Eski Türklerde "oguş" geleneği

Aile kelimesinin kökeni 💠Günümüzde sıkça kullandığımız 'aile' kavramı, Arapça kökenli bir kelime olup 'aynı evde birlikte yaşayan; anne, baba, çocuk ve akraba yakınlarından meydana gelen topluluğa' verilen genel isimdir. Eski Türkçede ise 'aile' anlamında kullanılan sözcük 'oguş' kelimesidir. 💠 Oguş sözcüğüne ilk 'Orhun Abidelerinde' rastlarız. Bu kelime; kabile, soy, boy, akraba, nesil anlamlarına da gelir. Kaşgarlı Mahmut Dîvânu Lugati't-Türk adlı eserinde; oguş kelimesinin 'oymak, hısım, akraba' gibi karşılıklarının da olduğunu söyler. *Orhun Abideleri nedir? Dîvânu Lugati't-Türk 💠 Dîvânu Lugâti't-Türk, Malazgirt Savaşı'ndan hemen sonra, 1072-1077 yıllarında yazılmış olan Türkçe- Arapça bir sözlüktür. ➡Türk dilinin bilinen ilk sözlüğü olan eser, 11. yüzyıl Türk efsanelerini, destanlarını, geleneklerini anlatan ansiklopedik bir eseri kabul edilir. 💠 Eserin yazarı olan Kâşgarlı Mahmud, Türkoloji biliminin babası olarak kabul edilir. 💠 Eserin adı, 'Türk Lehçelerinin Divanı' anlamına gelir. ➡ Divan, 'bir şeyleri toplayan, bir araya getiren' demektir. Eser de 11. yüzyıldaki Türk lehçelerine ait 9.000 kadar kelimeyi bir araya getirdiği için bu adı almıştır. 💠 Kâşgarlı Mahmud sözlüğünde, bu kelimelerin anlamlarını vermekle yetinmemiş, onları örnek cümlelerde, atasözlerinde veya şiirlerde göstermiş; gerekenleri de uzun uzun açıklamıştır. Kaşgarlı Mahmud kimdir? Aile kelimesinin Eski Türkçedeki karşılığı 💠 Atasözlerimizin ilk külliyatı kabul edilen Dîvânu Lugâti't-Türk'te Kaşgarlı Mahmut, eski Türk ailelerinde birlik ve bütünlüğünü 'etli tirngaklı edirmez' yani 'et tırnaktan ayrılmaz' atasözüyle anlatır. 💠 Aile, bütün Türk topluluklarının temelini oluşturur. Oguş sisteminde, yüzyıllardan beri birlik ve dayanışma hâkimdir. ➡Türk ailesinde otorite babanın şahsında toplanır. Bu durumda ailenin reisi babadır. Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler Eski Türk oğuş sistemi, çekirdek ailenden oluşur 💠 Eski Türk aile sistemi bugün de olduğu gibi 'çekirdek aile' tipine bir örnek teşkil eder. Her anne babanın günümüzde de olduğu gibi evlatlarını 'evlendirmek, yeni bir ev sahibi olmasını ve mutlu yuva kurmasını sağlamak' en büyük hayallerinden biridir. 💠 Evin reisi baba, evlendirdiği oğullarına çadır ve bir miktar mal verir. Ancak küçük olan oğul evlendikten sonra annesi ve babasının çadırında kalır ve onlar yaşlandığında bakar, ölümlerinden sonra da çadırın ve babasının kalan malının sahibi olur. ➡ Baba ocağını tüttürdüğü için küçük oğula 'ot tigin' yani 'ateş prensi' adı verilir. Baş üstünde taşınan gelenek: Türkistan Başlıkları Oguşta baba, otağın direğidir 💠 Türk aile sistemi ataerkilliğe dayanır. Baba, her şeydir. Bu kapsamda evin reisinin birçok görevi de bulunur. ➡ Ailesinin geçimini sağlamak, eşi ve varsa çocuklarına bakmak, yetiştirmek, korumak ve yetişmiş olan evlâtlarına bir aile kurmaktır. 💠 Özellikle erkek çocuklarının yetişmesinde ailenin faaliyetlerine katılması, babanın yükünü büyük ölçüde azaltır. Kaşgarlı Mahmut'un Dîvânu Lugati't-Türk adlı eserinde, 'Tay atasa at tınur / Oğul eredse baba dinlenür' yani 'Tay yetişirse at dinlenir, oğul yetişirse baba dinlenir' atasözü, eski Türklerde oguşun, erkek çocuktan devam ettiğini yani ataerkil bir yapıya sahip olduğuna bir kanıttır. *Ataerkil ne demek? Oguşta ana, yuvanın temelidir 💠 'Evin direği erkek, duvarı kadındır.' Bu atasözü, Türk oguş sisteminin temel yapı taşlarından birinin 'kadın' olduğunu gösterir. 💠Aile sisteminde babanın yanında annenin de söz hakkı bulunur. O, her şeyden önce erkeğin 'evdeşi' yani ev arkadaşıdır. Varolan tüm mal varlıkları ortaktır. Bu yüzden erkeğin mal varlığı aynı zamanda kadına da aittir. ➡ Örneğin, kız çocuk yetiştirmek annenin, erkek çocuğu yetiştirmek babanın görevidir. Türklerde 'babasız oğul, anasız kız' diye bir söz vardır. Buradan anlamamız gereken anne için kızı, baba için oğlu örnek teşkil eder. 💠 Eski Türk toplumunda kadının üzerinden yapılan bir kısıtlama yoktur, hareketlerine dikkat ettiği sürece özgür ve yaşadığı toplumca saygı görmüştür. ➡ Eski Türklerde kadın yaşanılan dönemde diğer toplumların aksine, eşiyle birlikte birçok etkinlik ve faaliyete katılır, kocasına eşlik ederdi. Aile ile ilgili 40 hadis Oguşta kadının yeri 💠 Göçebe olarak yaşamın idame ettirildiği bu dönemde kadınlar savaşçı özellikleriyle de ön plana çıkarlar. ➡ Yaşanılan devir düşünüldüğünde kadınların bazı faaliyetleri gerçekleştirmek zorunda kaldıklarını da söyleyebiliriz. 💠 Eşler arasında günümüzde olduğu gibi iş bölümü vardır. Ev ile ilgili işleri çoğunlukla kadın ilgilenir. Örneğin, yemek pişirmek, çocuklara bakmak, dikiş dikmek, çadır kurup sökmek ve bazen kocasının atını eyerlemek hep kadının işiydi. Bütün bu işlerde anneye kız çocukları yardım etmekteydi. 💠 Türk kadınları, namus, iffet ve güzelliği ile kendi toplumu içinde, 'altun özük', 'ertini özük', 'arik', 'silig' yani 'namuslu, temiz, bedeni inci gibi kadın ve kız' gibi güzel sıfatlarla anılır. Kazan Türklerinin kadın kahramanı:Süyümbike Oguş sisteminin temeli: Evlilik 💠 Yüzyıllar önce temeli atılan Türk aile sisteminde, akraba dışı evlilik söz konusudur. Erkek evlatlar dışarıdan evlendirilirken, kızlarda bu durum tam tersi olur. Bu durumun nedeni, akraba sayısını olumlu etkileyecek şekilde artmasının sağlanmasıdır. 💠 Erkek evlatları dışardan evlendirmek, aslında konargöçer yaşanan hayata karşı bir güvencedir. Boylarına karşı olanların sayısını bir anlamda azaltmayı hedefler. Aralarında akrabalık bağları kurmaları ve iş birliğini kuvvetlendirmeleri de bu bakımdan önemlidir. 💠 Eski Türk toplumunda tek eşlilik hâkimdir. Sağlam bir evlilik nasıl olur? 💠 Eski Türklerde evlilik, oğlan ve kızın ortak iradesi ile ailelerinin karşılıklı rızasına bağlıdır. Bu konuda iki ailenin veya gencin arasının bulunmasında, günümüzde 'arkucı' yani arabulucular bu rolü üstlenir. 💠Alınan evlilik kararı sonrasında oğlanın babası, kızın ailesine 'kalın, kalım' parası verir. Kızın ailesi de buna karşın çeyiz hazırlar. Günümüzde başlık parası olarak bilinen 'kalın'ı vermenin bir mecburiyeti yoktur. 'Kalın', nişanı muteber kılmaktır. 💠 Kalın, erkek tarafının kadına ve doğacak çocuklarına bakabilecek durumda olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. 'Kalın'ın miktarı ne kadar yüksek olursa, gelinin, damadın ve ailenin prestijleri de bir o kadar değerli kabul edilir. Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi 💠 Eski Türklerde evlilik, düğün töreniyle tamamlanır. Kız, damadın babasının verdiği yeni çadıra at üzerinde getirilir. Evlenen kıza 'gelin', oğlana da 'güvey' denir. ➡ 'Gelin', 'gelmek', 'güvey' de 'güvenmek' fiilinden türemiş iki isimdir. 💠İsimlerin kökenine göre, 'gelin', 'yeni eve 'gelen', 'güvey' de 'güvenilen insan' anlamına gelir. 💠 Gelin ve güvey mallarını birleştirerek, ortak bir ev sahibi ve yeni bir aile kurmaktaydı. ➡ Gelinin çeyizi 'egne', günümüzde olduğu gibi, eskiden de herkesin görmesi için düğünden önce ve sonrası kızevi tarafından sergilenirdi. Mehir nedir, ne demek?