Doğu'nun ilk kuduz tedavi merkezi; Dârü’l-kelb Tedavihanesi

Sultan II. Abdülhamid tarafından 1887'de Demirkapı'daki Mekteb-i Tıbbiye-yi Şahane içinde kurulan Dârü'l-kelb Tedavihanesi dünyanın üçüncü, Doğu ülkelerinin ise ilk kuduz tedavi merkezi olmuştu. Salgın hastalıklar, tarihsel süreç içinde insanlığın en büyük afetlerinden oldu. Bu hastalıklar içme suyundan, yemeklerden, hayvanlardan ve insandan insana geçmek suretiyle topluma büyük etkileri olmuş, kitlelerin sosyal, ekonomik ve psikolojik olarak sıkıntılarına sebebiyet verdi. 19. yüzyılda da insanlığı en çok tehdit eden salgın, köpek ısırması sonucu ölümlere neden olan kuduz hastalığıdı. O dönemde, kuduz hastalığının tedavisi için ısırılan bölgeye kızgın demir ile dağlama yöntemi kullanılmışsa da olumlu sonuçlar pek alınamamıştı. Paris'te 1885 yılına önemli bir gelişme yaşandı. Fransız bilim adamı Pasteur, icat ettiği ilacı, 14 yerinden ısırılan 9 yaşındaki bir çocukta uygulayıp 10 günün sonunda başarılı neticeler alarak dikkatleri üzerine çekti. Olay, akademik çevreler tarafından duyulsa da, kuduzun aşısı olabileceğine tıp otoriteleri destek vermedi. Fransa hükümetinden de destek alamayan Pasteur'e sadece bir kişi el uzattı. O da zamanın Osmanlı padişahı Abdülhamid'di. Bu başarısı dünya ve Osmanlı basınında da yerini almıştı. Yeni tedavi yönteminden haberdar olan Sultan II. Abdülhamid Han, konuya hassasiyet göstererek, tıp dünyasında bu icadın yankılarını yakından incelemeye başlamıştı. Bu icadından dolayı Pasteur'e gerekli desteği vermeyi, onun sağlık hizmetlerinden Osmanlı halkını istifade ettirmeyi düşünen Sultan Abdülhamid, 26 Ekim 1885'te kuduz aşısını bilim dünyasına tanıtan Pasteur'e verilmek üzere birinci dereceden bir mecidi nişan ve kuduzla ilgili enstitüye de bağışlanmak üzerek 10.000 Frank parayla Zoeros Paşa, Hüseyin Remzi Bey ve Hüseyin Hüsnü Bey'den oluşan bir heyeti 8 Haziran 1886'da Paris'e gönderdi. Lois Pasteur, gelen bu heyeti ilgiyle karşılamış, Sultan'ın desteğinden dolayı teşekkürlerini arz edip, kendilerine destek sağlayacağı sözünü vermişti. Bu heyetin Paris'e gidişini o heyette bulunanlardan Hüseyin Remzi Bey, Kuduz İlleti ve Tedavisi adlı eserinde anlatır. Sultan II. Abdülhamid'in Paris'e gönderdiği heyet, 6 ay Pasteur'ün yanında eğitim gördükten sonra, 1886 yılında yurda dönerek Ocak 1887'de İstanbul'da Dârü'l-kelb ve Bakteriyoloji Ameliyathanesini açmış, kurumun başına Zoeros Paşa getirilmişti. Sultan II. Abdülhamid'in emriyle kurulan ve hizmete başlayan hastane, dünyanın üçüncü ve Doğu'nun ilk kuduz müessesi oldu. Dahiliye Vekâleti'nden bütün vilayetlere gönderilen bir uyarıda, kuduz olan hayvanların itlaf edilmesi ve hastaların ise Mekteb-i Tıbbiye'ye gönderilmesi gerektiği belirtildi. Kuduz aşısının keşfinden sadece üç yıl sonra, İstanbul'da kuduz aşısı üretilmeye başlandı. 1894 yılında Dârü'l-kelb Tedavihanesi ismiyle hizmete devam eden müessese, Paris'teki Pasteur Enstitüsü ile aynı zamanda; İstanbul'da ürettiği aşılarla ülke geneline hizmet vermişti. 1905'te İstanbul Da'ül-kelb Tedavihanesi Müdürü Ziya Seyfullah Bey'e başarılı çalışmalarından dolayı Fransa Pasteur Enstitüsü tarafından nişan verildi. Ocak 1887'de Demirkapı'daki Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane içinde kurulan Dârü'l-kelb Tedavihanesi, 1903 yılında Selimiye yakınlarına taşındı. 1905- 1910 yılları arasında farklı mekânlarda hizmet veren müessese, 1910 yıllında Sultanahmet'te kiralanan bir konağa nakledildi. Kurulduğu yıllarda kuduz hastalığının tedavisi ile ilgilenen tedavihane, sonraki yıllarda İstanbul surlarının tahlili ve veba gibi hastalıkların tedavisi ile de meşgul olmuştu. Dedesi Fatih sultan Mehmed'in izinden giderek dünyanın neresinde olursa olsun, ilim, bilim ve icatları takip edip ülkesine bu hizmetleri getiren Sultan II. Abdülhamid, sağlık alanındaki bu hizmetiyle de asra mührünü vurdu.

Doğu'nun ilk kuduz tedavi merkezi; Dârü’l-kelb Tedavihanesi

İLK KUDUZ TEDAVİ MERKEZİ