Denizcilikte devrim yapan Müslüman kâşif

Zheng He, yaşadığı dönemde Çin'in bölgesel, hatta küresel süper güce dönüşmesinde önemli rol oynayan bir Müslüman'dı. 28 yıl süren yolculukları boyunca 37 ülkeyi ziyaret etti; ticari ve diplomatik amaçlarla 7 büyük deniz yolculuğu yaptı. Bu yolculuklarda 50 bin kilometreden fazla mesafe kat edilmiş olup ilk filosunda üç yüz on yedi gemiye bağlanmış halde 27.870 mürettebat bulunuyordu. Küçük çaplı bir şehrin ya da bir futbol stadyumunun olduğu gibi hareket ettiğini düşününüz. Bu kadar büyük bir filoyla bilinmeyen denizlere yolculuk yapmak için muazzam düzeyde yönetim ve denizcilik bilgisine ihtiyaç bulunur. Hiçbir hata payının olmadığı göz önüne alınırsa, Zheng He'nin başardığı bu iş bugün bizim aya gitmemizle kıyaslanabilecek nitelikteydi. Doğumunda Ma He adı verilen Zheng He, Müslüman babasının ve büyükbabasının Mekke'ye hacca gidip gelmesi sayesinde çocukluğunda hem Arapça hem de Çince konuşma şansına sahip olmuştu. Daha çocuk yaştayken, bir Moğol şehri olan memleketi Kunming'i istila eden Çinli Ming Hanedanlığı'nca esir alındı. Daha sonra hadım edilerek Dük Yan'ın ya da diğer adıyla Zhu Di'nin (prensin) maiyetinde saray hizmetine verildi. Daha sonra tahtı ele geçiren Zhu Di, İmparator Yong Le olacaktı. Gavin Menzies, Zheng He hakkında şunları yazar: 'Dini bütün bir Müslüman olmasının yanı sıra heybetli bir asker olan Zheng He, Zhu Di'nin en yakın danışmanı olmuştu. Zhu Di'den daha uzun boyu olan He, güçlü bir görünüme sahipti. Kimi tariflere göre boyu iki metreden uzundu, ağırlığı yüz kilodan fazlaydı ve yürüyüşü 'kaplan yürüyüşü' gibiydi.' Kendini hizmete adaması ve başarılı askeri seferlerde düke eşlik etmesi sayesinde İmparatorluk Saray Muhafızlığı'nın başına getirilen Ma He'ye, 'Zheng' soyadı verildi. Zheng He, 'Üç Mücevherli Hadım' (San-Pao Thai-Chien) olarak da tanınıyordu; Müslüman olmasına rağmen Budist yan anlamlar içeren bu unvan, getirildiği yüksek makama işaret eden şerefli bir unvandı. Zhen He'nin bu yedi büyük 'Hazine Gemisi' yolculuğuna çıkması için yeterince sebep bulunuyordu. Öncelikle bilimsel keşif yapmak ve değerli taş, mineral, bitki, hayvan ve ilaç bulmak istiyorlardı ki, yolculuklar çoğaldıkça bu sebep giderek daha da önemli hale geldi. Dünyaya ilişkin seyrüsefer ve haritacılık bilgilerini geliştirmek ve tüm yabancı ülkelere Çin'in önde gelen kültürel ve ekonomik güç olduğunu göstermek istiyorlardı. Bu yüzden deniz ticareti teşvik ediliyor ve bu sayede diğer ülkeler Çin'in muteber ve devasa gemilerini temaşa edebiliyordu. Diğer milletler diplomatik yollardan Çin'in buyruğu altına giriyor; yerel ve bölgesel liderler İmparatorluğun tahakkümünü kabul ediyor; ülkeler imparatora bağlılıklarını sunmak için elçiler gönderiyordu. Zheng He'nin 1405 ve 1433 yılları arasında yaptığı bu yolculuklara, Hou Hsien ve Wang Ching-Hung adında iki kabiliyetli lider de eşlik etti. Bu deniz yolculuklarının en etkileyici yanı çok muazzam ölçekte ve son derece iyi organize olmalarıydı. Zheng He'nin yazdıklarına göre 'en büyük gemilerden 62'sinin boyu 134,11 metre; eni ise 54,86 metre idi.' Zheng He ayrıca, her gemide denizci, kâtip, tercüman, asker zanaatkâr, sıhhiye ve meteoroloji uzmanları dâhil 450-500 mürettebat olduğunu yazar. Dördüncü yolculukta, 30 bin kişilik filoyla Arabistan'a ve Kızıldeniz'in ağzına kadar gitmişti. Gemilerin devasa boyutunun manevrayı zorlaştıracağını fark eden Çinli gemi yapımcıları, gemilerin dengesini artırmak amacıyla gerektiğinde kaldırılıp indirilebilen bir denge dümeni geliştirdiler. Bugünkü gemi yapımcıları Çinlilerin 120 metrelik gemiyi taşıyacak iskeleti demir kullanmadan nasıl inşa ettiğini bilmiyor; hatta kimileri bu gemilerin varlığından bile şüphe dahi ediyor. Ancak 1962 yılında, Nanjing'deki Ming tersanelerinden bir tanesinin kalıntıları arasında bir hazine gemisine ait dümen direği bulundu. Bu parça yaklaşık on bir metre uzunluğundaydı. Bu uzunluktan yola çıkarak gerekli orantı hesaplamaları yapıldığında bu parçanın ait olduğu geminin 150 metre uzunluğunda olduğu anlaşılır. Devasa büyüklükteki bu gemilerde ipekli ürünler, porselen, altın ve gümüş kaplar, bakır mutfak eşyaları, demir aletler ve pamuklu ürünler, ayrıca zürafa, zebra veya 'gök atı' (oriks) ve devekuşu dâhil olmak üzere canlı hayvanlar gibi çok miktarda yük taşınıyordu. Su geçirmez olan gemi gövdesinde canlı balık taşınabiliyor veya hamam inşa edilebiliyordu. Ayrıca balıkları büyük ağların içine doğru sürmek için su samurları kullanılıyordu. Suda yüzen tankerlerden su çekebilen gemiler bayrak, fener, çan, güvercin, gong ve pankart kullanarak birbirleriyle haberleşebiliyorlardı. Ming dönemine ait bir metinde bu gemiler şöyle tarif edilir: 'Güney Denizi'nde yüzen gemiler adeta birer ev gibidir. Yelkenleri açıkken gökyüzündeki dev bulutlar gibidirler.' 'Görebilmeleri' için yelkenlerinin üzerine ejder gözü motifleri işlendiğinden bu gemilerin hepsine 'yüzen ejderler' deniyordu. Filosu ile yaptığı yedi deniz yolculuğunun sonuna gelindiğinde Çin, denizcilik teknolojisi ve gücü bakımından rakipsizdi ve Çin ve Hindistan ekonomileri bir araya geldiğinde dünyanın gayri safi milli hasılasının yarısından fazlasını oluşturuyordu. Çin'in bu yolculuklardan elde ettiği diğer bir fayda ise Afrika'dan getirilen ilk zürafa örneğinde olduğu gibi birçok egzotik türün ülkeye getirilmiş olmasıydı. Zürafayı ilk kez gören Çinliler, onu Çin mitolojisinde önemli bir yere sahip olan ve kilin adı verilen tek boynuzlu hayvan sandılar. Konfüçyüsçü gelenekte en üst düzey bilge sayılan kilin'i bizzat görenler, inayet bulurdu. Zheng He'nin 1433 yılında dönüş yolculuğu sırasında Hindistan'da öldüğü sanılır. Zheng He'nin ölümü ve Konfüçyüs çağının başlamasıyla birlikte Çin İmparatorluğu içe dönük bir tutum izlemeye başladı ve nihayetinde deniz ticareti yasaklandı. Yüz yıldan az bir süre içinde, Çin'den birden fazla yelkenli bir gemiyle denize açılmanın ölümle cezalandırıldığı bir noktaya ulaşılacaktı. 1525 yılında, Çin hükümeti okyanusa açılabilen tüm gemilerin imha edilmesini emretti. Bir zamanlar 3.500 gemiye sahip olan tarihin en büyük donanması (Amerikan Donanması'nda bugün üç yüz civarında gemi bulunur) böylelikle yok olmuştu. Yolculuklarının 580'inci yılının kutlandığı 1985 yılında, Zheng He'nin mezarı restore edildi. Nanjing'de ilk mezarın bulunduğu yerde inşa edilen yeni mezar, İslami geleneklere göre yeniden oluşturuldu. Mezarın girişinde, anma salonunu barındıran Ming tarzı bir yapı bulunur. İçerideyse onun resimleri ve denizcilik haritaları yer alır. Mezara giden yol üzerine yeni taş platformlar ve basamaklar döşenmiştir. Mezara çıkan merdivenler, yirmi sekiz basamaktan, yani her biri yedi basamak içeren dört bölümden oluşur. Bu sayı Zheng He'nin batıya yaptığı yedi yolculuğu simgeler. Mezarın üstünde kelime-i tevhid bulunur. Dünyada Zheng He'nin gemileri kadar büyük ve çok direğe sahip başka hiçbir gemi bulunmuyordu. Yüzen şehirlere benzeyen bu gemilerin çoğu Nanjing yakınlarındaki Dragon Bay tersanesinde inşa edilmişti; bu tersanenin kalıntıları bugün de ayakta durmaktadır. Fikriyat

Denizcilikte devrim yapan Müslüman kâşif

ZHENG HE KİMDİR?