naiplik sürecinde bin Memluk satın alması Melik Kâmil'i tahtı için endişeye düşürür ve oğlunu veliahtlıktan azledip Eyyubi devletinin Anadolu'nun güneydoğusundaki topraklarına sürgün eder. 🔸 Bölge; demografik yapısı, Bizans, Türk, Moğol saldırılarına açık olması sebebiyle hayli zor olsa da Şecerüddür'ün yardımıyla Salih Necmeddin bölgeyi iyi idare ederek saltanata ortak olacak övgüyü Bahri Memlukler 'den alır. Melik Kâmil'in ölümüyle Mısır'a yerleşen sultan, aldığı haberle 7. Haçlı Seferi'ne hazırlanır. 🔸 Anadolu'da iken Selçuklu veziri Sadettin Köpek'in ordudan tasfiye ettiği Harzemşahlar'ı aynı soydan olması ve savaştaki maharetleri hasebiyle ordusuna alan Necmeddin Salih'in sefer sırasında verem hastalığı nükseder ve ölür. Böylece Şecerüddür 'ün adının duyulacağı dönem başlar. 🔸 Bizans ve Haçlı Ordusuna kök söktüren Sultan Şecerüddür, Sultan Salih Necmeddin'in ölümünü, ordunun moralini bozmamak ve hazırda olan düşmanlarına fırsat vermemek için gizler. 🔸 Hayattaymışçasına odasına yemekler getirtir, onun adına mührünü kopyalayarak ferman yayınlatır. Bu sırada sultanın başka eşinden oğlu Turan Şah'a tahta geçmesini gerektiğini haber eder. 📌 Turan Şah kimdir? Eyyubi Devleti'nin son sultanıdır. 🔸 Turan Şah'ın rahat hareket etmesi ordu ve düşman safında bir şüphe uyandırır ve sultanın öldüğü hızla yayılır. Haçlı ordusu saldırıya geçince Şecerüddür kumandaya geçer ve saldırıyı püskürterek yetişen Turan Şah'ın ordusuyla Fransız kralı 9. Louis'i esir alır. 🔸 Turan Şah 'ın tahta uymayan hareketleri Şecerüddür'ü rahatsız eder ve Baybars komutasındaki Bahri Memlukler'e onu boğdurur. Bu olay Mısır'da Eyyubiler devrinin sonu ve Memlukler devrinin başlangıcı olarak kabul edilir. 🔸 Şecerüddür'ün bir Memluk olarak tahtta olmasını hazmedemeyen Melik Salih Necmeddin'in amcaoğulları son Abbasi halifesi Mutasım Billah'a başvurarak saltanatı yönetebilmesi için menşur isterler. 🔸 Şecerüddür, kendi adına para bastırıp hutbede halifenin övgüsünü almak için İsmetü'd-dünyâ ve'd-dîn Ümmü Halil künyesine 'el-Müsta 'simiyle' lakabını ekleyen 'ilk Türk kadın hükümdar' olsa da Halife Mutasım ona fetva vermez. Bu durumun iç kavgalara sebebiyet vermesi ve Kudüs'e gözlerini dikmiş Haçlılar'ın iştahını kabartmasından korkan Şecerüddür kendinin idare edebileceği biri olarak İzzeddin Aybeg ile nikahlanır ve tahtı ona devreder. 🔸 1254'de İzzeddin Aybeg'in Musul hakiminin kızı Lü'lü ile nikahlanması, Farisüddin Aktay gibi önemli diplomatları öldürtmesi ve Şecerüddür'ün emirlerini tanımaması üzerine Şecerüddür tarafından boğdurulur. 🔸 Bu olay üzerine Aybeg'in 2. eşinden olan ve tahta geçen oğlu Nureddin Ali babasının intikamını almaya yemin eder. 📌 Nureddin Ali kimdir? Memluk Devleti'nin ilk sultanı İzzeddin Aybeg'in oğlu ve devletin 2. sultanıdır. 📌 Farisüddin Aktay kimdir Abbasi ve Memluk devletinde görev almış yetkin bir devlet adamıdır. Şecerüddür onun kuvvetinden endişe edip nikah teklifini reddetmiştir. 🔸 Şecerüddür, emirlerin tavsiyesi üzerine Nebi Yusuf Tahtı'ndan Burcu'l-Ahmer Kalesi'ne sığınır. Onun canını almaya kimse cesaret edemezken Genç Sultan'ın cariyeleri tarafından hamam sefasında suikast düzenlenir ve gün boyunca cariyeler tarafından takunyalarla dövülerek şehit edilen Şecerüddür kaleden bir hendeğe atılır. 📌 Nebi Yusuf Tahtı nedir? Hz.Yusuf(a.s)'ın Mısır valisi iken oturduğu makamdır. Herkesin ulaşamadığı bu makama oturan ilk kadın Şecerüddür olup Yavuz Sultan Selim de Mısır seferinde bu makama oturmuştur. 🔸 Şecerüddür'ün birkaç gün boyunca kaldırılmayan cenazesi Halife Mutasım'ın müdahalesi ile Seyyide Nefise Sultan Türbesi'ne defnedilir. Haberi alan İzzeddin Aybeg'in ikinci karısı Lü'lü sevincinden bu olay üzerine 'Umm Ali' adını alacak tatlıyı yapar ve halka dağıtır. 📌Seyyide Nefise kimdir? Ehli Beytt'ten Hz. Hasan'ın torunu Hasan b. Zeyd'in kızı. 🔸 İslam tarihinde hüküm sürmüş en önemli kadın şahsiyetlerden olan Şecerüddür, ömrü boyunca birçok hayır ve hasenat işlerinde bulunmuş, Osmanlı'da Sürre-i Hümayun Alayı olarak bilinen Kâbe'ye örtü gönderme geleneğini de ilk o başlatmıştır. 🔸 Devlet idaresinin bu dirayetli sultanı, modern Arap edebiyatında adını duyurmuş, tarih yazarı Corci Zeydan tarafından da hayatı kaleme alınmıştır.

Haçlılar'a diz çöktüren sultan: Şecerüddür

Cariyelikten sultanlığa: Şecerüddür